Ποιος είναι ο Καζιμίρ Μαλέβιτς του οποίου την «ουκρανικότητα» διεκδικεί ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι;

Η Ουκρανία επαναδιεκδικεί τον Καζιμίρ Μαλέβιτς ως μέρος της ταυτότητάς της, με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να προβάλλει τον δημιουργό του «Μαύρου Τετραγώνου», ως σύμβολο πολιτιστικής αντίστασης και ιστορικής αποκατάστασης

Ευγενία Κοτρώτσιου

Τα τελευταία χρόνια —και ιδιαίτερα μετά την κλιμάκωση του πολέμου το 2022— η Ουκρανία έχει επενδύσει συνειδητά στην πολιτιστική της διπλωματία, ανοίγοντας ένα νέο μέτωπο σε έναν διαφορετικό αλλά εξίσου καθοριστικό χώρο: την ιστορική μνήμη. Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκεται ο Καζιμίρ Μαλέβιτς, ο καλλιτέχνης που διαμόρφωσε τον Σουπρεματισμό και άνοιξε τον δρόμο για τη ριζική αφαίρεση στη δυτική τέχνη.

Όπως περιέγραψαν πρόσφατα οι New York Times, το Κίεβο έζησε για εβδομάδες μια πραγματική «εισβολή Μαλέβιτς»: από κινηματογράφους που πρόβαλαν τη νέα βιογραφική ταινία του, μέχρι εκθέσεις με τεράστιες πλαστικές εγκαταστάσεις, βαγόνια του μετρό ζωγραφισμένα με γεωμετρίες του Σουπρεματισμού και εστιατόρια που σερβίρουν πιάτα επηρεασμένα από τη μορφολογία του «Μαύρου Τετραγώνου». Η Ουκρανία επιχειρεί να εντάξει τον καλλιτέχνη στη δική της πολιτιστική αφήγηση, υποστηρίζοντας πως για δεκαετίες παρουσιάστηκε από τη Ρωσία ως αποκλειστικά «δικός της».

«Η τέχνη απαιτεί αλήθεια, όχι ειλικρίνεια. Τα αντικείμενα έχουν εξαφανιστεί σαν καπνός· για να φτάσει στη νέα καλλιτεχνική κουλτούρα, η τέχνη προχωρά προς τη δημιουργία ως αυτοσκοπό και προς την κυριαρχία πάνω στις μορφές της φύσης»

Μαύρο Τετράγωνο, Καζιμίρ Μαλέβιτς

Η γέννηση και οι πρώιμες ρίζες του καλλιτέχνη

Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς γεννήθηκε το 1879 στο Κίεβο, τότε τμήμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, αλλά με βαθιά ουκρανική πολιτισμική ταυτότητα. Μεγάλωσε σε ουκρανικά χωριά, όπου ο πατέρας του εργαζόταν σε εργοστάσια ζάχαρης. Τα πρώτα του καλλιτεχνικά βιώματα προήλθαν από την τοπική λαϊκή αισθητική: γεωμετρικά μοτίβα, κεντήματα, χρωματικές αντιθέσεις — στοιχεία που αργότερα θα μεταμορφωθούν στη γλώσσα του Σουπρεματισμού.

Παρότι τα νεανικά του χρόνια ανήκουν καθαρά στην ουκρανική κοινωνική πραγματικότητα, η καλλιτεχνική του ταυτότητα θα διαμορφωθεί στη Μόσχα, όπου μετακόμισε για να εκπαιδευτεί και να ενταχθεί στον ταχύτατα εξελισσόμενο κόσμο της ρωσικής πρωτοπορίας.

«Ο καλλιτέχνης μπορεί να είναι δημιουργός μόνο όταν οι μορφές στο έργο του δεν έχουν τίποτα κοινό με τη φύση»

Αυτοπροσωπογραφία, Καζιμίρ Μαλέβιτς

Το ιστορικό πλαίσιο της ρωσικής πρωτοπορίας

Σύμφωνα με το Kazimir Malevich Teaching Packet των Πάουλα Βιζότσκι και Σούζαν Φράιφελντ, η Ρωσία στις αρχές του 20ού αιώνα βρισκόταν σε μια κοινωνικά εκρηκτική κατάσταση. Η αυτοκρατορία παρέμενε καθηλωμένη σε ημι-φεουδαρχικές δομές, με περιορισμένη βιομηχανική ανάπτυξη και αυξανόμενες ταξικές αντιθέσεις.

Μέσα σε αυτήν την αναταραχή, η Μόσχα εξελίχθηκε σε κέντρο καλλιτεχνικής καινοτομίας, υπερβαίνοντας σταδιακά τη συντηρητικότερη Αγία Πετρούπολη. Οι Ρώσοι καλλιτέχνες, επηρεασμένοι από τον κυβισμό και τον φουτουρισμό της Γαλλίας και της Ιταλίας, αναζητούσαν τρόπους να δημιουργήσουν ένα νέο, αυτόνομο, βαθιά ρωσικό ύφος μοντέρνας τέχνης.

Για τη συνέχεια εδώ:

https://www.in.gr/2025/12/11/life/texni/poios-einai-o-kazimir-malevits-tou-opoiou-tin-oukranikotita-diekdikei-o-volontimir-zelenski/