 |
| Αυτοπροσωπογραφία |
Γράφτηκε από την Κατερίνα Ρουμπέκα
Ο Φραντσέσκο Ματσόλα, ο
επονομαζόμενος Παρμιτζανίνο, ήταν Ιταλός ζωγράφος και χαράκτης, από τους
χαρακτηριστικούς εκπροσώπους του μανιεριστικού ύφους. Η προσωνυμία του
προέρχεται από την Πάρμα. Γιος του ζωγράφου Φίλιππο Ματσόλα (1460-1505),
διαπαιδαγωγήθηκε στο εργαστήριο των θείων του Ιλάριο και Μικέλε από τους
οποίους διδάχτηκε τα πρώτα στοιχεία του σχεδίου.
Επηρεάστηκε από τον Κορρέτζιο, που υπήρξε ο
ηγέτης της σχολής της Πάρμας, αλλά ιδιαίτερα μετά την παραμονή του στην Ρώμη,
(1523-1527), υπό την προστασία του Πάπα Κλήμεντος Ζ', η ζωγραφική του αντίληψη
άρχισε βαθμιαία να εκλεπτύνεται, για να καταλήξει σε ένα κομψό ραφαηλικό
μανιερισμό, συχνά επιτηδευμένο και χαρακτηριστικό για τις μακριές και
κυματοειδείς γραμμές. Αργότερα έμεινε επί ένα διάστημα στην Μπολόνια.
Ξεπερνώντας τις ποικίλες επιρροές, ο
Παρμιτζιανίνο έφτασε στα χρόνια της ωριμότητάς του, στη διαμόρφωση ενός
προσωπικού στυλ. Το τυπικό κάλλος έχει αντικατασταθεί στο έργο του από μια
κομψότητα, που εκφράζεται σε εξωπραγματικές μορφές, με επιμήκεις αναλογίες. Οι
Μαντόνες του, ραδινές σιλουέτες, με λεπτότατα χέρια, έχουν μια ιδιαίτερη
γοητεία. «Η Παναγία με τον μακρύ λαιμό», εκτελεσμένη στην τελευταία περίοδο της
ζωής του, είναι το αριστούργημα του ζωγράφου, γεμάτο πνευματική έξαρση και αβρή
χάρη.
 |
Πορτραίτο του Lorenzo Cybo , 1524
Υπήρξε ονομαστός προσωπογράφος και
χάραξε στον χαλκό πολλά σχέδιά του, που με τη διάδοσή τους επέδρασαν στον
ευρωπαϊκό μανιερισμό. Πολλές προσωπογραφίες βρίσκονται στην Μπολόνια όπως «Η
Παναγία με το Θείο Βρέφος και με την Αγία Μαργαρίτα», στο Λονδίνο «Η Παναγία με
το Θείο Βρέφος και τους αγίους Ιωάννη και Ιερώνυμο», στη Μαδρίτη «Αγία Βαρβάρα»,
στην Κοπεγχάγη «Λορέντσο Τσίμπο», στη Νεάπολη «Γκαλεάτσο Σανβιτάλε», στην Πάρμα
«Τούρκισσα σκλάβα», στη Βιέννη «Έρωτας» και άλλα.
 |
Η Παναγία με το Θείο Βρέφος και με
την Αγία Μαργαρίτα, 1529-1530
Τα έργα του είναι πολυάριθμα και
εκτείνονται από τον νεανικό «Γάμο της Αγίας Αικατερίνης», στην εκκλησία του
Μπάρντι, έως την «Παναγία με τον Άγιο Ζαχαρία», στην Φλωρεντία, Πινακοθήκη
Ουφίτσι και τέλος στη γενέτειρά του, ο Παρμιτζιανίνο φιλοτέχνησε νωπογραφίες
της Στεκκάτα στην Πάρμα, που είναι ίσως το αριστούργημά του. Ενδιαφέρουσες
προσωπογραφίες του είναι η «Αντέζα» και ο «Γκαλεάτσο Σανβιτάλε». Ασχολήθηκε με
τη χαρακτική και εκτέλεσε χαλκογραφίες χρησιμοποιώντας το νιτρικό οξύ σαν
διαβρωτικό υλικό.
 |
Bardi Altarpiece, Ο γάμος της Αγίας
Αικατερίνης, 1521
Το έργο «Πορτραίτο ενός Ευπατρίδη»
(1527-1528), είναι πιο λιτό στη σύνθεση, συγκρινόμενο με την αυτοπροσωπογραφία
σε κοίλο καθρέφτη λίγα χρόνια νωρίτερα. Η επινόηση είναι απλή και έντονη στη
ρύθμιση του φωτός και στην εφαρμογή του χρώματος. Αφαιρούνται τα περιγραφικά
στοιχεία και τονίζεται η ψυχολογική στιγμή. Όλα τα στοιχεία ισορροπούν σε
κάθετους και παράλληλους άξονες.
 |
Πορτραίτο ενός Ευπατρίδη, 1527-1528
|
Ο πίνακας «Η Παναγία με τον Άγιο
Ζαχαρία» (1530), είναι το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της εργασίας του
καλλιτέχνη, κατά το τέλος της περιόδου του στη Μπολόνια. Οι ζεστοί χρωματικοί
τόνοι με το σχεδόν μονότονο χρυσαφί, που δημιουργεί παραμυθένιες και οραματικές
μεταμορφώσεις, δείχνει πως ο ζωγράφος, ξαναγυρίζει σε μιαν έκφραση που
καθρεφτίζει την ποιητική τέχνη του Κορρέτζιο. Αλλά το προσωπικό ύφος του
Παρμιτζιανίνο ψυχραίνει τις μυθικές αυτές συγκινήσεις μέσα σε μια αφαίρεση, από
σμιλευμένα σχήματα. Τα σχήματά αυτά διαλύονται στη σχέση ανάμεσα στο κύριο,
συναισθηματικό σύμπλεγμα και στο μεγάλο πρώτο επίπεδο, με τον άγιο, που στρέφει
το βλέμμα του προς τα έξω.
 |
Η Παναγία με τον Άγιο Ζαχαρία, 1530
«Η Παναγία με τον μακρύ λαιμό» (1534-1540), είναι
το πιο φημισμένο έργο του ζωγράφου. Προσπαθώντας να δώσει στην Παναγία του χάρη
και κομψότητα, τη ζωγράφισε με λαιμό κύκνου. Στη σύνθεση παρουσιάζει μια
αυστηρή αφαίρεση από στραμμένα, συνδεδεμένα και αντίστοιχα σχήματα. Τράβηξε και
μάκρυνε τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος, με έναν περίεργα αυθαίρετο τρόπο.
Το χέρι της Παναγίας με τα μακριά, λεπτά δάχτυλα, το μακρύ πόδι του αγγέλου στο
πρώτο πλάνο, ο ισχνός, κουρασμένος προφήτης με την περγαμηνή, όλα φαίνονται σαν
μέσα σε έναν παραμορφωτικό καθρέφτη. Επίσης τοποθέτησε μια παράξενη ψηλή
κολόνα, με εξίσου ασυνήθιστες αναλογίες στο φόντο της εικόνας. Οι μορφές δεν
είναι μοιρασμένες σε ίσο αριθμό ζευγαριών και στις δύο πλευρές της Παναγίας.
Στρίμωξε ένα συνωθούμενο πλήθος αγγέλων σε μια μικρή γωνιά, αφήνοντας την άλλη
πλευρά εντελώς άδεια, για να ξεχωρίσει η ψηλή μορφή του προφήτη, που η απόσταση
τον κάνει να φαίνεται τόσο μικρός, ώστε μόλις φτάνει στο γόνατο της Παναγίας.
 |
Η Παναγία με το μακρύ λαιμό,
1534-1540
|
Η αναζήτηση της καθαρής, σχεδόν
αφηρημένης, φόρμας εκφράζεται με συνδυασμούς τεντωμένων και κυματοειδών γραμμών
και αποτελεί εύγλωττο δείγμα του διακοσμητικού και επιτηδευμένου ύφους του
ζωγράφου. Η ανάλαφρη έμπνευσή του αποδίδεται με ωραίους, σχεδόν ανατολικούς
ρυθμούς. Η λεπτή κιονοστοιχία στο βάθος, δημιουργεί ένα είδος ψευδαισθητικού
χώρου, με τη μια πτέρυγα να υποβαστάζει το ανέβασμα και τη στροφή του κυρίου
συμπλέγματος. Είναι το αντικειμενικό μέτρο στο οποίο στηρίζονται οι αναλογίες
και η μορφή του έργου, που ενσαρκώνεται στον μακρύ λαιμό της Παναγίας, στα
πολύτιμα χρώματα και στις φωτεινές αποχρώσεις των μεταξωτών ενδυμάτων της, στα
τέλεια ωοειδή σχήματα των προσώπων και στα γυμνά μέλη του αγγέλου που κλείνει
την αριστερή πλευρά του πίνακα. Ταυτόχρονα, η περίπλοκη προοπτική επιτρέπει να
περιληφθεί η μικρή φιγούρα του Αγίου Ιερωνύμου.
 |
Πορτραίτο της Antea, 1535-1537
|
Ο Παρμιτζιανίνο προσπάθησε συνειδητά
να δημιουργήσει κάτι καινούριο και αναπάντεχο, έστω και εις βάρος της φυσικής
ομορφιάς που καθιέρωσαν οι μεγάλοι δάσκαλοι. Ήταν ίσως ένας από τους πρώτους
μοντέρνους καλλιτέχνες. Ο πίνακας παραγγέλθηκε τον Δεκέμβριο του 1534 από την
Ελένη, σύζυγο του Φραντσέσκο Ταλιαφέρρι, που πλήρωσε για αυτόν 303 χρυσά
σκούδα. Ο Βαζάρι τον περιγράφει ως ατελή και σε μερικά σημεία η επιφάνεια δεν
είναι τελειωμένη, όπως το κεφάλι του Βρέφους. Η μεταγενέστερη επιγραφή στο
σκαλί δεξιά λέει πως, η Μοίρα εμπόδισε τον καλλιτέχνη να ολοκληρώσει την
προσπάθειά του.
 |
Τοιχογραφίες του Steccata, 1531-1539
Βιβλιογραφία:
- E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό
της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες
οι γνώσεις για όλους, Τόμος 12ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες
οι γνώσεις για όλους, Πινακοθήκη, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
- Τα Μεγάλα Μουσεία του Κόσμου,
(Ουφίτσι-Φλωρεντία), 1970, Εκδόσεις Φυτράκη-Αθήναι
- Ιστοσελίδα της Wikipedia
 |
Το όραμα του Αγίου Ιερώνυμου (1527)
|
 |
Παναγία των Ρόδων (1530)
|
 |
Ο Έρωτας σκαλίζει το βέλος του
(1523-24)
|
=====================
της Ζενάκου Αναστασίας
BIENNH. Μετά την Πάρμα, όπου είχε
μεγάλη επιτυχία, η έκθεση Ο Παρμιτζιανίνο και ο ευρωπαϊκός μανιερισμός θα
μεταφερθεί στο Kunsthistorisches Museum της αυστριακής πρωτεύουσας από τις 4
Ιουνίου ως τις 14 Σεπτεμβρίου. H δύσκολη ζωή που πέρασε ο Τζιρόλαμο Φραντσέσκο
Μαρία Ματσόλα, γνωστός ως Παρμιτζιανίνο (1503-1540) από τη γενέτειρά του την
Πάρμα, έχει εικονογραφηθεί με τις δύο διάσημες αυτοπροσωπογραφίες του, τη μία
όταν ήταν 21 ετών και την άλλη μόλις έξι χρόνια αργότερα.
 |
Παρμιτζιανίνο: Αυτοπροσωπογραφία
στον καθρέφτη, 1524
Στην πρώτη αυτοπροσωπογραφία, όπου
εικονίζεται να κοιτάζεται μέσα σε έναν κοίλο καθρέφτη, «η φυσιογνωμία του ήταν
τόσο γεμάτη χάρη ώστε έμοιαζε περισσότερο με άγγελο παρά με άνθρωπο» γράφει ο
Τζιόρτζιο Βαζάρι. Ενώ στη δεύτερη, ο άγγελος έχει δώσει τη θέση του σε έναν
άνθρωπο ατημέλητο, πρόωρα γερασμένο, καταπονημένο, κατηφή. Ανάμεσα σε αυτές τις
δύο αυτοπροσωπογραφίες εκτείνεται μια σύντομη καλλιτεχνική καριέρα που, ενώ
προαγγέλθηκε λαμπρή, κατέληξε στην κοινωνική περιθωριοποίηση και στη μιζέρια.
 |
| Αυτοπροσωπογραφία στα 27 του χρόνια, 1530 |
Ο Παρμιτζιανίνο μεγάλωσε στο ατελιέ
του πατέρα του και των δύο θείων του οι οποίοι ήταν και οι τρεις τους μέτριοι
ζωγράφοι. Από τα πρώτα χρόνια της εφηβείας του ο Παρμιτζιανίνο έδειξε ότι ήταν
πολύ προικισμένος. Ηδη στα 16 του χρόνια πήρε την πρώτη του ανάθεση έργου: τις
νωπογραφίες στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή της Πάρμας. Εκεί
γνώρισε τον ήδη διάσημο και κατά 15 χρόνια μεγαλύτερό του Κορέτζιο, ο οποίος
έγινε δάσκαλός του αλλά και σε πολλές περιπτώσεις ανταγωνιστής του. Στα 24 του
χρόνια ο Παρμιτζιανίνο αποφάσισε να φύγει από την Πάρμα για τη Ρώμη όπου αρχικά
τον υποδέχτηκαν σαν τον «αναστημένο Ραφαήλο». Ηταν όμως άτυχος. Ο ερχομός του
στη Ρώμη συνέπεσε με τη λεηλασία της πόλης από τους στρατιώτες του αυτοκράτορα
Καρόλου E' το 1527. Αναγκάστηκε να καταφύγει στην Μπολόνια, όπου ωστόσο
φιλοτέχνησε την προσωπογραφία του αυτοκράτορα, αλλά αυτός προτίμησε για ζωγράφο
της Αυλής του τον Τισιανό και όχι τον νεαρό Παρμιτζιανίνο.
Στη συνέχεια η ζωή του ήταν μια
σειρά από απογοητεύσεις. Εκκεντρικός ως άνθρωπος αλλά και ως ζωγράφος
συγκρούστηκε με τους εργοδότες του αρνούμενος να υποταχθεί στις απαιτήσεις
τους. Πέθανε από τις κακουχίες σε ένα χωριό λίγο έξω από την Πάρμα στα 37 του
χρόνια έχοντας δραπετεύσει από τη φυλακή όπου τον είχαν κλείσει για αθέτηση
παραγγελίας.
Πηγή:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου