Τεχνίτης του χρωστήρα και του
στίχου, ένας από τους συνεπέστερους εκπροσώπους του Υπερρεαλισμού στην Ελλάδα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα στις 21 Οκτωβρίου 1907 και πέρασε τα μαθητικά του χρόνια
(1919-1927) εσωτερικός σε σχολείο του Παρισιού.
Στην Αθήνα επέστρεψε το 1927 για να
υπηρετήσει τη θητεία του ως ακροβολιστής στο 1o Σύνταγμα Πεζικού. Απολύθηκε το
1928 κι εργάστηκε ως το 1930 ως μεταφραστής σε τράπεζα και ως γραφέας στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών. Παράλληλα, φοιτούσε σε Νυχτερινό Γυμνάσιο.
Από το 1930 έως το 1933 εργάστηκε ως
σχεδιαστής στη Διεύθυνση Σχεδίων Πόλεως του Υπουργείου Δημοσίων Έργων. Το 1932
γράφτηκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλο τον Κωνσταντίνο Παρθένη, ενώ
φοίτησε στο εργαστήριο του Φώτη Κόντογλου και γνωρίστηκε με τον Γιάννη Τσαρούχη
και τον Δημήτρη Πικιώνη.
Το 1939 πραγματοποιεί την πρώτη του
ατομική έκθεση. Με επιρροές από τo μεταφυσικό κόσμο του Ντε Κίρικο και την
υπερβατικότητα της βυζαντινής τέχνης προσπαθεί να εκφράσει την παγκοσμιότητα
του ελληνισμού, μέσα από την πολυσημία της σουρεαλιστικής γραφής.
Ένα χρόνο νωρίτερα είχε εκδώσει την
πρώτη του ποιητική συλλογή με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Μην ομιλείτε εις τον
οδηγόν», η οποία προκάλεσε εντονότατες αντιδράσεις κι έλαβε τις διαστάσεις
φιλολογικού σκανδάλου. Μερίδα των κριτικών τον ειρωνεύτηκε, όπως και τον
Εμπειρίκο άλλωστε, θεωρώντας τη γραφή του πνευματικό παιγνίδι χωρίς βαθύτερο
αντίκρισμα.
Μοναδικός του υπερασπιστής υπήρξε ο
επίσης υπερεαλιστής Ανδρέας Εμπειρίκος. Του έγραφε: «Νικόλαε Εγγονόπουλε, σε
αυτόν τον κόσμο δύο είναι τα μεγαλύτερα και πιο πολύτιμα στοιχεία, ο Έρωτας και
το Σπαθί. Όλα τα άλλα έρχονται κατόπιν και τελευταίο από όλα η κριτική. Είσαι
πραγματικά μεγάλος ποιητής, άσε λοιπόν οι άλλοι να λένε ότι θέλουν».
Το 1941 πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο
και αιχμαλωτίσθηκε από τους Γερμανούς. Μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο εργασίας, απ'
όπου δραπέτευσε και επέστρεψε στην Αθήνα με τα πόδια.
Το 1944, με νωπές τις αναμνήσεις του
πολέμου, παρουσιάζει τον «Μπολιβάρ», την κορυφαία στιγμή της ποίησής του. Μέσα
από τη μορφή του Σιμόν Μπολιβάρ, του απελευθερωτή της Νότιας Αμερικής από τους
Ισπανούς, ο Εγγονόπουλος δίνει το διαχρονικό πρότυπο του αγωνιζόμενου ανθρώπου,
χωρίς τους περιορισμούς φυλής, χώρας ή εποχής. Σύμφωνα με τον επιγραμματικό
χαρακτηρισμό του κριτικού Ανδρέα Καραντώνη, το μακροσκελές αυτό ποίημα αποτελεί
τον «Ύμνο εις την Ελευθερία» της γενιάς του '30.
Το 1945 ξεκίνησε πανεπιστημιακή
καριέρα στο ΕΜΠ ως βοηθός στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευθέρου Σχεδίου. Το
1969 έγινε καθηγητής στην έδρα Ελεύθερου Σχεδίου και εντεταλμένος στην έδρα
Γενικής Ιστορίας της Τέχνης. Η
ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία έληξε το 1973 με τη συνταξιοδότησή του.
Το 1958 του απονεμήθηκε το πρώτο
Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική του συλλογή «Εν Ανθηρώ Ελληνι Λόγω», ενώ
το 1966 τιμήθηκε για το ζωγραφικό του έργο με το Χρυσό Σταυρό του Γεωργίου Α'.
Το 1979 θα του απονεμηθεί εκ νέου το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για την ποιητική
του συλλογή «Στην κοιλάδα με τους ροδώνες».
Πέθανε στις 31 Οκτωβρίου 1985 από
ανακοπή καρδίας. Η κηδεία του έγινε δημοσία δαπάνη στο Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Η
καλλιτεχνική δημιουργία τού Νίκου Εγγονόπουλου τοποθετείται στην πρωτοπορία του
ελληνικού υπερρεαλισμού. Βασικά χαρακτηριστικά του έργου του αποτέλεσαν η
ιδιότυπη χρήση της δημοτικής γλώσσας και οι συμβολικές μορφές του, μέσω των
οποίων πρόβαλε το αίτημα για μια ελληνοκεντρική σουρεαλιστική ποίηση και μια
νέα έκφραση ελληνικότητας.
Ποιήματα του Νίκου Εγγονόπουλου
έχουν μεταφρασθεί σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Επιπλέον, έχουν μελοποιηθεί από
τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Αργύρη Κουνάδη και τον Νίκο Μαμαγκάκη.
Βασική Εργογραφία
Ποιήματα (εκδόσεις «Ίκαρος»)
Στην κοιλάδα με τους ροδώνες
(εκδόσεις «Ίκαρος»)
Πεζά Κείμενα (εκδόσεις «Ύψιλον»)
Δισκογραφία
Ο Εγγονόπουλος διαβάζει Εγγονόπουλο
(«Λύρα»
1. Αρκεσίλας |
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
2. Βενζίνη
(από
το Mην Oμιλείτε εις τον οδηγόν, Kύκλος 1938)
3. "Ενθύμιον
της Kωνσταντινουπόλεως" |
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
4. H
βυκάνη |
(από
το Στην Κοιλάδα με τους Ροδώνες, Ίκαρος 1992)
5. Η
Ύδρα ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ |
(από
τα Ποιήματα, Β´, Ίκαρος, Αθήνα, 1977)
6. Καφφενεία
και κομήτες ύστερα από τα μεσάνυχτα |
(από
τα Ποιήματα, Β´, Ίκαρος, Αθήνα, 1977)
7. Μερκούριος
Mπούας |
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
8. Μπαλλάντα
της Ψηλής Σκάλας
(από
το Στην Kοιλάδα με τους Pοδώνες, Ίκαρος 1992)
9. Mπερουτιανό |
(από
το Στην Κοιλάδα με τους Ροδώνες, Ίκαρος 1992)
10. Μπολιβάρ |
| |
(από
τα Ποιήματα, Β´, Ίκαρος, Αθήνα, 1977)
11. Nέα
περί του θανάτου του Iσπανού ποιητού
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα στις 19
Aυγούστου του 1936
μέσα στο χαντάκι του Kαμίνο Nτε Λα
Φουέντε
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
12. Ο
Εραστής
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
13. Ο
Μυστικός Ποιητής
(από
τα Ποιήματα, A΄, Ίκαρος 1977)
14. Όρθρου
Βαθέος |
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
15. Πικασσό |
(από
τα Ποιήματα, Β´, Ίκαρος, Αθήνα, 1977)
16. Ποίηση
1948 |
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
17. Πολυξένη
(από
τα Ποιήματα, A΄, Ίκαρος 1977)
18. Σύντομος
Βιογραφία του Ποιητού Kωνσταντίνου Kαβάφη (και του καθενός μας – άλλωστε)
(από
το Στην Kοιλάδα με τους Pοδώνες, Ίκαρος 1992)
19. Τα
Βάσανα της Αγάπης
(από
το Στην Kοιλάδα με τους Pοδώνες, Ίκαρος 1992)
20. Το
Παραμύθι της Ωραίας των Μεγάλων Πουλιών
(από
τα Ποιήματα, B΄, Ίκαρος 1977)
-------------------------------------------------------------------
ΠΟΙΗΜΑ ΠΟΥ
ΤΟΥ ΛΕΙΠΕΙ Η ΧΑΡΑ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ
ΓΥΝΑΙΚΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΔΩΡΗΤΡΙΑ ΠΟΘΟΥ ΚΑΙ
ΓΑΛΗΝΗΣ
αφού το θέλεις
γυναίκα αρμονική κι’ ωραία
έτσι καθώς ένα βράδυ του Μαϊού
ετοποθέτησες απλά κι’ ευγενικά
μιαν άσπρη ζωντανή γαρδένια
ανάμεσα στα νεκρά λουλούδια
μέσα στο παλιό — ιταλικό μου
φαίνεται — βάζο με παραστάσεις
γαλάζιες τεράτων και χιμαιρών
έλα
πέσε στα χέρια μου
και χάρισέ μου
— αφού το θέλεις —
τη θλίψη του πρασίνου βλέμματός σου
την βαθειά πίκρα των κόκκινων
χειλιών σου
τη νύχτα των μυστηρίων που είναι
πλεγμένη μέσα στα μακρυά
μαλλιά σου
τη σποδό του υπέροχου σώματός σου
Πηγές:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου