Η Εκκλησία και ο ρατσισμός

η παραβολή του Καλού Σαμαρείτη

Γράφει ο Γεράσιμος Γ. Γερολυμάτος

Ο τίτλος του άρθρου, περιγράφει εξαρχής δύο όρους ασύμβατους, όπως είναι η Εκκλησία και ο ρατσισμός. Αν επιθυμούμε να είμαστε ειλικρινείς στην κριτική μας, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ρόλος της Εκκλησίας είναι καθαρά πνευματικός και όχι πολιτικός. Η Εκκλησία δεν μπορεί να κάνει ότι θέλει και σίγουρα οφείλει να διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού την διδασκαλία του Ιδρυτή της, όπως αυτή καταγράφεται με σαφήνεια στα Ευαγγέλια, αν θέλει να είναι επί της ουσίας, η Εκκλησία του Χριστού.

Τα Ευαγγέλια είναι για την Εκκλησία, ότι είναι για μια δημοκρατική πολιτεία το Σύνταγμα της. Και ακόμη πολύ περισσότερο, μιας και το Σύνταγμα μπορεί υπό προϋποθέσεις να αλλάξει, αλλά ο λόγος των Ευαγγελίων όχι. Και αν η πολιτεία μπορεί εύκολα να παραβιάζει το δικό της Σύνταγμα, η Εκκλησία δε μπορεί να κάνει το ίδιο με τις ευαγγελικές εντολές. Αποδεικνύεται έτσι, πως εδώ και 2000 χρόνια, η Εκκλησία είναι πολύ πιο σταθερή, πολύ πιο αξιόπιστη και συντεταγμένη γύρω από τις αρχές της, από όσο είναι η πολιτεία γύρω από τις δικές της.

Αυτό, μας δίνει μια ιδέα για τους λόγους της ανεκτικής στάσης της Εκκλησίας απέναντι στους λαθρομετανάστες και στην αποδοκιμασία του ρατσισμού. Εφόσον ο Ιδρυτής της, μέσω της διδασκαλίας Του, δίδαξε το μήνυμα της αγάπης και της αποδοχής του άλλου, ως πρόσωπο και εικόνα του θεού, η Εκκλησία έχει την ιερή υποχρέωση να ακολουθήσει αυτές τις διδαχές. Αν δεν το κάνει, οι πρώτοι που θα της επιτεθούν αργότερα, θα είναι αυτοί που σήμερα την κατηγορούν για ανεκτικότητα και θα ακολουθήσουν ακόμη και αυτοί, που θα νιώσουν ότι προδόθηκε ο λόγος του Ευαγγελίου, από μια Εκκλησία που αυτόματα θα έχει πάψει να ονομάζεται και να είναι χριστιανική. Θα κατηγορηθεί εν τέλει, από εχθρούς και από φίλους, κυρίως δε από τον Ιδρυτή της, οι λόγοι του οποίου θα έχουν παρακαμφθεί.

Κανένας ιερέας και χριστιανός άνθρωπος, λοιπόν, δε μπορεί να αρνηθεί σε έναν πεινασμένο αλλόθρησκο και αλλοεθνή, ένα πιάτο φαγητού, αν αυτός του χτυπήσει την πόρτα. Δεν εξετάζουμε εδώ, τι θα έκανε ένας μουσουλμάνος σε μια ανάλογη περίπτωση, αλλά μιλούμε μόνο για το τι οφείλει να κάνει ένας Χριστιανός. Τα Ευαγγέλια και τα ιερά βιβλία, μας παραδίδουν ένα πλήθος παραδειγμάτων υπερβάσεως της αγάπης έναντι του φυλετισμού και της απόρριψης του πλησίον. Από την άλλη πλευρά, την ίδια ανυποχώρητη στάση, είναι υποχρεωμένη η Εκκλησία να κρατήσει και στις περιπτώσεις των ομοφυλόφιλων ή των αιμομικτών, για παράδειγμα, αφού οι αποστολικές εντολές περί αυτών είναι επίσης ρητές και κατηγορηματικές. Όπως και αν έχει, και με βάση τις ιδιαιτερότητες που υποστηρίζει ο καθένας, φαίνεται πως η Εκκλησία είναι αναπόφευκτο να δέχεται κριτική από όλες τις πλευρές, ακόμη και από τις πιο αντιφατικές και αντίθετες μεταξύ τους, αφού αυτοί που την επαινούν σήμερα για αυτό, είναι πολύ πιθανό να την κατηγορήσουν αύριο για κάτι άλλο.

Στην πραγματικότητα, η Εκκλησία βρίσκεται σήμερα σε δύσκολη θέση, εξαιτίας της πολιτείας. Καλείται να θεραπεύσει τα «αμαρτήματα» και τις παραλείψεις του συντεταγμένου κράτους, με την οργάνωση συσσιτίων για άπορους Έλληνες πολίτες και λαθρομετανάστες. Έχει βρεθεί προ τετελεσμένων, με μια καυτή πατάτα που δεν επιθύμησε η ίδια, αλλά που της έβαλαν στα χέρια άλλοι, αφού ο μόνος που δεν ευθύνεται για την λαθρομετανάστευση, είναι η ίδια η Εκκλησία. Η αποκλειστική ευθύνη έγκειται στην πολιτεία και όσο αυτή δεν ενεργοποιείται, η Εκκλησία θα είναι υποχρεωμένη να κάνει, αυτό που ορίζουν  οι Ευαγγελικές και θείες εντολές. Καλείται, λοιπόν, να διαχειριστεί ένα οξύ πρόβλημα, που δεν δημιούργησε εκείνη, και αν δεν το έκανε, τα πράγματα θα ήταν απλώς οξύτερα.

Όσοι προτείνουν διακαώς τον χωρισμό κράτους και Εκκλησίας, θα πρέπει να επιζητούν ταυτόχρονα και το διαχωρισμό των αρμοδιοτήτων και την ανάληψη των ευθυνών του μεταναστευτικού και της ανακούφισης των απόρων από την πολιτεία, ως δικών της αποκλειστικά ευθυνών. Δε γίνεται από τη μια να επιθυμούν το διαχωρισμό και από την άλλη, να μεταθέτουν τα βάρη της κρατικής ανευθυνότητας στην Εκκλησία, ως να όφειλε εκείνη να γίνει η τροφός των απανταχού της γης δυστυχισμένων.

Η θέση μου απέναντι στην λαθρομετανάστευση, είναι σαφώς αρνητική και την έχω διατυπώσει επανειλημμένα, αποφεύγοντας, ωστόσο, τις ρατσιστικές κορώνες. Το ίδιο, σε ότι αφορά και τον προκαθήμενο της Ελλαδικής Εκκλησίας, που υπό τις σημερινές συνθήκες, θα τον χαρακτήριζα ανεπαρκή. Ωστόσο, η θεολογική στάση της Εκκλησίας λίγο εξαρτάται από τις προσωπικές επιλογές των προκαθημένων ή των ιεραρχών της, αφού και αυτοί είναι υποχρεωμένοι να τηρούν τους Κανόνες. Το πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης, πρέπει, όμως, να λυθεί από την πολιτεία, ώστε να πάψει η Εκκλησία να αποτελεί το άλλοθι της δικής της ανεπάρκειας. Μιας Εκκλησίας, που είναι στην ουσία εκβιαζόμενη, ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα που έχει δημιουργήσει η ανευθυνότητα του κράτους από τη μια, και στο ανυπέρβλητο πλαίσιο της χριστιανικής διδασκαλίας από την άλλη, που αδυνατεί να το καταστρατηγήσει, χωρίς ταυτόχρονα να αυτοακυρωθεί.

Τα συναγόμενα αυτής της προσέγγισης, μας δείχνουν, πως η Εκκλησία και ο ρατσισμός είναι δύο κόσμοι ασύμβατοι. Η οικουμενική διάσταση του χριστιανικού μηνύματος, αποκλείει a priori, τον ρατσισμό των εξαιρέσεων. Άλλωστε, η επίπονη ιεραποστολή, αυτό ακριβώς δείχνει. Από την άποψη αυτή, όσο και αν φαίνεται παράξενο εν πρώτοις, η Εκκλησία φαίνεται να έχει περισσότερα κοινά στοιχεία με την αριστερή ιδεολογία και σχεδόν κανένα με την Χ.Α. Δεν είναι δυνατόν να μας διαφεύγει αυτή η ουσιαστική λεπτομέρεια, πως είναι αδιανόητο για έναν χριστιανό, να είναι οπαδός ρατσιστικών θεωριών και φορέας κηρυγμάτων μίσους. Όμως, όλα αυτά, είναι αδύνατον να αναπτυχθούν σε ένα άρθρο, που ήδη το μέγεθος του έχει ξεπεράσει την αρχική μου πρόθεση. Ίσως στο μέλλον, να αναφερθώ πληρέστερα και στον ρόλο της Εκκλησίας, αναφορικά με τις σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία.

Ωστόσο, και θα κλείσω με αυτό, ζητήματα, όπως είναι η όψιμη θεμελίωση μιας τεράστιας μουσουλμανικής κοινότητας στην Ελλάδα και η ανέγερση τζαμιών, θα πρέπει να τύχουν της ιδιαίτερης προσοχής και αντίστασης της Εκκλησίας, αφού αποτελούν θέματα άλλης τάξεως, που δεν έχουν να κάνουν με την φιλανθρωπική της αποστολή, ούτε είναι δεσμευτικά από τους λόγους του Ευαγγελίου. Το αντίθετο μάλιστα, αφού τα θέματα αυτά, άπτονται ακόμη και της μελλοντικής ύπαρξης και επιβίωσης της.