Η Λαϊκή Ζωγραφική και η Παράδοση

Θεόφιλος: "Η Λάρισσα με τον ποταμό Πηνειό"

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Με τον όρο «Λαϊκή ζωγραφική» αποκαλούμε ένα είδος της ζωγραφικής τέχνης, χαρακτηριστικά του οποίου πρέπει να θεωρούνται, η ανεπιτήδευτη γνησιότητα των δημιουργών, ο αυθορμητισμός της έκφρασης, η απλή και δίχως καινοτόμους τρόπους χρήση των εκφραστικών- ζωγραφικών μέσων. Ο προσδιορισμός «Λαϊκός», υποδηλώνει την άμεση σύνδεση του δημιουργού με την καλλιτεχνική παράδοση, όπως την αντιλαμβάνεται το ευρύτερο φάσμα ενός λαού και ταυτόχρονα τη συναισθηματική συνάρτηση της έκφρασης με την πρωτογενή βιωματική εμπειρία του καλλιτέχνη, αλλά και του λαού προς τον οποίο το έργο του απευθύνεται. 

Για το λόγο αυτό, η πλειονότητα των έργων που θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως «λαϊκά», περιλαμβάνουν στη θεματολογία τους θέματα που αποτελούν καθημερινά βιώματα ή συλλογικές μνήμες του παρελθόντος και που σκοπό έχουν την υπενθύμιση τους και την αφύπνιση της συναισθηματικότητας του θεατή.

Μαρία Πωπ: "Λαϊκή γειτονιά"

Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της λαϊκής ζωγραφικής και των λαϊκών δημιουργών. είναι η έλλειψη της ακαδημαϊκής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και γνώσης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την απουσία της έντεχνης διατύπωσης στα έργα τους, όπως αυτή διαφαίνεται στην ακρίβεια του σχεδίου, στη γνώση των νόμων της προοπτικής, στην πολυπλοκότητα της σύνθεσης και των «υψηλών» νοημάτων, που συναντάμε σε άλλα είδη της έντεχνης ζωγραφικής. Κατά συνέπεια στην λαϊκή ζωγραφική παρατηρούμε μια υποχώρηση της διανοητικότητας, έναντι της αμεσότητας του συναισθηματικού στοιχείου, αφού η διανοητικότητα δεν αποτελεί το πλέον ουσιαστικό στοιχείο στη ζωγραφική έκφραση και διαδικασία.

Αυτή η έλλειψη της ακαδημαϊκής γνώσης στη ζωγραφική διατύπωση, δεν είναι και δεν αποτελεί πάντα καθοριστικό κριτήριο ή αρνητική προϋπόθεση για την αισθητική και εκφραστική αξία του λαϊκού έργου, που από την άποψη αυτή, είναι απλά και μόνο διαφορετικό από τα υπόλοιπα είδη. Από μια άλλη οπτική, η λαϊκή ζωγραφική, που θα μπορούσε να ονομαστεί και «πριμιτιβισμός», δηλαδή πρωτογονισμός, διατηρεί ακέραια τη δύναμη της αθωότητας της απλής και ανεπιτήδευτης όρασης, που συναντάμε στις εικόνες των πρωτόγονων και των παιδικών ζωγραφιών, ακριβώς εξαιτίας της έλλειψης της ακαδημαϊκής καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, καθώς η γνώση πολύ συχνά αφαιρεί από την αθωότητα και οδηγεί στην επιτήδευση της έκφρασης.

Παν. Ζωγράφου: "Η μάχη στους Μύλους"

Στην λαϊκή ζωγραφική πρέπει να περιληφθούν επίσης, έργα περασμένων εποχών που έχουν άμεση σχέση με την παράδοση, λαϊκή και θρησκευτική, όπως είναι οι εικόνες ξυλογραφιών στα διάφορα Συναξάρια και τους Βίους των Αγίων, διακοσμητικά μοτίβα και αναπαραστάσεις σε υφαντά κλπ. Ανάμεσα στα προσφιλή θέματα της λαϊκής ζωγραφικής συγκαταλέγονται εικόνες παρμένες από τους μύθους και τους λαϊκούς θρύλους, την ιστορία, την θρησκευτική παράδοση, λαϊκά ήθη και έθιμα, εικόνες από την ύπαιθρο και τους ανθρώπους της, διάφορα υπό εξαφάνιση επαγγέλματα κ.α.

Κορυφαίοι ανάμεσα στους Έλληνες λαϊκούς ζωγράφους είναι ο Παναγιώτης Ζωγράφος που φιλοτέχνησε τις αναπαραστάσεις μαχών του 1821, υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Μακρυγιάννη, ο πολύ γνωστός σε όλους Θεόφιλος Χατζημιχαήλ από την Λέσβο, η Μαρία Πώπ, ενώ από τους ξένους παγκόσμια γνωστός είναι ο τελώνης, Γάλλος ζωγράφος Ρουσσώ.