Γιώργης Μελίκης: Όσα αποκαλύπτει μια μάσκα

Η  μοναδική  στο  είδος  της  συλλογή  από  πολύτιμες  μάσκες  της  βαλκανικής  χερσονήσου…

Ο Πάμπλο Πικάσο βίωσε αρκετές και γόνιμες αποκαλύψεις στην καλλιτεχνική πορεία. Μια από τις σημαντικότερες ήταν το 1907 όταν ανακάλυψε την αφρικανική τέχνη. Μικρογλυπτά, μάσκες και άλλα «χειροτεχνήματα» της αφρικάνικης κουλτούρας επηρέασαν τη σκέψη του και πρόσθεσαν μια ακόμη ψηφίδα στον μοντερνισμό που οικοδομούσαν οι εμπνευσμένοι καλλιτέχνες εκείνης της περιόδου.

Οι μάσκες από ένα λαϊκό δρώμενο έγιναν μια νέα κινητήρια δύναμη για  καλλιτέχνες και κινήματα. 

Τι είναι αυτό που συναρπάζει στη μάσκα; Νομίζω η ελευθερία που χαρίζει η ανωνυμία της. Δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για να εξερευνήσουμε τα βάθη των επιθυμιών μας, των φόβων μας, των συναισθημάτων, ακόμη και για να δημιουργήσουμε και να βιώσουμε ένα επιθυμητό alter egos.

Αν η μάσκα στον τόπο μας αναγνωρίζεται σαν κάτι περισσότερο από ένα καρναβαλιστικό αξεσουάρ, οφείλεται εν πολλοίς στο Γιώργη Μελίκη. Το δημοσιογράφο, παθιασμένο εθνογράφο και λαογράφο που αφιέρωσε μεγάλο κομμάτι της ζωής του για να ανακαλύψει και να διασώσει αυτό το λαϊκό πολιτιστικό – καλλιτεχνικό αντικείμενο από κάθε γωνιά της βαλκανικής. Το αρχοντικό της οικογένειας στη Μελίκη Ημαθίας, στεγάζει το Εθνογραφικό Κέντρο  – Κέντρο Έρευνας Μάσκας, και ο λαϊκός πολιτισμός της ευρύτερης περιοχής μας του οφείλει πολλά.

Πριν από ένα χρόνο ακριβώς παρουσίασε έκθεση των αποκτημάτων στο Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης στη Θεσσαλονίκη. Μέρος της έκθεσης είδαμε και τον περασμένο Νοέμβριο σε ένα εντυπωσιακό περίπτερο στην 4η ArtThessaloniki.

Στον κατάλογο «ΜΑΣΚΕΣ» που κυκλοφόρησε με αφορμή την πρόσφατη έκθεση μεταξύ άλλων ο Γιώργης Μελίκης σημειώνει: «…Η πιο εφήμερη και φθαρτή συλλογή που μπορεί να έχει ένας συλλέκτης είναι μια συλλογή με μάσκες: το εφήμερο και φθαρτό, με τον υπομνηματισμό του πεπερασμένου, άρα του θνητού. Φθαρτά στα υλικά της, αλλά και στην αποστολή και στον περιορισμό της ως μέσον.

Ο Γιώργης Μελίκης με μαθητές στο Εθνογραφικό Κέντρο Γιώργη Μελίκη

Όλα τα υλικά είναι σχεδόν ζωικά και φυτικά, άρα υποταγμένα στη φθορά τη διάβρωση… …Πουθενά και σε καμιά άλλη έκφανση της επινόησης της παράδοσης δεν βρήκε την καλύτερη και προσφορότερη ώρα της απ’ αυτή των θιασικών δρώμενων ιδίως του Δωδεκαημέρου και της Αποκριάς. Φαίνεται όμως, όπως γράφει ο Pertii J. Anttonen» οι αναπαραστάσεις των υπό εξαφάνιση λαογραφικών παραδόσεων έχουν χρησιμεύσει στην παραγωγή της νεωτερικότητας…

…Για μας δεν υπάρχουν καρναβάλια! Υπάρχει για το καθένα ένα μόνο όνομα το οποίο είναι συνώνυμο του δρώμενου και ταυτόσημο του τόπου του. Είναι τοπόσημο και ως τέτοιο το καταθέτουμε: Καλή Βρύση Δράμας: Μπαμπούγερα –  Σκύρος: Γέρος Κορέλα, Φράγκος – Νάουσα: Γενίτσαροι, Μπούλες – Αιγές: Τζαμάλαρος – Φλώρινα: Παπαγιάννη Μπαμπάρια – Πόντος: Μωμόγεροι, Κοτζαμάνια – Ανατολική Ρωμυλία: Κατσουάρος, Ντεβετζής – Σοχός: Μέριο – Βώλακας: Αράπης Μέτσκα -Πετρούα: Χαράπης – Παγονέρι: Αράπης – Νικήσιανη: Αράπης -Μοναστηράκι: Αράπης – Ξηροπόταμος: Αράπης – Σίβα Κρήτης: Σιβιανή Νέδουσα Μεσσηνίας: Τράγος – Απείρανθος Νάξου: Μασκαραδα – Βύσσα Έβρου: Μπέης, Ισσάκιο Έβρου: Πούρπουρης – Σάμος: Καδής –  Χίος: Καρκαλούσες – Λέσβος: Κουδουνάτος Αράπης – Κλεισούρα: Φάτσα -Λήμνος: Μποτσατζούδες – Μυρίνη Καρδίτσας: Ραγκουτσιάρια –  Βαμβακόφυτο Σερρών: Μπαμπούγερα…»

Μέρος από τη συλλογήν του Γιώργη Μελίκη, παρουσιάζεται ως τις 2 Μαρτίου στη γκαλερί Παπατζίκου, στη Βέροια

https://www.art22.gr/%ce%b3%ce%b9%cf%8e%cf%81%ce%b3%ce%b7%cf%82-%ce%bc%ce%b5%ce%bb%ce%af%ce%ba%ce%b7%cf%82-%cf%8c%cf%83%ce%b1-%ce%b1%cf%80%ce%bf%ce%ba%ce%b1%ce%bb%cf%8d%cf%80%cf%84%ce%b5%ce%b9-%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%ce%bc/