Γλυπτοθήκη αρχαίων
Πνευματικών μορφών (12)
«Γνωμικολογικόν»
Επιμέλεια Γ. Γ. Γ.
==============
► Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν
====================
το ήθος όλης της
πολιτείας, είναι το ίδιο με αυτών που την κυβερνούν
=====================
Ο Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης,
ήταν ένας από τους δέκα ρήτορες του αλεξανδρινού «Κανόνος» και από τους
σπουδαιότερους ρητοδιδάσκαλους της κλασικής αρχαιότητας, που θεωρείται
συγχρόνως ένας από τους παράγοντες που διαμόρφωσαν την πολιτική κατάσταση του
καιρού του. Λίγο μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα ο Ισοκράτης (436-338 π.Χ.) ήταν
λογογράφος και ρητοροδιδάσκαλος, έζησε και έγραψε στο ίδιο πολιτισμικό και
κοινωνικό πλαίσιο του Πελοποννησιακού πολέμου και την μεταβατική περίοδο από
τον αποκαλούμενο χρυσό αιώνα στην περίοδο παρακμής της αθηναϊκής πόλης-κράτους.
Η ανάμειξη του στα κοινά ήταν έμμεση, με τους λόγους του προσπάθησε να παρέμβει
στην πολιτική της Αθήνας, εκφράζοντας πανελλήνιες ιδέες. Σώζονται 21 λόγοι του,
9 επιστολές και μερικά αποσπάσματα.
Γόνος της πλούσιας
οικογένειας ενός κατασκευαστή αυλών είχε την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και
μαθήτευσε σε αρκετούς Σοφιστές, όπως και στον Σωκράτη. Η οικογένειά του έχασε
τα χρήματά της στον πόλεμο και ο Ισοκράτης αντιμετώπισε το δίλημμα της
διαβίωσης. Έγινε δικηγόρος, λογογράφος για τα δικαστήρια επί δέκα περίπου
χρόνια. Κάποιοι από τους λόγους που έγραψε σώζονται, αν και ο ίδιος αρνείται
πως είναι δικοί του.
Ο Ισοκράτης στον
Πανηγυρικό 50 προσπαθεί να ενώσει τους Έλληνες υπό τη σκέπη της Αθηναϊκής
ηγεμονίας που όμως τότε, μετά την Ανταλκίδειο Ειρήνη, παρήκμαζε στρατιωτικά.
Έτσι στρέφεται στο χώρο του πολιτισμού, όπου η πόλη του είχε τα πρωτεία. Έτσι η
ημετέρα παίδευση είναι η Αθηναϊκή (όχι η Ελληνική γενικά αλλά συγκεκριμένα η
Αθηναϊκή) και καλεί τους Έλληνες να ενωθούν υπό τη σκέπη της, κατ΄ αυτόν,
πνευματικής τους μητέρας.
Για λόγους ευδαιμονίας
συμβουλεύει το Φίλιππο να πάρει την ηγεμονία των Ελλήνων, να επιβάλει μεταξύ
τους ομόνοια και να εκστρατεύσει προς την Ασία για να κατακτήσει τους βαρβάρους
και τον πλούτο τους. Κάτι που φυσικά δεν έκανε τελικώς ο Φίλιππος αλλά ο υιός
του Αλέξανδρος. Οι σκέψεις του Ισοκράτη θα συνοδεύσουν τον Αλέξανδρο μέχρι την
Ινδία.
Πίστευε πως οι αλλοδαποί
ήταν πλέον σε όλον τον Ελληνικό τόπο, όχι γιατί οι βάρβαροι κατάφεραν να την
κατακτήσουν, αλλά επειδή οι Έλληνες παράτησαν τις πόλεις τους και συστήνει στο
Φίλιππο να διώξει όλους τους βαρβάρους με φοβέρα και συνάμα να φέρει ευπορία
στους Έλληνες. Γι΄ αυτό και ο Ισοκράτης θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του
Ελληνικού Έθνους. Πρώτος διατυπώνει την ανάγκη της διατήρησης του Έθνους.
Η φιλοσοφία του
Η γνώση είναι σχετική.
Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τίποτα. Το μόνο που μπορούμε να έχουμε,
είναι καλές απόψεις. Η καλή άποψη είναι εκείνη που βοηθά στην ερμηνεία της ζωής
με τρόπο που βοηθά το δρόμο μας μέσα στη ζωή. Οι συσχετίσεις με την έσχατη
πραγματικότητα δεν είναι σημαντικές. Ο Ισοκράτης θεωρεί τις αξίες σχετικές,
ωστόσο συμφωνεί με τον Πλάτωνα για την προώθηση των παραδοσιακών ελληνικών
αξιών. Το κάνει, όμως, για διαφορετικούς λόγους. Πιστεύει ότι οι ελληνικές
αξίες είναι χρήσιμες, αλλά όχι κατ’ ανάγκην αληθινές.
Ο Ισοκράτης
συνειδητοποίησε ότι το σχετικιστικό σύστημα αξιών δεν είχε την αναγκαία
ψυχολογική δύναμη για να ελκύσει τους ανθρώπους στο κοινό δεσμό της ενότητας
και την αδελφοσύνη που θα σταθεροποιούσε τους δεσμούς μιας κοινωνίας
εναποσυνθετί. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προώθησε ένα πολιτικό ιδανικό
που θα μπορούσε να ενώσει το πανελλήνιο και το κατάλληλο πρόσωπο –τον Φίλιππο-
που θα μπορούσε να το πραγματώσει. Παράλληλα θεωρούσε, όπως και οι περισσότεροι
σύγχρονοί του διανοητές, την εκπαίδευση ως λυτρωτή του ελληνικού κόσμου.
Ισοκράτης κατά Δημοσθένους
Οι δύο ρήτορες είναι
εισηγητές δύο εκ διαμέτρου αντίθετων ιδεολογιών. Ελληνοκεντρικός ο Ισοκράτης
θεωρεί ότι η Ελλάδα ενωμένη υπό του Φιλίππου οφείλει να εκστρατεύσει εναντίον
του προαιώνιου αντιπάλου της, της Περσικής Αυτοκρατορίας. Αθηνοκεντρικός ο
Δημοσθένης δεν αποδέχεται το γεγονός ότι η Αθήνα του 4ου π.Χ. αι., με εμφανή τα
σημεία της παρακμής, είναι υποχρεωμένη να παραχωρήσει την πρωτοκαθεδρία σε
κάποια άλλη πόλη.
Ο Ισοκράτης πέθανε στην
ηλικία των 98 χρόνων. Σύμφωνα με την παράδοση αυτοκτόνησε με τη μέθοδο της
λιμοκτονίας, όταν άκουσε τα νέα για την κατάκτηση του Φιλίππου στην μάχη της
Χαιρώνειας. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο, αφού ήταν από εκείνους
που ενθάρρυναν τον Φίλιππο να το πράξει.
=====================================
Παρατήρηση για σχόλια:
1. Κατά το κοινώς
λεγόμενον, «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου