Το Κτήμα Επτάλοφος και ο Πύργος Βασιλίσσης στο Ίλιον

η είσοδος του κτήματος

Επιμέλεια Γ.Γ.Γ

Το Κτήμα Επτάλοφος, όπως και τα άλλα εξωραϊστικά έργα της βασίλισσας Αμαλίας- ο νυν Εθνικός Κήπος, κτήμα Χασεκή- απηχούν τη γερμανική παράδοση της ρομαντικής αρχιτεκτονικής τοπίου. Η ελεύθερη δενδροφύτευση μεσογειακών δένδρων, η διάνοιξη μονοπατιών για περίπατο ή ιππασία και ο οργανικός σχεδιασμός καθισμάτων, πλατειών, εξωστών μέσα στο φυσικό περιβάλλον του κτήματος, προβάλλουν μια τέτοια διάθεση.

Αξίζει να αναφέρουμε τη διαμόρφωση πλατειών χορού και σφαιριστηρίου, τη διάνοιξη αμαξιτών οδών με δενδροστοιχίες και τη χάραξη μιας μνημειακής κληματαριάς από λίθινους κίονες για τις ώρες του περιπάτου και της χαλάρωσης. Το κτήμα στο σύνολό του συνιστούσε μια πρότυπη για την εποχή αγροτική εγκατάσταση, στην οποία δοκιμάζονταν νέες παραγωγικές μέθοδοι για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής γεωπονίας, συμβολίζοντας κατά κάποιο τρόπο την πολιτιστική επιρροή των βασιλέων στην Ελλάδα.

η κεντρική έπαυλις με τον Πύργο

Εξέχουσα θέση είχε ο Πύργος (ολοκληρώθηκε το 1854), ένα μοναδικό –και από τα ελάχιστα σωζόμενα- μνημείο της νεογοτθικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα, πιθανότατα έργο του Fl. Boulanger ή του Chr. Hansen. Η είσοδος στο κτήμα είναι μνημειακή, καθώς αρθρώνεται με τη μορφή κάστρου με επάλξεις και μικρότερους πύργους σε βαθμιδωτή διάταξη. Το κτήριο ανήκει στην ευρωπαϊκή παράδοση των maisons de plaisance.

Η κάτοψη (390 τ.μ.) χαρακτηρίζεται από την απλή συμμετρική διάταξη δωματίων ως προς ένα κεντρικό χώρο. Στο ισόγειο η αίθουσα υποδοχής συνδέεται με τρία μικρά σαλόνια. Από μια μικρή περιστροφική κλίμακα, που βρίσκεται στον πύργο της νότιας πλευράς, προσεγγίζεται ο όροφος, τον οποίο καταλαμβάνει επίσης μια αίθουσα και δύο μικρότερα παραπληρωματικά δωμάτια. Μεταξύ ορόφου και δώματος υπάρχει μεσοπάτωμα, πιθανόν από μεταγενέστερη επισκευή. Αξιοσημείωτη είναι η απουσία βοηθητικών χώρων, ώστε να μην ενδείκνυται ως ολοκληρωμένη εξοχική έπαυλη.

Το κτήμα συμπληρώνεται με βοηθητικές εγκαταστάσεις υποστήριξης των αγροτικών εργασιών του κτήματος:

α. Ενότητα αποθηκών,

β. Ενότητα αποθηκών και γραφείων,

γ. Ενότητα οικίας και στάβλων.

Τα κτήρια συνδέονται χωροταξικά με τον Πύργο, καθώς οργανώνονται γύρω από αυτόν, και παρουσιάζουν επίσης νεογοτθικά μορφολογικά χαρακτηριστικά.

η κεντρική αίθουσα του Πύργου

Εξέχουσα θέση για τη φιλοξενία επίσημων γευμάτων είχε η κεντρική αίθουσα του Πύργου με την περίτεχνη διακόσμηση. Η έντονα κυανή απόχρωση των τοίχων και της οροφής με τη χρυσή γεωμετρική διακόσμηση, το ξύλινο πάτωμα από διαφορετικά είδη ξύλου στα πρότυπα της σχολής του Μονάχου, ο χρυσοποίκιλτος και έντονα χρωματικός σε μπλε και κόκκινες ζώνες διάκοσμος στις πόρτες, τα μικροέπιπλα και τα φωτιστικά σε καθαρά γοτθικό ρυθμό, αναδεικνύουν τη βούληση της Αμαλίας να προβάλει μια ρομαντική αρχιτεκτονική και διακοσμητική τάση.

Οι ερευνητές θεωρούν ότι η Αμαλία είχε ως πρότυπο το ανάκτορο Hohenschwangau του εξαδέλφου της διαδόχου Μαξιμιλιανού στο Schwanstein της Βαυαρίας, με το οποίο αναγνωρίζονται ομοιότητες, τόσο ως προς τη διακόσμηση, όσο και ως προς τα έπιπλα και τα μικροαντικείμενα.

Στα εγκαίνια του Πύργου, που εορτάστηκαν ανήμερα των γενεθλίων του βασιλιά Όθωνα στις 13/25-8-1854, παρετέθη μια μεγαλοπρεπής, σύμφωνα με τον τύπο της εποχής, δεξίωση στη βασιλική τραπεζαρία, όπου παρακάθισαν ανάμεσα σε άλλους ο Πρωθυπουργός Μαυροκορδάτος, ο πρέσβης της Βαυαρίας και άλλοι επίσημοι.

(Ο Πύργος Βασιλίσσης βρίσκεται στο Πάρκο Περιβαλλοντικής Ευαισθητοποίησης Δ. Αθήνας «Α. ΤΡΙΤΣΗΣ» στο Ίλιον)

Βιβλιογραφία:

«Επίσημα Γεύματα: Από την αρχαιότητα έως τα νεώτερα χρόνια» ΥΠ.ΠΟ. Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης Μουσείων & Τεχνικών Έργων-Διεύθυνση Αναστήλωσης Νεώτερων & Σύγχρονων Μνημείων.

(Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό πολιτιστική «ΕΝΝΕΑΔΑ»)