Ο Aθηναίος ζωγράφος και αγγειογράφος Ευφρόνιος, (6ος-5ος π.Χ αι.)

Ο θάνατος του Σαρπηδόνα, Ύπνος και Θάνατος, Ερμής

Ο Ευφρόνιος είναι ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της πρώιμης ερυθρόμορφης αγγειογραφίας στην Αττική. Το ζωγραφικό του έργο χρονολογείται μεταξύ 520 και 505 π.Χ., στην περίοδο που είναι γνωστή ως Πρώιμος Αρχαϊκός Ερυθρόμορφος Ρυθμός. Φαίνεται όμως πως κατά την περίοδο της ωριμότητάς του ο Ευφρόνιος στράφηκε προς άλλες ειδικότητες στα πλαίσια της κεραμικής.

Ο θάνατος του Σαρπηδόνα, Ύπνος και Θάνατος, Ερμής

καλυκοειδής κρατήρας, ύψος 45,8 εκ. διάμετρος 55,1 εκ. 515-510 π.Χ. New York, Metropolitan Museum 1972.11.10 (Πηγή: Vikipaideia)Ο Ύπνος και ο αδερφός του ο Θάνατος μεταφέρουν το σώμα του νεκρού Σαρπηδόνα. Και οι δύο παριστάνονται με πανοπλία και φτερά. Στο κέντρο της σκηνής ο Ερμής. Δύο πολεμιστές βρίσκονται στα άκρα της σύνθεσης. Αριστερά ο Λαοδάμας, δεξιά ο Ιππόλυτος. Και στις δύο όψεις του αγγείου η επιγραφή: ΛΕΑΓΡΟΣ ΚΑΛΟΣ.

Ο Ευφρόνιος είναι ο εμπνευστής της τεχνοτροπίας των λεγόμενων Πρωτοπόρων στην αττική αγγειογραφία. Με αυτή την εργαστηριακή ομάδα, που άκμασε το τελευταίο τέταρτο του 6ου αι. π.Χ., συνδέονται σημαντικές εξελίξεις στην αρχαία ελληνική ζωγραφική. Οι Πρωτοπόροι ήταν οι πρώτοι αγγειογράφοι που απέδωσαν το ανθρώπινο σώμα σε διάφορες στάσεις ακολουθώντας ρεύματα που επικρατούσαν την ίδια εποχή στη γλυπτική. Ο Ευφρόνιος ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τη λεπτομερή απόδοση της μυολογίας στα σώματα που ζωγράφιζε και η αγάπη του για τη λεπτομέρεια έφτανε μέχρι την απόδοση των βλεφάρων στα μάτια των μορφών του. Εισήγαγε νέα εικονογραφικά θέματα, όπως η μεταφορά του Σαρπηδόνα από το φτερωτό Ύπνο και το Θάνατο ή η πάλη του Ηρακλή με τον Ανταίο. Ένα άλλο στοιχείο που τον ξεχώριζε από τους άλλους Πρωτοπόρους είναι ότι προτιμούσε να ζωγραφίζει μεγάλα αγγεία, συνήθως καλυκωτούς κρατήρες.

 Η β'  πλευρά του αγγείου εικονίζει πέντε οπλίτες (στη φωτογραφία οι τέσσερις και στην άκρη δεξιά το δόρυ του πέμπτου). Είναι ο Υπέροχος, ο Ίππασος, ο Μέδων, ο Άκαστος και ο Άξιππος. Ίσως να είναι Τρώες στρατιώτες που ετοιμάζονται να εκδικηθούν για το θάνατο του Σαρπηδόνα.

Η λεπτουργική διάθεση του Ευφρονίου εκφράζεται και στα δευτερεύοντα φυτικά κοσμήματα, τα τελευταία που δέχτηκαν τη νέα τεχνική του ερυθρόμορφου ρυθμού. Ο Ευφρόνιος ενδιαφέρθηκε γι’ αυτά όσο λίγοι αγγειογράφοι ως την εποχή του και τα επεξεργαζόταν με την ερυθρόμορφη τεχνική. Ένα από τα χαρακτηριστικότερα φυτικά μοτίβα του, που βοηθά και στην απόδοση ανυπόγραφων έργων, είναι η αλυσίδα λωτών με αιχμηρά, γωνιώδη σέπαλα, λεπιδόσχημο κεντρικό πέταλο και δύο μικρά ανθέμια στη θέση των άλλων πετάλων.

Καλυκωτός κρατήρας του αγγειογράφου Ευφρονίου και του κεραμέα Ευξιθέου, περ. 510-500 π.Χ. Απεικονίζονται ο θεός Διόνυσος με το θίασό του, σατύρους και μαινάδες. Αξιοσημείωτη είναι η λεπτομέρεια στα δευτερεύοντα φυτικά μοτίβα που πλαισιώνουν την κεντρική παράσταση.

Στην αρχαία ελληνική αγγειογραφία είναι συχνές οι επιγραφές «καλών», δηλ. επιγραφές που επαινούν νεαρούς ευγενείς. Ο Ευφρόνιος επαινούσε σε έργα του τον «καλό» Λέαγρο, που φαίνεται πως υπήρξε εραστής του. Μια σκηνή σε ψυκτήρα, που δείχνει δύο νέους να ερωτοτροπούν, φέρει τις επεξηγηματικές επιγραφές του Ευφρονίου και του Λεάγρου.

Ευφρόνιος: ερυθρόμορφος αμφορέας “συμποσιαστής – κωμαστής“ 

(φαίνεται η επιγραφή “ΛΕΑΓΡΟΣ ΚΑΛΟΣ”) Μουσείο του Λούβρου

Ευφρόνιος: καλυκόσχημος κρατήρας “Καλλωπισμός εφήβων” (λεπτομέρεια)

Ο κότταβος ήταν παιχνίδι επιδεξιότητας που έπαιζαν οι αρχαίοι Έλληνες στα νυχτερινά συμπόσια για διασκέδαση και για να περνάει η ώρα. Η προέλευσή του τοποθετείται στη Σικελία.

Ένας Ψυκτήρας, ύψος 35,5 εκ. 505-500 π.Χ. The State Hermitage Museum

Ένα πρωτοποριακό για την εποχή του θέμα απεικονίζεται στον ψυκτήρα. Πρόκειται για ένα συμπόσιο γυναικών που πίνουν και διασκεδάζουν. Μία από τις εταίρες, η Σεκλίνη, παίζει δίαυλο, ενώ δίπλα της η Αγάπη της τείνει ένα κύαθο. Η Παλαιστώ, που μας κοιτάζει, πίνει από την κούπα της και η τελευταία, η Σμικρά, παίζει κότταβο. Στην επιγραφή που υπάρχει διαβάζουμε: "τὶν τάνδε λατάσσο, Λέαγρε", "για σένα σκορπάω αυτή τη σταγόνα, Λέαγρε". Στο αγγείο υπάρχει και η επιγραφή: Ευφρόνιος έγραψεν.

Ιππέας, 500-490 π.Χ

Ευφρόνιος: “Λέαγρος καλός”

Το όνομά του Ευφρονίου συνοδεύει στα πρωιμότερα αγγεία το ρήμα «έγραψεν», που δηλώνει τον αγγειογράφο, και στα υστερότερα το «εποίησεν», που σημαίνει πιθανότατα ότι ο Ευφρόνιος στράφηκε κάποια στιγμή της καριέρας του από την αγγειογραφία στην αγγειοπλαστική. Στα αγγεία που υπογράφει με το «εποίησεν» εμφανίζονται ως αγγειογράφοι ο Ονήσιμος, ο Ζωγράφος του Αντιφώντος, ο Ζωγράφος του Χυτηρίου, ο Ζωγράφος του Τριπτόλεμου, ο Ζωγράφος του Πιστόξενου και ο Ζωγράφος της Πενθεσίλειας. Μια άλλη δυνατή ερμηνεία της αλλαγής της υπογραφής είναι ότι ο Ευφρόνιος έγινε ιδιοκτήτης του εργαστηρίου όπου εργαζόταν, και το «εποίησεν» ήταν ένα είδος εμπορικού σήματος αυτού του εργαστηρίου, όχι η υπογραφή του αγγειοπλάστη.

Θησέας-Αμφιτρίτη και Αθηνά, 500–490 BC. From Cerveteri (ancient Caere), Latium.

H υπογραφή του Ευφρονίου

Le peintre et potier Euphronios - Εὐφρόνιος από 490BC

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%86%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%B9%CE%BF%CF%82

http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/AR/ar.ag/euphronios-%202.htm

http://hellinon.net/ANEOMENA/Leagros.htm