Ο Γάλλος ζωγράφος Paul Cezanne (1839-1906)

«Το όρος Sainte-Victoire», 1885

Του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Ο Πωλ Σεζάν, ήταν ένας από εκείνους που προσπάθησαν να βρουν τις νέες λύσεις για να βγει η τέχνη από το κενό όπου είχε περιέλθει μετά τις κατακτήσεις του Ιμπρεσιονισμού. Ο Σεζάν δεν παραδεχόταν καμία παραδοσιακή μέθοδο ζωγραφικής και είχε αποφασίσει να αρχίσει από την αρχή, σαν να μην υπήρχε ζωγραφική πριν από αυτόν. Εργάστηκε σε μια επαρχία της Νότιας Γαλλίας, έξω από το πολύβουο επίσημο κέντρο της τέχνης, όπου είχε αποσυρθεί σε μια ηθελημένη απομόνωση, αηδιασμένος από τις διαμάχες των κριτικών και την επικρατούσα αισθητική του κοινού.

Συμφωνούσε με τους ιμπρεσιονιστές πως, οι μέθοδοι της ακαδημαϊκής τέχνης ήταν αντίθετες με τη φύση. Ήθελε και αυτός να ακολουθήσει τις εντυπώσεις του, να ζωγραφίσει τα σχήματα και τα χρώματα που έβλεπε, όχι εκείνα που ήξερε ή που του είχαν διδάξει. Τον κατείχε το πάθος της καλλιτεχνικής τελειότητας και αυτό τον έκανε να εκτιμά πολύ το έργο του Πουσσέν για τον αρμονικό του ρυθμό και για την αίσθηση της τάξης και της φυσικής απλότητάς του. Οι προσπάθειες του Σεζάν αποσκοπούσαν σε μια τέχνη που θα μπορούσε να εκφράζει αυτή τη γαλήνη και το μεγαλείο, όμως γνώριζε ότι δε μπορούσε να το καταφέρει με τις μεθόδους του Πουσσέν και με τις ακαδημαϊκές συμβάσεις.

Ο Σεζάν ακολούθησε μια νέα κατεύθυνση που του επέτρεπε να ζωγραφίσει εκ του φυσικού, χρησιμοποιώντας τις ανακαλύψεις των ιμπρεσιονιστών, αλλά και να ξαναβρεί την αίσθηση της τάξης και της αναγκαιότητας που χαρακτήριζε την τέχνη του Πουσσέν. Το πρόβλημα της τάξης και της διαύγειας στη σύνθεση δεν ήταν καινούριο. Το είχαν αντιμετωπίσει και οι καλλιτέχνες της Ιταλίας του 15^ου αι, εξαιτίας της  προοπτικής, όταν πια απομακρύνθηκαν από την απλή και σαφή διάταξη της μεσαιωνικής τέχνης και το είχε λύσει ο Ραφαήλ. Την εποχή του Σεζάν, όμως, το πρόβλημα της σύνθεσης μετά τις ανακαλύψεις του Ιμπρεσιονισμού αφορούσε πια ένα άλλο επίπεδο.

Η διάλυση των στέρεων περιγραμμάτων στο φως και η ανακάλυψη της χρωματιστής σκιάς, ήταν μεν σύμφωνα προς την αλήθεια της οπτικής εντύπωσης, αλλά από την άλλη απειλούσαν τη διαύγεια και την τάξη της σύνθεσης. Τα ιμπρεσιονιστικά έργα ήταν εκθαμβωτικά αλλά και ακατάστατα και ο Σεζάν απεχθανόταν την ακαταστασία και τη σύγχυση. Τον απασχολούσε επίσης και το θέμα της σωστής χρήσης του χρώματος, καθώς είχε πάθος για τα δυνατά έντονα χρώματα. Γνώριζε πως η επιστροφή στη χρήση των αγνών βασικών χρωμάτων, που τόσο ελεύθερα χρησιμοποιούσαν οι καλλιτέχνες του Μεσαίωνα, αν γινόταν σε μεγάλη έκταση θα απειλούσε την ψευδαίσθηση της πραγματικότητας, καθώς οι επιφάνειες θα έμοιαζαν επίπεδες και δίχως την εντύπωση του βάθους.

Ο Σεζάν, όπως διαπιστώνεται στο έργο του «Το όρος Sainte-Victoire» του 1885, κατάφερε εντέλει να πετύχει το σκοπό του βασιζόμενος σε απλές καθαρογραμμένες φόρμες και με τη χρήση σχημάτων που απόδιδαν μια στερεή γεωμετρική αίσθηση της οπτικής εντύπωσης, αλλά και με τις σκόπιμες αλλαγές της κατεύθυνσης της πινελιάς που έδιναν στις φόρμες κίνηση και βάθος. Η προσπάθεια του Σεζάν συνοψίζεται στην επιτυχημένη απόδοση μιας αίσθησης του βάθους που δεν θυσιάζει τη λαμπρότητα των χρωμάτων αλλά και σε μια επιτυχή τακτική διάταξη που δεν αναιρεί την αίσθηση του βάθους.

Στόχος του δεν ήταν να δημιουργήσει μια ψευδαίσθηση, αλλά μάλλον να δώσει την αίσθηση του στερεού και του βάθους και βρήκε πως μπορούσε να το πετύχει χωρίς τη συμβατική ικανότητα στο σχέδιο. Ο Σεζάν, που σήμερα θεωρείται ο πατέρας της μοντέρνας τέχνης, υπήρξε και ο πρόδρομος του καλλιτεχνικού κινήματος του Κυβισμού.

Βιβλιογραφία:

E.H.GOMBRICH: «Ιστορία της Τέχνης»- Μ.Ι.Ε.Τ-1994

H. READ: «Λεξικό Εικαστικών Τεχνών». Υποδομή. Αθήνα 1985