Εξοικονόμιση της Ενέργειας στα κτίρια και Υγεία

Διαδρομές και σταθμοί στον οικισμό των Σπετσών

Nέοι δημοσιογράφοι του 7ου Γυμνάσιου Αιγάλεω

Περίληψη

Σ’ αυτό το άρθρο γίνεται μια μελέτη στον οικισμό των Σπετσών όσον αφορά την εξοικονόμηση ενέργειας στα παραδοσιακά σπίτια. Μετά την έρευνά μας, ανακαλύψαμε ότι η διαμονή σ’ ένα παραδοσιακό σπετσιώτικο σπίτι είναι ένας καλός τρόπος για την εξοικονόμηση ενέργειας. Τα σπίτια παραμένουν δροσερά το καλοκαίρι και ζεστά το χειμώνα εξαιτίας των υλικών απ’ τα οποία είναι φτιαγμένα και τον προσανατολισμό τους. Γι΄ αυτό το λόγο οι κάτοικοι του νησιού δεν χρειάζονται να χρησιμοποιούν κεντρική θέρμανση το χειμώνα, ούτε κλιματιστικά το καλοκαίρι. Επιπλέον, οι μετρήσεις ραδόνιου στις Σπέτσες βρίσκονται στα χαμηλότερα ποσοστά. Ακόμα, η κατασκευή αυτών των σπιτιών κοστίζει λιγότερο απ’ ότι η κατασκευή των σπιτιών που έχουν χτιστεί με τα συνηθισμένα υλικά. Πρέπει να  προσθέσουμε ότι τα  παραδοσιακά οικοδομικά υλικά πρέπει να χρησιμοποιηθούν, αφού  οι κάτοικοι των Σπετσών θέλουν να κρατήσουν την παράδοση και την κουλτούρα τους.

Εισαγωγή

Οι Σπέτσες είναι ένα μικρό, πευκόφυτο νησί στην ανατολική είσοδο του Αργολικού κόλπου 1,5 μίλια απ’ την ανατολική ακτή της Πελοποννήσου. Ο μόνιμος πληθυσμός είναι περίπου 3.500 κάτοικοι οι οποίοι ζουν με τον τουρισμό, ψαρεύοντας  και κάνοντας κατασκευές. Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής μας στο νησί, απολαύσαμε τη φιλοξενία του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Αναργύριου και Κοργιαλενίου Σχολής  (για περισσότερες πληροφορίες e-mail: info@akss.gr).

Αισθητική και Αρχιτεκτονική των παραδοσιακών κτιρίων του νησιού

Κατά τη διάρκεια της διαδρομής μας η αισθητική του οικισμού μας άφησε με τις καλύτερες εντυπώσεις. Αφού κάναμε την έρευνά μας, συλλέξαμε πολλές πληροφορίες σχετικά με την αισθητική και την αρχιτεκτονική αυτών των κτιρίων και των βοτσαλωτών.

Τα περισσότερα χαρακτηριστικά του οικισμού παρουσιάζονται στον ακόλουθο Πίνακα 1. 

ΑΑ	ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ	ΟΙΚΙΑ ΙΩΑΝΝΟΥ	ΚΑΡΑΒΟΜΑ-ΡΑΓΚΟΥΔΙ *	ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ	ΟΙΚΙΑ ΖΩΤΟΥ
1	ΣΧΗΜΑ ΣΠΙΤΙΟΥ	ΟΡΘΟΓΩΝΙΟ	ΟΡΘΟΓΩΝΙΟ	ΟΡΘΟΓΩΝΙΟ	‘ ΓΑΜΑ ’
2	ΥΛΙΚΟ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ	ΠΕΤΡΑ-ΞΥΛΟ	ΠΕΤΡΑ-ΞΥΛΟ	ΤΟΥΒΛΑ	ΠΕΤΡΑ
3	ΣΤΕΓΗ	ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ	ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ	ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ	ΚΕΡΑΜΙΔΙΑ
4	ΚΑΓΚΕΛΑ	ΜΑΥΡΑ-ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ	ΓΑΛΑΖΙΑ-ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ	ΜΑΥΡΑ-ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ	-----------
5	ΣΤΗΡΙΓΜΑΤΑ ΜΠΑΛΚΟΝΙΩΝ (ΦΟΥΡΟΥΣΙΑ)	----------	ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ	ΚΟΛΟΝΕΣ (ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΙΕΣ)	ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΙΑ- ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ
6	ΠΑΤΖΟΥΡΙΑ ΠΑΡΑΘΥΡΩΝ	ΞΥΛΙΝΑ	ΞΥΛΙΝΑ	ΞΥΛΙΝΑ	ΞΥΛΙΝΑ
7	ΠΟΡΤΕΣ	ΞΥΛΙΝΕΣ-ΓΥΑΛΙΝΕΣ	ΞΥΛΙΝΕΣ	ΞΥΛΙΝΕΣ	ΞΥΛΙΝΕΣ
8	ΑΥΛΟΠΟΡΤΕΣ	---------	ΓΑΛΑΖΙΕΣ-ΣΙΔΕΡΕΝΙΕΣ	ΜΑΥΡΕΣ-ΣΙΔΕΡΕΝΙΕΣ	----------
9	ΠΟΜΟΛΑ ΚΑΙ ΡΟΠΤΡΑ	ΧΑΛΚΙΝΑ	ΣΙΔΕΡΕΝΙΑ	------------	-------------
10	ΠΕΡΙΦΡΑΞΗ ΑΥΛΗΣ	ΧΑΜΗΛΟΣ ΤΟΙΧΟΣ	ΨΗΛΟΣ ΤΟΙΧΟΣ-ΚΑΓΚΕΛΑ	ΨΗΛΟΣ ΤΣΙΜΕΝΤΕΝΙΟΣ ΤΟΙΧΟΣ	ΧΑΜΗΛΟΣ ΠΕΤΡΙΝΟΣ ΤΟΙΧΟΣ
11	ΧΡΩΜΑΤΑ	ΓΚΡΙ-ΚΑΦΕ	ΓΚΡΙ-ΚΑΦΕ-ΓΑΛΑΖΙΟ	ΑΣΠΡΟ	ΑΣΠΡΟ-ΓΑΛΑΖΙΟ
12	ΑΛΛΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ	-----------	-----------	-----------	ΥΔΡΟΡΡΟΗ-ΣΤΕΡΝΑ

Πίνακας 1. Κύρια χαρακτηριστικά του παραδοσιακού οικισμού των Σπετσών.

*Καραβομαραγκούδι είναι ένας ιδιαίτερος τύπος σπιτιού

Στα περισσότερα κτίρια δεν έχει χρησιμοποιηθεί η άσβεστος. Η έκθεση στην άσβεστο έχει επιστημονικά συνδεθεί με πολλά σοβαρά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβάνοντας καρκίνο των πνευμόνων, ο οποίος προκαλεί τον θάνατο.

Επιπλέον τα βοτσαλωτά είναι ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά των περισσότερων σπιτιών. Αυτά καλύπτουν και διακοσμούν την κύρια είσοδο και την αυλή, και δίνουν μια μοναδική και ξεχωριστή εικόνα για το νησί.

Η εξοικονόμηση ενέργειας που προσφέρει η αρχιτεκτονική, η κατασκευή και οι εγκαταστάσεις αυτών των κτιρίων, καθώς και η προσφορά υγιεινών συνθηκών για τους ανθρώπους που μένουν μέσα σ’ αυτά,  τα κάνουν ανώτερα από τα συνηθισμένα σπίτια. Επίσης, ο νότιος προσανατολισμός των σπιτιών έχει ως αποτέλεσμα την σχετικά υψηλή θερμοκρασία το χειμώνα, που οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν πλάγια. Τα σπίτια παραμένουν δροσερά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού που οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν κάθετα. Γενικά, τα παραδοσιακά σπίτια έχουν υψηλότερο ποσοστό εξοικονόμησης ενέργειας συγκρινόμενα με άλλα σπίτια, από 14% έως 26%.

Έχουν γίνει μετρήσεις ραδονίου στις Σπέτσες, και τα παραδοσιακά σπίτια έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά. Τα τελευταία δέκα χρόνια, τα παλιά παραδοσιακά σπίτια ανακατασκευάζονται ώστε να γίνονται καινούρια. Τα επιπλέον έξοδα για τα κτίρια αντισταθμίζονται απ’ την εξοικονόμηση ενέργειας. Τα παραδοσιακά οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιούνται είναι πέτρα, ξύλο, άχυρο και βότσαλα απ’ το νησί και από άλλα μέρη της Ελλάδας.

Προμηθεύσαμε τους κατοίκους με ένα ερωτηματολόγιο. Το δείγμα του πληθυσμού αποτελούνταν από 1264 ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας, φύλου και επιπέδου γνώσης. Επίσης, έγινε ποιοτική ανάλυση των δεδομένων    των συνεντεύξεών μας.

Σχετικά με:

1) Τις στάσεις των κατοίκων στα παραδοσιακά κτίρια.

             Ευτυχία: 66%

            Ικανοποίηση: 71%

            Ζεστασιά και άνεση: 58%

            Ευχάριστη ατμόσφαιρα: 49%

            Ευχαριστιούνται να μένουν μέσα σ΄αυτά: 69%

2) Τις απόψεις των κατοίκων για το αν είναι ευεργετικό γι’ αυτούς να μένουν μέσα σ’ αυτά:

Ναι: 79%  - Όχι: 11% - Δεν ξέρω: 10%

            *χαμηλό κόστος και ανθεκτικά οικοδομικά υλικά 49%

*εξοικονόμηση ενέργειας: λιγότερα έξοδα για θέρμανση, δροσιά και φωτισμό απ’ ότι τα συνηθισμένα σπίτια (56%)

*ταιριάζουν με την φύση του τόπου, την κουλτούρα του και την παράδοσή του (74%)

3) Τις απόψεις των κατοίκων για το αν είναι υγιεινό γι’ αυτούς να μένουν μέσα σ’ αυτά:

Ναι: 78% -  Όχι: 6%  -  Δεν ξέρω: 16%

            *φυσικός εξαερισμός, δροσιά και άπλετο φως 65%

*λιγότερη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας (26%) έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα, η οποία είναι υπεύθυνη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου (5%).

Περιβαλλοντικές επιδράσεις

Στο νησί υπάρχει νομοθεσία που απαγορεύει την χρήση βενζινοκίνητων μεταφορικών μέσων (φορτηγά, λεωφορεία, αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες). Η πλειοψηφία των κατοίκων (80%) συμφωνεί απόλυτα με τη νομοθεσία αυτή, παρότι δεν είναι βολική. Επιμένουν στο να περπατούν λόγω των μικρών αποστάσεων (όχι παραπάνω από 45 λεπτά με τα πόδια απ’ την μια έως την άλλη άκρη της πόλης).

Σχετικά με:

1) Τις απόψεις των κατοίκων για το γεγονός ότι η χρήση των μέσων μεταφοράς, όπως π.χ. των αυτοκινήτων, λεωφορείων, φορτηγών, απαγορεύεται:

Τους αρέσει / συμφωνούν με το γεγονός αυτό: 71%

Δεν τους αρέσει / δεν συμφωνούν με το γεγονός αυτό: 29% 

 (25% από αυτούς, προτιμούν την χρήση οικολογικών μέσων, όπως ποδήλατα, άμαξα με άλογο).

2) Τις απόψεις των κατοίκων για το εάν είναι ευεργετικό γι’ αυτούς να μην χρησιμοποιούν τα μέσα μεταφοράς για τις ανάγκες τους (δουλειά, ψώνια, κοινωνική ζωή, κ.τ.λ.).

            Ναι: 58% - Όχι: 13% -  Δεν ξέρω: 29%

3) Τις απόψεις των κατοίκων για το αν είναι υγιεινό γι’ αυτούς να μην χρησιμοποιούν μέσα μεταφοράς.

            Ναι: 67% -  Όχι: 14%  - Δεν ξέρω: 19%

            *λιγότερη άνεση (28%)

            *καθαρή ατμόσφαιρα (56%)

            *μικρές αποστάσεις, περπάτημα: εξάσκηση για το σώμα (45%)

            *ταιριάζει με τα φυσικά περίχωρα (23%)

Σε επείγουσες καταστάσεις οι άνθρωποι μπορούν να χρησιμοποιήσουν ταξί, (δυο, μερικές φορές τρία) και λεωφορείο (μόνο τρία) κατά τη διάρκεια των εργασιακών ωρών.

Το να μένεις σ’ ένα παραδοσιακό σπίτι στις Σπέτσες, είναι διπλά οικονομικό. Πρώτα απ’ όλα, οι τοίχοι είναι πλατιοί γιατί είναι κατασκευασμένοι από ξύλο και άχυρο και έχουν καλυφθεί εξωτερικά με πέτρες, έτσι ώστε η ζέστη να μην χάνεται προς τα έξω το χειμώνα. Το καλοκαίρι, οι ηλιακές ακτίνες δεν απορροφούνται αλλά αντανακλώνται. Οι τοίχοι συνήθως δεν είναι ασπρισμένοι. Δεύτερον, τα οικοδομικά υλικά είναι φθηνά, σκληρά και ανθεκτικά. Οι κάτοικοι θέλουν να κρατήσουν την παράδοση και την κουλτούρα τους.

Παρόμοια αποτελέσματα έχουν αναφερθεί και σε άλλες μελέτες παραδοσιακών οικισμών στην Καρδαμύλη Καλαμάτας και Σουφλί Έβρου.

Παίρνουμε αυτή την ευκαιρία για να εκφράσουμε τη λύπη μας γιατί κατά την διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής μας, αντικρίσαμε τα φριχτά αποτελέσματα μιας φωτιάς, στο υπέροχο δάσος των Σπετσών. Ως αποτέλεσμα, το 35% του δάσους καταστράφηκε. Καθένας από εμάς (30 μαθητές και 3 ενήλικοι), αποφασίσαμε να υιοθετήσουμε ένα δέντρο. Και οι δύο δήμοι, Αιγάλεω και Σπετσών, έχουν συνεργαστεί και μέχρι τώρα 14 δέντρα έχουν ήδη φυτευτεί στο νησί.

Δεν υπάρχει, μέχρι τώρα νομοθεσία σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας για το νοικοκυριό (θέρμανση, εξαερισμός, κλιματισμός, παραγωγή ζεστού νερού, φωτισμός) έτσι ώστε να μειωθεί η εκπομπή του διοξειδίου του άνθρακα, η οποία είναι υπεύθυνη για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη μας.

Συμπέρασμα

Τελικά, η μελέτη\ εργασία μας ανακάλυψε το ότι το να μένεις  σ’ ένα παραδοσιακό σπίτι των Σπετσών είναι οικονομικό και υγιεινό. Πιστεύουμε πως η κυβέρνηση\ το κράτος πρέπει να πάρει σοβαρά μέτρα με σχετική νομοθεσία για την μείωση κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας έτσι ώστε να μειωθεί η μόλυνση του αέρα και το φαινόμενο του θερμοκηπίου που απειλούν το περιβάλλον.

Συγγραφείς:

Η υπεύθυνη καθηγήτρια  Δρ Ζωή Ζώνη-Καβόγλη

Οι συνεντεύξεις έγιναν με συνεργασία των μαθητών

της Περιβαλλοντικής Ομάδας και της Ομάδας Αγωγής Σταδιοδρομίας

του 7^ου Γυμνασίου Αιγάλεω

(Πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό «πολιτιστική ΕΝΝΕΑΔΑ»)