 |
Έργο του Σπυρίδωνος Προσαλέντη
|
Πορτραίτα ηρωικών μορφών (4)
Επιμέλεια Γ.Γ.Γ
======================
Από τις αγνότερες μορφές του 1821,
πολιτικός και στρατάρχης στην επαναστατημένη Ελλάδα. Ο Δημ. Υψηλάντης γεννήθηκε
στην Κων/πολη και καταγόταν από τη μεγάλη φαναριώτικη οικογένεια των Υψηλαντών.
Έκανε στρατιωτικές σπουδές στη Γαλλία, υπηρέτησε στο Ρωσικό στρατό και έλαβε
μέρος στους Ναπολεόντιους πολέμους. Έγινε φιλικός το 1818. Μετά το ξέσπασμα της
επανάστασης στη Μολδοβλαχία, κατέβηκε στην Ελλάδα ως εκπρόσωπος του Γενικού
Επιτρόπου της Αρχής, δηλαδή του αδελφού του Αλεξάνδρου. Η υποδοχή που του
επιφύλαξαν και στην Ύδρα (8 Ιουνίου) και στο Άστρος μετά (19 Ιουνίου) ήταν
μεγαλειώδης. Λαός και στρατός έλπιζαν πως αυτός θα οργάνωνε και θα συντόνιζε
την επανάσταση και θα έφερνε την ελευθερία του γένους.
Από την αρχή όμως διαφώνησε με τους
πρόκριτους, οι οποίοι δεν ήθελαν να διαλύσουν την Πελοποννησιακή Γερουσία και
να υπακούουν σ’ αυτόν. Έτσι, πικραμένος αποφάσισε να πάει στην Καλαμάτα, για να
οργανώσει τον πόλεμο εκεί. Καθ’ οδόν όμως μεταπείστηκε, κυρίως από ένα γράμμα που
έλαβε από τους καπεταναίους των Τρικόρφων, οι οποίοι πολιορκούσαν την
Τριπολιτσά, κι αποφάσισε να επιστρέψει στα Τρίκορφα.
Ο λαός και ο στρατός, βλέποντας τη
διαμάχη και με φόβο μήπως φύγει ο πρίγκιπας Υψηλάντης και τους εγκαταλείψει,
δύο φορές απείλησαν τους πρόκριτους, μια στα Βέρβαινα και άλλη μια, λίγο μετά,
στη Ζαράκοβα και ήταν πολύ πιθανό να τους σκότωναν, αν δεν επενέβαινε ο Θ.
Κολοκοτρώνης. Ο Υψηλάντης, ο οποίος ήταν θερμός πατριώτης, ανιδιοτελής, έντιμος
αγωνιστής και γενναίος, προκειμένου να ησυχάσουν τα πνεύματα και να προχωρήσει
η υπόθεση του Αγώνα, υποχώρησε στις αξιώσεις των προκρίτων, οι οποίοι δεν
εννοούσαν να αφήσουν τα παλιά τους προνόμια και να παραδώσουν την εξουσία.
Είναι αλήθεια ότι ο αγνός Υψηλάντης δεν είχε πολιτικές ικανότητες για μια
τέτοια υπόθεση. Ήταν αδύνατος χαρακτήρας και ευκολόπιστος. Οι πρόκριτοι είχαν
πολιτική πείρα από την εποχή της Τουρκοκρατίας και μπορούσαν εύκολα να τον
ξεγελούν και να τον παραγκωνίζουν.
Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι η πολιτική
ατολμία του Υψηλάντη και η ανεπάρκειά του στάθηκαν οι αιτίες της ακυβερνησίας
για πολύ καιρό. Αν είχε την πολιτική τόλμη στο βαθμό που είχε την ανδρεία στα
πεδία των μαχών, όπου πολλές φορές ανδραγάθησε, θα είχε προσφέρει πολυτιμότερες
υπηρεσίες στον αγώνα, αφού όλοι τον ήθελαν – νησιά, Ρούμελη, Μοριάς, στρατός
και λαός– πλην των προκρίτων της Πελοποννήσου.
Έτσι, ενώ στα Τρίκορφα αναγνωρίστηκε
αρχιστράτηγος, την αρχηγία στην πραγματικότητα είχε ο Θ. Κολοκοτρώνης, τον
οποίο εμπιστευόταν και συμβουλευόταν πάντοτε. Είναι χαρακτηριστικό ότι δε
συμμετείχε στις εργασίες της Α΄ Εθνοσυνέλευσης, που έγιναν στην Επίδαυρο (Δεκ.
1821-Ιανουαρ. 1822)·
βρισκόταν με τον Κολοκοτρώνη στην πολιορκία του
Ακροκορίνθου.
Οι πολιτικοί στην Επίδαυρο ψήφισαν
το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας και εκλέξανε ως πρόεδρο του Εκτελεστικού (ως
πρωθυπουργό δηλαδή) τον Αλέξ. Μαυροκορδάτο, ενώ τον Υψηλάντη ως Πρόεδρο του
Βουλευτικού, για να δείξουν ότι τάχα τον λογάριαζαν και να μη φανεί η εμπάθειά
τους. Έλπιζαν όμως ότι έτσι θα περιόριζαν την πολεμική του δράση, η οποία θα
τον έκανε ισχυρό με τις επιτυχίες του. Στο Βουλευτικό σώμα, όπου ήταν πρόεδρος,
γνώρισε τις μηχανορραφίες των πολιτικάντηδων και το πολιτικό παρασκήνιο και
αηδιασμένος παραιτήθηκε και αφοσιώθηκε στον πόλεμο, τρέχοντας πότε από δω και
πότε από εκεί με άλλους καπεταναίους. Κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού
αγώνα έλαβε μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου και του Άργους, στην εκστρατεία
εναντίον της Αθήνας, στη μάχη των Δερβενακίων, στη μάχη στους Μύλους της Λέρνας
και στην μάχη στη Πέτρα.
Κατά τον εμφύλιο αποσύρθηκε στην
Τρίπολη κι ύστερα στο Ναύπλιο, μη θέλοντας να έχει καμία ανάμειξη, ενώ αμέσως
μετά πολέμησε εναντίον του Ιμπραήμ.
Ο Καποδίστριας αργότερα διόρισε τον
Υψηλάντη στρατάρχη της Ανατολικής Στερεάς Ελλάδας και εκεί, στην Πέτρα
Βοιωτίας, έδωσε την τελευταία μάχη του Μεγάλου Αγώνα, τον οποίο είχε ξεκινήσει
ο αδερφός του στις παραδουνάβιες περιοχές πριν οκτώμισι χρόνια.
Οι Υψηλάντηδες προσέφεραν ό,τι είχαν
και δεν είχαν για τον ιερό αγώνα. Ήταν αγνοί, τίμιοι, ανιδιοτελείς, γενναίοι.
Δεν έμοιαζαν με τους Φαναριώτες, που ήρθαν στην Ελλάδα για τα αξιώματα και τη
δόξα (Μαυροκορδάτοι, Νέγρηδες, Καρατζάδες). Η ίδια η μάνα τους Ελισάβετ τους
έδωσε όχι μόνο την τεράστια περιουσία της αλλά και τα χρυσαφικά της για τον
αγώνα.
Ο Δημ. Υψηλάντης δεν είχε καθόλου
εντυπωσιακό παράστημα. Ήταν μάλλον κοντός και φαλακρός και φαινόταν πολύ
μεγαλύτερος στην ηλικία. Κουραζόταν εύκολα και κοιμόταν πολύ. Έπασχε από
μυοτονική δυστροφία, μια κληρονομική χρόνια εξελικτική πάθηση των σκελετικών
μυών και των ενδοκρινών αδένων, η οποία εμφανίζεται συνήθως σε ηλικία 20 μέχρι
30 ετών. Από την ασθένεια αυτή πέθανε το 1832 στ’ Ανάπλι σε ηλικία μόλις 39
ετών, ενώ φαινόταν πολύ μεγαλύτερος. H πόλη του Ypsilanti στο Michigan των ΗΠΑ
είναι αφιερωμένη στο όνομά του (υπάρχει και σχετική προτομή-μνημείο).
Στο Ναύπλιο είχε
συνδεθεί συναισθηματικά με τη μεγάλη ηρωίδα του ’21, την όμορφη Μαντώ
Μαυρογένους. Τα σπίτια τους ήταν αντικριστά. Μετά το θάνατο του Υψηλάντη,
εκδιώχθηκε από το Ναύπλιο με διαταγή του Ι. Κωλέτη, επειδή συνδεόταν με το
στρατηγό, και μετέβη στη Μύκονο, την ιδιαίτερή της πατρίδα, όπου και πέθανε το
1848 πολύ φτωχή.
Πηγή:http://argolikivivliothiki.gr/2009/03/09/%CF%85%CF%88%CE%B7%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%AE%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BF%CF%82-1793-1832/
Το κύριο πρόβλημα του Δ. Υψηλάντη δεν ήταν ο εαυτός του και οι πρόκριτοι. Ήταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, ο Ιωάννης Κωλέττης και (στα δυο πρώτα χρόνια) ο Θεόδωρος Νέγρης. Όπως λέγαμε και στον αδελφό του, ο Δημήτριος ήρθε από σπόντα στην καρδιά της Επανάστασης ως πληρεξούσιος του Γ. Επιτρόπου της Αρχής. Επρόκειτο να έρθει ο Αλέξανδρος. Αμφιβάλλω αν οι ιστορικοί που μιλούν για "ακυβερνησία" έχουν συνυπολογίσει αυτόν τον παράγοντα και θα ήθελα να μάθω με ποιον τρόπο εκφράζονται για την κυβέρνηση Κουντουριώτη (1824-25). Ο δε χαρακτηρισμός "ανιδιοτελής", αν και πραγματικός, τον μειώνει, επειδή "ιδιοτέλεια και ανιδιοτέλεια" δεν έχουν εξηγηθεί επαρκώς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι εναντίον του δολοπλοκίες, δυσανάλογες ως προς την αρχηγική δράση που ανέπτυξε, μπορεί να φανερώσουν και το μένος των αντιπάλων, άρα να παραπέμψουν στα αίτια της σύγκρουσης.
Αυτό που παραμένει αρκετά σκοτεινό, είναι ο ρόλος του στην περίοδο Κουντουριώτη, όπου πρώτος συμπαρατάχθηκε με την γαλλική πολιτική και έγινε ο πρώτος, άτυπος αρχηγός του "γαλλικού κόμματος". Εκεί μάλλον επιβεβαίωσε το πόσο ευαπάτητος ήταν, συγκριτικά με το μέγεθος του διακυβεύματος. Ο Κολοκοτρώνης που αναγκαστικά τον υποκατέστησε από το 1821, αυτός που χειρίστηκε τελείως διαφορετικά την αγγλογαλλική διείσδυση, αυτός που του απεκατέστησε τα πολιτικά δικαιώματα (1827) τα οποία του είχε αφαιρέσει ο Μαυροκορδάτος το 1826, δίνει μια ωραία περιγραφή:
"Ήτον άνθρωπος σταθερός, τίμιος, ανδρείος, μικρόνους, κούφος, ευκολοαπάτητος, μικρός εις το ανάστημα, λιγνός, το όνομά του εχρησίμευσε πολύ εις την αρχήν, είχε την φαντασία να ήναι αρχηγός (κεφαλή), πλην το μυαλό του δεν του έσωνε αναλόγως με τας περιστάσεις οπού ευρέθηκε. Αν ήθελε έλθει ο Αλέξανδρος ο αδελφός του ηθέλαμεν κάμει δουλιά, διατί ήθελα τον υποστηρίξει· εγώ δεν εγύρευα παρά να ακουμβήσω ταις πλάταις μου…"
Καλησπέρα,
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ιδιοτέλεια, θα μπορούσε να αφορά και στην απόκτηση όχι μόνο υλικών πραγμάτων μέσω της εξουσίας, αλλά και άυλων, όπως είναι η δόξα. Η γενικότερη στάση του πάντως τείνει προς το ανιδιοτελής-υπό την έννοια ότι δεν επέμενε πάσει θυσία να έρθει σε ρήξη με τους προύχοντες-, αν και αυτό θα μπορούσε να οφείλεται περισσότερο στην προσωπική αδυναμία του χαρακτήρα του, να υποστηρίξει σθεναρά τις επιλογές του, πράγμα που θα σήμαινε σύγκρουση. Υπό αυτές τις συνθήκες όμως, σύγκρουση οδυνηρή για το έθνος. Αυτός είναι και ο λόγος που απέφυγε νομίζω να εμπλακεί στον εμφύλιο.
Άλλωστε, σε αυτή την "αδυναμία" δεν αναφέρεται σε γενικές γραμμές και η γνώμη του Κολοκοτρώμη που παρέθεσες, ως ενός ανθρώπου δηλαδή "σταθερού, τίμιου, ανδρείου", αλλά δυστυχώς "είχε την φαντασία να ήναι αρχηγός (κεφαλή), πλην το μυαλό του δεν του έσωνε αναλόγως με τας περιστάσεις οπού ευρέθηκε". Ήταν δηλαδή "λίγος" για τόσο μεγάλες περιστάσεις.
Παράλληλα ο αδελφός του ο Αλέξανδρος θα ήταν πιο ικανός, πάλι σύμφωνα με τον Κολοκοτρώνη.
Δεν θεωρώ πάντως ότι όλα αυτά μπορούν να μειώσουν τη συνολική προσφορά του στον αγώνα. Οι εναντίον του δολοπλοκίες ήταν μάλλον αποτέλεσμα της δυναμικής του ονόματος που έφερε και όχι της πραγματικής μεγάλης απειλής -που δεν αποτελούσε -για τους προκρίτους.
Γενικά ήταν ένας γενναίος, αλλά ευαίσθητος ανθρωπος, που δεν είχε όμως καμία προοπτική επικράτησης απέναντι στα έμπειρα στις δολοπλοκίες σαίνια.
Για τους Γάλλους, δε γνωρίζω, αλλά αναρωτιέμαι πως και τον άφησε ο Κωλέτης να παίξει παιχνίδι μαζί τους;
Τέλος, η ιστορία πιστεύω ότι θα είχε άλλη εξέλιξη αν είχε έρθει στην Ελλάδα ο Αλέξανδρος αντί του Δημητρίου. Σε κάθε περίπτωση πάντως η παρουσία του ήταν πολύ θετική για τον αγώνα.
Ίσως έπρεπε να διευκρινίσω από την αρχή ότι την "ανιδιοτέλεια" που του πιστώνεται από κάποιους, την κρίνω σκόπιμη. Στόχο έχει τον ηρωικό αφανισμό των πηγών της Επανάστασης ώστε να φανεί αυτή ως γεγονός που διεκδικούσε το έθνος-κράτος στο οποίο καταλήξαμε. Πιο απλά, θέλουν να μειώσουν τον Υψηλάντη και να αναδείξουν Μαυροκορδάτο και Κωλέττη, ώστε να φανεί διαφορετική η Επανάσταση από την αρχή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟ Κολοκοτρώνης αποφεύγει επιμελώς να μπει στην ουσία των πραγμάτων σε όλα του τα (προφορικά) απομνημονεύματα. Ο χαρακτηρισμός του Υψηλάντη είναι από τα σημεία όπου κρύβει τα λιγότερα, πάντως κρύβει. Δεν μπορεί να πει ούτε τι υποδοχή επιφύλαξαν στον αδελφό του το 1820 κάποιοι Εταιριστές, ούτε ποιον ιστορικό ρόλο είχε η οικογένεια Υψηλάντη. Φυσικά λείπουν τελείως οι αναφορές του ίδιου του Δ. Υψηλάντη, όπως λείπουν και του Αλέξανδρου και των άλλων αδελφών.
Είμαι πεπεισμένος ότι υπάρχει ένα σκόπιμο όριο ανώδυνων ύμνων υπέρ των πρωταγωνιστών (Καποδίστρια και Υψηλαντών), άρα όχι μόνον συμφωνώ στην θετική παρουσία του Δημήτριου, αλλά επαυξάνω.
Η ιστορία του Κωλέττη είναι επίσης σκοτεινή αφού τα περισσότερα αρχεία του είναι άφαντα. Πάντως δεν υπήρχε "γαλλόφρων" Κωλέττης το 1824 αυτό έγινε μετά τα μέσα του 1825. Ο πρώτος που φάνηκε "γαλλόφρων" ήταν ο Μαυροκορδάτος και γι αυτό πέρασε και ένα διάστημα δυσμένειας από τον Κουντουριώτη. Γενικά το 1824 παίχτηκε ένα απίστευτο παιχνίδι, στο οποίο ο Κολοκοτρώνης (μόλις αποφυλακίστηκε) μπόρεσε να ανταποκριθεί σε μεγάλο βαθμό μέσω υποκρισίας, ο Υψηλάντης σχεδόν καθόλου. Αυτό νομίζω ότι θέλει να πει στο βάθος ο Κολοκοτρώνης. Εκφράζει έμμεσα τον καημό του για τις εξελίξεις και δεν καταφέρεται ουδόλως εναντίον του Υψηλάντη.
Τώρα, το τι παιχνίδι παίχτηκε, αυτό δεν είναι ώρα να το πούμε.