Όταν η
παλιά τάξη είχε εξαντληθεί και το καινούργιο δεν είχε ακόμη
διατυπωθεί. Υπήρχαν μόνο όνειρα…
Η πιο ενδιαφέρουσα, ίσως, έκθεση αυτή την περίοδο
πραγματοποιείται στην κρατική γκαλερί Tretyakov της Μόσχας για τη συμπλήρωση
εκατό χρόνων από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Είναι η Έκθεση HEKTO 1917 (Κάποιος
1917) και παρουσιάζει 147 εκθέματα κορυφαίων καλλιτεχνών από τη Ρωσία και άλλες
χώρες (117 έργα ζωγραφικής, 27
λιθογραφίες, χαρακτικά κλπ, τρία γλυπτά και αρχειακό υλικό).
Ο τίτλος του έργου είναι από κείμενο του
Velimir Khlebnikov από το ρωσικό Μανιφέστο του Φουτουρισμού, το «Χαστούκι στο
κοινωνικό γούστο». Μία θέση του Ρώσου διανοούμενου που αποδείχθηκε προφητική
λίγα χρόνια αργότερα.
K.S. Petrov – Vodkin (1878 – 1939 Αγία Πετρούπολη). Μεσημέρι
Καλοκαιριού. Λάδι σε καμβά. (Κρατικό μουσείο Αγίας Πετρούπολης). Μαθητής των
Ισαάκ Λεβιτάν, Βαλεντίν Σερόφ, Κονσταντίν Κορόβιν. Οπαδός της επανάστασης.
Διετέλεσε πρώτος πρόεδρος της Ένωσης Καλλιτεχνών του Λένινγκραντ που ιδρύθηκε
το 1932 και αποτέλεσε το όχημα της σοβιετικής τέχνης. Περιόδευσε σε περιοχές
της ΕΣΣΔ μεταφέροντας το ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Mikhail Nesterov (1862 Ούφα – 1942 Μόσχα). Οι φιλόσοφοι. Λάδι σε καμβά.
(Κρατική γκαλερί Tretyakov). Από τους πρώτους συμβολιστές της Ρωσίας. Για πολλά
χρόνια τον απορρόφησε η θρησκευτική ζωγραφική. Μετά την επανάσταση παρέμεινε
στην ΕΣΣΔ και ασχολήθηκε κυρίως με τη φιλοτέχνηση πορτρέτων. Το 1938 στις
μεγάλες εκκαθαρίσεις παρέμεινε για δύο εβδομάδες στις φυλακές ενώ εκτελέστηκε ο
γαμπρός του και φυλακίστηκε η κόρη του. Αποκαταστάθηκε το 1941 και του
απονεμήθηκε το βραβείο Στάλιν για το πορτρέτο του Ιβάν Παβλόφ.
H HEKTO 1917 εξετάζει μια περίοδο έντονων
ανακατατάξεων. Ξεπερνώντας ή παραμερίζοντας τα στερεότυπα ασχολείται με την
κατανόηση της περίπλοκης εικόνας σε μια
κρίσιμη στιγμή για τη Ρωσία. Τέχνη πριν από μια άγνωστη πραγματικότητα.
Η έκθεση προετοιμάστηκε για περισσότερα από
τρία χρόνια και επιλέχτηκαν μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά έργα που
δημιουργήθηκαν κυρίως το 1917. Εμφανίζει μια αντιπροσωπευτική χρονική περίοδο
και παρουσιάζει πόσο διαφορετικά αντέδρασαν στα γεγονότα οι σημαντικότεροι
εκπρόσωποι της εποχής. Αυτή η πολυφωνία – υπήρξε ένα από τα χαρακτηριστικά της
περιόδου εκείνης.
Zinaida Serebryakova (1884 Χάρκοβο – 1967 Παρίσι) Γυναίκες πλένουν
ρούχα. Λάδι σε καμβά. (Κρατική γκαλερί Tretyakov). Με την επικράτηση της
επανάστασης απέφυγε να υιοθετήσει το φουτουριστικό στυλ της πρώιμης σοβιετικής
περιόδου και να ζωγραφίζει πορτρέτα των κομισάριων. Εργάστηκε στο Αρχαιολογικό
Μουσείο του Χάρκοβο (σήμερα στην Ουκρανία) κάνοντας σχέδια εκθεμάτων. Ο σύζυγός
της πέθανε στις φυλακές από τύφο. Το 1924 έφυγε στο Παρίσι και ξαναείδε την
οικογένεια της 36 χρόνια μετά αφού το 1966 αποκαταστάθηκε με τιμές από τους
σοβιετικούς. Σπούδασε αρχικά στον Ίλια Ρέπιν και αργότερα στον Οσίπ Μπραζ.
Η ποικιλία δημιουργικών εκφράσεων, η ασάφεια
των καλλιτεχνικών επιλογών μαρτυρούν την πρωτόγνωρη κατάσταση που βρέθηκε η
τέχνη η οποία χωρίς ακόμη να έχει υποστεί πίεση τόσο από το κράτος όσο και από
την αγορά, περιέπεσε σε κατάσταση αστάθειας και κατάρρευσης. Η παλιά τάξη είχε
εξαντληθεί και το καινούργιο δεν είχε διατυπωθεί. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η
τέχνη δεν πήρε μια μορφή «αντανάκλασης της πραγματικότητας», δεν έγινε προϊόν
ιδεολογίας, ιδεών και κοινωνικών σχεδίων, τα περισσότερα από τα οποία, άλλωστε,
παρέμεναν μνημεία ανεκπλήρωτων ελπίδων και ονείρων. Πόλεμος, διαδηλώσεις,
εναλλαγές πολιτικών ηγετών, κοινωνική αναστάτωση, ουρές για ψωμί, πόνο, μίσος
και εχθρότητα – αυτό το μοτίβο εμφανίζεται στις φωτογραφίες και αντικατοπτρίζει
την αλήθεια. Τα εκθέματα μεταδίδουν την ατμόσφαιρα των δραματικών γεγονότων που
αναπόφευκτα επέρχονταν.
Boris Grigorov (1886 Ριμπίνσκ – 1939 Γαλλία). Γριά γαλατού, (από τον
κύκλο Ρωσία). Λάδι σε καμβά. Από τους σημαντικούς εκπροσώπους της ρώσικης
πρωτοπορίας. Το 1919 διέφυγε με την οικογένεια του στη Φινλανδία. Έμεινε για
μεγάλο διάστημα στο Βερολίνο και το Παρίσι. Το μνημειακό ζωγραφικό του έργο «Πρόσωπα
του κόσμου» φιλοτεχνήθηκε για την Κοινωνία των Εθνών και αγοράστηκε από την
πόλη της Πράγας.
Οι επιμελητές της έκθεσης σκόπιμα απέφυγαν τα
σχόλια και εκτιμήσεις αφήνοντας στους επισκέπτες να προβληματιστούν και να
συμπεράνουν.
Η επιμελήτρια της έκθεσης Ιρίνα Βακάρ λέει: «Θέλουμε
να παρουσιάσουμε μια ποικιλία καλλιτεχνικών θεμάτων που φανερώνει ένα πλούσιο
σκηνικό τέχνης, πολύ ελεύθερο και πολύ προσωπικό».
Η επίσης επιμελήτρια η Γιελένα Βορονόβιτς
σημειώνει: «Πολλοί καλλιτέχνες αυτής της περιόδου γοητεύονταν από το μέλλον των
ανθρώπων, από το ερώτημα αν οι άνθρωποι, οι αγρότες ειδικότερα, μπορούν να
γίνουν οι νέοι πνευματικοί ηγέτες της Ρωσίας».
—Η έκθεση λειτουργεί ως τις 14 Ιανουαρίου
2018
Boris Mikhaylovich Kustodiev (Αστραχάν 1878 – Λένινγκραντ 1927).
Μπολσεβίκος. Λάδι σε καμβά (Κρατική γκαλερί Tretyakov). Μαθητής του Ίλια Ρέπιν
με τον οποίο το 1903 συνεργάστηκε στη δημιουργία του πίνακα για τα 100 χρόνια
του κρατικού συμβουλίου. Προσβλήθηκε από φυματίωση και το 1916 έγινε
παραπληγικός. Καθηλωμένος στο σπίτι του έγραψε «Τώρα όλος ο κόσμος είναι το
δωμάτιο μου». Τα γεγονότα της οκτωβριανής επανάστασης αποτέλεσαν τα βασικά
θέματα της δουλειάς του για μεγάλο διάστημα.
P.V. Kuznetsov. (1878 Saratov – 1968 ) Νεκρή Φύση με καθρέφτη. Λάδι σε
καμβά. (Κρατική γκαλερί Tretyakov) Συνδέθηκε με τους Ρώσους συμβολιστές.
Ιδρυτής και ηγέτης της ομάδας τέχνης Blue Roze. Δίδαξε στο Ινστιτούτο Stroganov
(1917-18, 1945-48) και στο Ινστιτούτο Καλών Τεχνών της Μόσχας (1918- 37). Ήταν
επικεφαλής στο τμήμα ζωγραφικής του Narkompros μέχρι το 1921, αλλά έχασε την
επίσημη εύνοια με την έλευση του σοσιαλιστικού ρεαλισμού.
Wassili Kandinsky (1866 Μόσχα – 1944 Νεϊγί). Μπλεξίματα. Λάδι σε καμβά.
(Κρατική γκαλερί Tretyakov). Με αξιόλογη καριέρα στην Ευρώπη γύρω στο 1911
επιστρέφει στη Ρωσία. Δίδασκε στα Ελεύθερα Κρατικά Καλλιτεχνικά Εργαστήρια της
Μόσχας κυρίως «Για το πνευματικό στην τέχνη». Διετέλεσε διευθυντής του
Ινστιτούτου για την Καλλιτεχνική Παιδεία της Μόσχας, το οποίο εγκατέλειψε για
τη Ρωσική Ακαδημία Αισθητικής, όπου προσπάθησε να καταρτίσει το πρόγραμμα
σπουδών του τμήματος Ψυχολογίας και Φυσιολογίας. Μετά την επικράτηση της
επανάστασης τα έργα του απομακρύνθηκαν από τα μουσεία της ΕΣΣΔ. Πολλά έργα του
καταστράφηκαν και από το ναζιστικό καθεστώς.
Αρχική
Εικόνα
Marc Zakharovich Chagall (1887 Βιτέμπσκ Λευκορωσίας – 1985 Νότια Γαλλία)
Πάνω από την πόλη (Κρατική γκαλερί Tretyakov). Παρόλο που η λαμπρή καριέρα του
είχε αρχίσει στο Παρίσι, σε μια επίσκεψή του στη Ρωσία εγκλωβίστηκε λόγω του Α΄
Παγκοσμίου Πολέμου. Μετά την επανάσταση διορίστηκε επίτροπος Καλών Τεχνών στο
Βιτέμπσκ. Οργάνωσε εκθέσεις και επαναλειτούργησε τη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου
κατόρθωσε να συγκεντρώσει σημαντικούς δασκάλους όπως ο Ελ Λισίτσκι και ο
Καζιμίρ Μαλέβιτς. Έχοντας επιφυλάξεις για την επανάσταση ο Σαγκάλ παραιτήθηκε
το 1920. Μετακόμισε στη Μόσχα, όπου ανέλαβε τη διακόσμηση του Εβραϊκού Θεάτρου.
Το 1923 επέστρεψε στο Παρίσι. Το 1941 χάρη φίλων γλύτωσε από τα στρατόπεδα
συγκέντρωσης και φυγαδεύτηκε στην Αμερική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου