Ο Σουρής και η χώρα της «Φαιδράς Πορτοκαλέας»

σχέδιο του Μίνωα Αργυράκη

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Η Ελλάδα για ιστορικούς λόγους δε διέθετε ποτέ μια γνήσια αστική τάξη κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Μόνο κάποιους οικονομημένους κοτζαμπάσηδες και παρταόλες. Μισή φουστανέλα από κάτω και από πάνω σμόκιν και μονόκλ!

Η άρχουσα ελληνική «αστική τάξη», μια συνηθέστατα πολύ συμπλεγματική Μαντάμ Σουσού, υπολείπεται σε αισθήματα πατριωτισμού και πολιτισμικής παράδοσης και ελκύεται (ρέπει) κατά κύριο λόγο, πάντα από τις συνήθειες και τα «ιδανικά» των εξ εσπερίας κοσμοπολίτικων προτύπων της. Και ας μην τα καταλαβαίνει, και ας της είναι ξένα, σα φαρδύ κοστούμι πάνω σε έναν ισχνό Ριγκολέτο. Το «Σαβουάρ Βίβρ» της γαλλικής κομψής συμπεριφοράς και το «τάκτ» των Άγγλων Λόρδων, παραμένουν τα «Ευαγγέλια» της.

Αντίθετα, τα φτωχότερα στρώματα του λαού-κυρίως της υπαίθρου- παραμένουν πάντα πιο κοντά στις παραδοσιακές τους αξίες, καθότι πιο αυθεντικά σε ότι αφορά τις “εκσυγχρονιστικές” επιρροές πάνω τους. Το χρήμα, είναι αλήθεια πως διευρύνει το πλαίσιο των δυνατοτήτων, όπως επίσης είναι αλήθεια ότι φθείρει και αλλοιώνει τον τρόπο σκέψης και την ηθική αντίληψη επί των πραγμάτων.

Υπάρχει ένα εσωτερικό σχίσμα διαρκείας στην ελληνική κοινωνία, από το 1831 και μετά, που το αποκαλώ σχιζοφρενική πολιτισμική διχοστασία. Απώλεια εθνικής συνείδησης και ψευδαισθησιακή αντίληψη μιας  ταυτότητας που δεν υπάρχει.

Το «σχίσμα» αυτό, που και σήμερα ακόμα κυβερνάει στην χώρα της «φαιδράς πορτοκαλέας», επισήμανε στην εποχή του και ο σατυρικός-πλην βαθυστόχαστος-ποιητής Γ. Σουρής. Το 1902 ο Γεώργιος Σουρής έγραψε τους παρακάτω στίχους για να σχολιάσει την κατάσταση της εποχής εκείνης στην Ελλάδα. Σα σήμερα, θα έλεγε κανείς....

Ποιος είδε κράτος λιγοστό

σ’ όλη τη γη μοναδικό,

εκατό να εξοδεύει

και πενήντα να μαζεύει;

Να τρέφει όλους τους αργούς,

νά ‘χει επτά Πρωθυπουργούς,

ταμείο δίχως χρήματα

και δόξης τόσα μνήματα;

Νά ‘χει κλητήρες για φρουρά

και να σε κλέβουν φανερά,

κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε
τον κλέφτη να γυρεύουνε;

Όλα σ’ αυτή τη γη μασκαρευτήκαν
ονείρατα, ελπίδες και σκοποί,
οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν
δεν ξέρομε τί λέγεται ντροπή.

Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι,
κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει.
Κι από προσπάππου κι από παππού
συγχρόνως μπούφος και αλεπού.

Θέλει ακόμα -κι αυτό είναι ωραίο-
να παριστάνει τον ευρωπαίο.
Στα δυό φορώντας τα πόδια που ‘χει
στο ‘να λουστρίνι, στ’ άλλο τσαρούχι.

Σουλούπι, μπόϊ, μικρομεσαίο,
ύφος του γόη, ψευτομοιραίο.
Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης,
λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης.

Και ψωμοτύρι και για καφέ
το «δε βαριέσαι» κι «ωχ αδερφέ».
Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς
σαν πιάσει πόστο: δερβέναγάς.

Δυστυχία σου, Ελλάς,
με τα τέκνα που γεννάς!
Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα,
τί γαϊδάρους βγάζεις τώρα;