Ο Ζακυνθινός ζωγράφος Σταυράκης Στυλιανός – Stylianos Stavrakis [1729-1786]

Το θωράκιο με την παράσταση του προφήτη Ιωνά κοσμούσε αρχικά το τέμπλο του ναού του Αγ. Σπυρίδωνος του Φλαμπουριάρη, μαζί με άλλα τρία θωράκια, που έφεραν τις παραστάσεις της Ζωοδόχου Πηγής, ενός θαύματος του Αγ. Σπυρίδωνος και της Αποτομής του Προδρόμου. Το θωράκιο με την Ζωοδόχο Πηγή βρίσκεται στην αρχική θέση του, δηλαδή στο τέμπλο, που σήμερα είναι τοποθετημένο στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων στη Ζάκυνθο. Τα υπόλοιπα τρία εκτίθενται στο Μουσείο Ζακύνθου.

Σταυράκης Στυλιανός (απόδ.)-Prophet Jonas, c. 1750s Ο προφήτης Ιωνάς-Μέσα του 18ου αι. 42,8Χ37Χ1,8 εκ. Προέλευση: Από τον κατεστραμμένο ναό του Αγ. Σπυρίδωνος του Φλαμπουριάρη, Ζάκυνθος, Μουσείο Ζακύνθου, 132

Στην αφηγηματική εικόνα αποτυπώνονται δύο διαδοχικά επεισόδια από την ιστορία του Ιωνά: η ρίψη του προφήτη στην θάλασσα και η εκβολή του από το κήτος. Στο βάθος ο Ιωνάς ρίχνεται στην θάλασσα από τους ναύτες κάποιου ιστιοφόρου. Ένα κήτος περιμένει με ανοιχτό το στόμα να καταβροχθίσει τον προφήτη ( Ιω . α΄, 1-16). ’λλα τρία σκάφη και ισάριθμα κήτη βρίσκονται στη θάλασσα. Στη στεριά, επάνω σε γυμνά από βλάστηση βουνά, υψώνεται η πολιτεία και το κάστρο της Νινευί . Στο πρώτο επίπεδο το κήτος εκβάλλει τον ημίγυμνο Ιωνά στην ακροθαλασσιά ( Ιω . β΄, 1-11). Ο προφήτης, γονατιστός, στηρίζει το δεξί του χέρι στο έδαφος, φέρει το αριστερό μπροστά στο στήθος σε έκφραση ευχαριστίας, ενώ στρέφει το βλέμμα με ευγνωμοσύνη προς τον ουρανό.

 

Σταυράκης Στυλιανός-Η Αποκαθήλωση

Οι δύο σκηνές προεικονίζουν το τριήμερο Ενταφιασμό και την Ανάσταση του Χριστού: Ἅλιον ποντογενές, κητῶον ἐντόσθιον πῦρ, τῆς τριημέρου ταφῆς σου, τό προεικόνισμα, οὗ Ἰωνᾶς ὑποφήτης ἀναδέδεικται ... ( Όρθος Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ωδής). Η προβολή της εκβολής σε πρώτο επίπεδο υπογραμμίζει το σωτηριολογικό χαρακτήρα της Ανάστασης, ενώ η αντιστοιχία του θωρακίου με την υπερκείμενη δεσποτική εικόνα του Χριστού δημιουργεί μια κάθετη αντιτυπική σχέση ( Ρηγόπουλος 1998, σελ. 18-19, 72). Τα επιμέρους επεισόδια αντιγράφονται από φλαμανδικές χαλκογραφίες. Η σύνθεσή τους σε μια ενιαία παράσταση είναι άγνωστο εάν οφείλεται στο ζωγράφο του θωρακίου ή υπήρχε ήδη σε φλαμανδικό χαρακτικό ( Ρηγόπουλος 1998, σ. 72-73).

Σταυράκης Στυλιανός (απόδ.)-Ο άγιος Χαραλάμπης εξολοθρεύει την πανούκλα, γύρω στα 1732

Το θωράκιο του Μουσείου Ζακύνθου παρουσιάζει μεγάλη εικονογραφική ομοιότητα με αντίστοιχο στο τέμπλο του ναού του Αγίου Χαραλάμπη στην πόλη της Ζακύνθου ( Αχειμάστου - Ποταμιάνου 1997, αριθμ. 64. Ρηγόπουλος 1998, σ. 71-74, εικ . 14), με μικρές διαφορές στη σύνθεση των σκηνών του βάθους. Διαφέρει όμως σημαντικά η απόδοση του τοπίου, η χρωματική κλίμακα και η ποιότητα της ζωγραφικής, που είναι ανώτερη στο θωράκιο του μουσείου της Ζακύνθου.

Σταυράκης Στυλιανός (απόδ.)-Ο άγιος Χαραλάμπης εξολοθρεύει την πανούκλα, γύρω στα 1732 λεπτ.

Η παράσταση χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη πλαστικότητα και εντυπωσιακά λαμπερά χρώματα. Ο συνδυασμός της φωτεινότητας των χρωμάτων, της διαφάνειας των χρωμάτων της Μεσογείου και των κλασικιστικών μορφών και θεμάτων (Ιωνάς-Λαοκόων), εντυπωσιάζουν τον σύγχρονο «επαρκή» θεατή, επειδή παραπέμπει σε -υπερρεαλιστικές βέβαια- επιλογές σύγχρονων ζωγράφων, όπως του δικού μας Νίκου Εγγονόπουλου.

Οι περισσότεροι ερευνητές παλαιότερα απέδιδαν το έργο στον Δημήτριο Σταυράκη και το χρονολογούσαν στο έτος 1777 (Ρηγόπουλος 1979, σ. 192, 195. Κονόμος 1988, σ. 109). Η νεότερη έρευνα, βασιζόμενη σε αρχειακές πηγές, χρονολογεί το θωράκιο στα μέσα του 18ου αιώνα (Αχειμάστου - Ποταμιάνου 1997, αριθ. 65) και θεωρεί πιθανώτερο ο ζωγράφος του θωρακίου να είναι ο ζακυνθινός Στυλιανός Σταυράκης, αδελφός του Δημητρίου ( Ρηγόπουλος 1998, σ. 60-61).

Ζωή Μυλωνά, Μυστήριον μέγα και παράδοξον ,

Αθήνα 2002, εκδ. Ιεράς Συνόδου, σελ. 84-85.

Βιβλιογραφία: Αχειμάστου - Ποταμιάνου 1997, αριθ. 65. Μυλωνά 1998, αριθ. 139. Ρηγόπουλος 1998, σ. 59-61, εικ . 11.

Στυλιανός Σταυράκης «Το Όραμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου», 1746. Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.

Η τήρηση των αναλογιών αφορά τη διαδικασία πρόσληψης του δυτικού έργου από τον Ηλία Μόσκο και τον Στυλιανό Σταυράκη. Ο δεύτερος μιμείται πιο πιστά από τον Ηλία Μόσκο τον ίππο του χαρακτικού του  Hendrick Goltzius τον οποίο (ίππο) πλαισιώνει με λιμάνι και πόλη. Η ταύτιση των στοιχείων αυτών με την Κωνσταντινούπολη δε στηρίζεται πειστικά (Μπαλτογιάννη,ό.π.). Η άποψη εξάλλου (αυτόθι) ότι τα έργα του Ηλία Μόσκου και του Στυλιανού Σταυράκη «παρακολουθούν αρχαιότερο δυτικό πρότυπο πιθανότατα φλαμανδική χαλκογραφία»

https://paletaart.wordpress.com/2018/03/10/%CF%83%CF%84%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%84%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82-stylianos-stavrakis-1729-1786/

http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=art/contents.asp&main=Mystirio&file=1.htm

http://www.academia.edu/9750823/%CE%86%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%93%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%AD%CF%86%CE%B9%CF%80%CF%80%CE%BF%CF%82_%CE%B4%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%84%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CE%BA%CE%B1%CE%B9_%CF%84%CE%BF_%CF%86%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%85%CF%80%CF%8C_%CF%84%CE%BF%CF%85