Η μορφή του Πλάτωνα στην αρχαία γλυπτική

Άρθρο της Εύης Σαραντέα

Ο Πλάτων (429-347 π.Χ.) θεωρείται παγκοσμίως μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες όλων των εποχών. Με το σύνολο του έργου του άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, αλλά και στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι και σήμερα (εικ. 1).

Το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής. Ονομάστηκε Πλάτων στην εφηβεία του επειδή είχε πλατύ πρόσωπο και στέρνο. Πλατύ πρόσωπο παρατηρείται και στα αντίγραφα κεφαλής του αγάλματός του. Μήπως όμως παρέμεινε το προσωνύμιο «Πλάτων» λόγω της εξέχουσας ευρύτητας του πνεύματός του, και όχι τόσο για το πλατύ του πρόσωπο; [σημ. 1]. Τα αρχαία προσωνύμια ήταν συχνά επαινετικά της προσφοράς ενός πολίτη στην κοινωνία και επιστέγασμα αναγνώρισης και θαυμασμού. Όπως ο Αριστοτέλης ονόμασε Εύ-φραστο και αργότερα Θεό-φραστο τον μαθητή του, για την αξιοθαύμαστη ευχέρειά του στον λόγο.

Ο ανδριάντας του Πλάτωνα, κατά τον Παυσανία, είχε στηθεί στην Ακαδημία, με αφιέρωση από έναν Πέρση, τον Μιθριδάτη. Στην αφιέρωση αναφερόταν ότι δημιουργός του αγάλματος ήταν ο σημαντικός Αθηναίος γλύπτης Σιλανίων [σημ. 2].

Στο σημείο αυτό, σκόπιμη είναι μια παρένθεση:

Όταν οι Ρωμαίοι κατακτούσαν την Ελλάδα, έμεναν εκστατικοί μπροστά στα γλυπτά αριστουργήματα που αντίκριζαν στις ελληνικές πόλεις – τις οποίες λεηλατούσαν, επί δεκαετίες, με ακόρεστη απληστία. Η Ρώμη είχε μετατραπεί σε «ένα απέραντο Μουσείο ελληνικών καλλιτεχνικών θησαυρών» [σημ. 3]. Ανάκτορα, επαύλεις και δημόσια κτήρια διακοσμούνταν με ελληνικά έργα.

Όπου τα αυθεντικά έργα δεν επαρκούσαν, η διακόσμηση ολοκληρωνόταν με αντίγραφα των πρωτότυπων. Μία αστείρευτη παραγωγή αντιγράφων και νεοκλασικών έργων κάλυπτε τον αριθμό των γνήσιων κλασικών [σημ. 4]. Οι αυθεντικοί ανδριάντες επιφανών ήταν συνήθως ορειχάλκινοι και για αυτόν τον λόγο τους επόμενους αιώνες καταστράφηκαν – επαναχυτεύθηκαν για να γίνουν νομίσματα, όπλα και σκεύη. Ευτυχώς, εύποροι Ρωμαίοι ανέθεταν σε Έλληνες γλύπτες να φιλοτεχνούν κυρίως μαρμάρινα αντίγραφα των κεφαλών επιφανών Ελλήνων, για να διακοσμούν αρχοντικά και άλλους χώρους. Οι πολύ πλούσιοι, αριστοκράτες και φορείς, παράγγελναν ακριβά αντίγραφα ολόκληρων των ανδριάντων.

Έτσι διασώθηκε η κεφαλή του αυθεντικού ανδριάντα του Πλάτωνα σε 20 αντίγραφα, ενώ το ίδιο το έργο δεν έχει βρεθεί έως σήμερα, ούτε αντίγραφό του [σημ. 5] (εικ. 2).

Για τη συνέχεια εδώ:

https://ellas2.wordpress.com/2025/07/21/%ce%b7-%ce%bc%ce%bf%cf%81%cf%86%ce%ae-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%80%ce%bb%ce%ac%cf%84%cf%89%ce%bd%ce%b1-%cf%83%cf%84%ce%b7%ce%bd-%ce%b1%cf%81%cf%87%ce%b1%ce%af%ce%b1-%ce%b3%ce%bb%cf%85%cf%80%cf%84%ce%b9/#more-217857