O ζωγράφος Paul Gauguin 1848–1903

Από πού ερχόμαστε; Τι είμαστε; Πού πηγαίνουμε; 1897

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Ο Paul Gauguin, είναι ένας από τους ζωγράφους εκείνους που μου ασκούν μια γοητεία για την απόλυτη σχέση που έχουν με την τέχνη τους και για την ελευθερία που βιώνουν μέσα από αυτήν. Ο Πωλ Γκωγκέν, ένας πρωτοπόρος του μετα-ιμπρεσιονισμού, είναι μια ακόμη ιδιαίτερη περίπτωση, αντισυμβατικού και ανεπίσημου καλλιτέχνη, που εν τούτοις, το έργο του θεωρείται σήμερα, 110 χρόνια μετά, πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη του μοντερνισμού αλλά και του κινήματος του Φωβισμού στην Ευρώπη.

Είναι εντυπωσιακό ότι, αποφάσισε στα 43 του να αφιερωθεί στην τέχνη για τα υπόλοιπα 12 χρόνια της ζωής του, ενώ ήταν χρηματιστής, με γυναίκα και με 5 παιδιά, τα οποία εγκατέλειψε για να ξεκινήσει τη σύντομη καλλιτεχνική του οδύσσεια, μέσα από φτώχια και στερήσεις. Το γεγονός ότι ξεκίνησε σε μεγάλη ηλικία και πως ήταν σχεδόν αυτοδίδακτος, με ελάχιστα μαθήματα δίπλα στον Πισαρό και τον Σεζάν, του εξασφάλισε την ανεξαρτησία εκείνη που του επέτρεψε τελικά να ξεπεράσει τους ιμπρεσιονιστές και οπωσδήποτε να γυρίσει την πλάτη στο επιτηδευμένο ψεύδος της ακαδημαϊκής τέχνης.

Ασυμβίβαστος καθώς ήταν, αναζητούσε την εσωτερική αλήθεια των πραγμάτων πέρα από την όραση, και αυτή η αλήθεια δεν υπήρχε στη λογοκρατούμενη Ευρώπη, παρά μόνο στην τέχνη της Ασίας, της ανατολής και της Αφρικής, που τον επηρέασαν και επέδρασαν καταλυτικά στο ύφος του έργου του. Για τη ζωή του στη Γαλλία έγραφε:

«Είμαι ξένος εδώ. Είμαι ένας Ινδιάνος σε εξορία».

Και αργότερα, έγραφε πάλι φεύγοντας, έπειτα από μια σύντομη παραμονή στην Γαλλία όπου έκθεσε τα έργα του: «Αναχωρώ, κατά δύο χρόνια γηραιότερος, νεότερος κατά είκοσι, ακόμη πιο βάρβαρος από όσο ήμουν όταν έφτασα κι εντούτοις πιο μορφωμένος». Έτσι, θα εγκαταλείψει οριστικά τη Γαλλία το 1895 και θα φύγει για τη Νέα Ζηλανδία και ξανά για την Ταϊτή, όπου και θα ζήσει με σύντροφο την ιθαγενή Τεχούρα.

Nave Moa Moa (Sacred Spring), 1894

Συμβολιστής και μυστικοπαθής, με τολμηρή χρήση των αντίθετων χρωμάτων σε πλατιές επιφάνειες που μεταφέρουν το φως, δημιουργεί μια γλώσσα προσωπική με τη δύναμη των περιγραμμάτων. Η θεματολογία του εξωτική και πρωτόγονα αισθησιακή, μεταφέρει την αμεσότητα της ζωής των ιθαγενών της Ταϊτής, ενώ δε λείπουν και οι θρησκευτικοί και υπαρξιακοί προβληματισμοί που του εμπνέουν η πίστη των ιθαγενών και η ζωή μαζί τους, όπως φαίνεται και στο έργο που παρουσιάζω.

Στον Γκωγκέν θαυμάζω τέλος, το αεικίνητο τυχοδιωκτικό πνεύμα, που τον ώθησε μέχρι την Ταϊτή και τις Μαρκήσιες Νήσους της Πολυνησίας, όπου και πέθανε βασανισμένος από τη σύφιλη και από το υπερβολικό ποτό. Η ζωή του διασταυρώθηκε με τον Βαν Γκόγκ στην Άρλ, αλλά η συνύπαρξη δύο τόσο ολοκληρωτικών και αντίθετων προσωπικοτήτων κατέληξε σε ρήξη. Ο ζηλωτικός ιδεαλισμός του Βενσάν συγκρούστηκε με τον ελεύθερο πρωτογονισμό του Γκωγκέν, που αναζητούσε πάντα το ξεπέρασμα των ορίων και πειραματιζόταν αδιάκοπα. Τελικά, υπήρξε ένας μποέμ της τέχνης, ένας ποιητής της φύσης και του γυμνού σώματος, που βρήκε τον δικό του «παράδεισο» στον Τροπικό του Αιγόκερω και έμεινε για πάντα εκεί.