Ο αρχαίος Μεσσήνιος γλύπτης Δαμοφών, (199 – 100 π.Χ.)

Ο Δαμοφών, γιος του Φιλίππου από τη Μεσσήνη, είναι ο γνωστότερος γλύπτης της ώριμης ελληνιστικής περιόδου στη Νότιο Ελλάδα. Επιδιδόταν στην κατασκευή αγαλμάτων που εικόνιζαν αποκλειστικά θεούς και ήρωες. Τα κλασικιστικά στοιχεία των θεϊκών και ηρωικών μορφών του υπαγορεύονταν κατά έναν βαθμό από τον παραδοσιακό συντηρητικό χαρακτήρα αυτής της κατηγορίας έργων. Δούλευε κυρίως σε μάρμαρο, αλλά και σε ξύλο και χαλκό.

Στα κολοσσιαίου συνήθως μεγέθους μαρμάρινα έργα του χρησιμοποιεί ενίοτε την τεχνική του ακρολίθου, αλλά συνηθέστερα αυτή του τεμαχισμού. Συγκροτεί δηλαδή τις μορφές του από πολλά, χωριστά δουλεμένα, τεμάχια μαρμάρου, τα οποία συναρμολογεί, «συναρμόττει», με τη βοήθεια μεταλλικών συνδέσμων και κόλλας. Η τεχνική του τεμαχισμού, που αξιοποιεί ακόμη και τα πολύ μικρά κομμάτια του πολυτίμου υλικού, ήταν αναπόφευκτη στα κολοσσιαίου μεγέθους και στα τολμηρά κινημένα έργα, γιατί ήταν αδύνατη η εξόρυξη επαρκούς ενιαίου μαρμάρινου όγκου. Χάρη στον περιηγητή Παυσανία, ο οποίος εκτιμούσε ιδιαίτερα την τέχνη του Δαμοφώντος, γνωρίζουμε δεκαπέντε τουλάχιστον έργα του (πέντε από αυτά πολύμορφα συντάγματα), ανιδρυμένα σε ιερά τεσσάρων πόλεων της Πελοποννήσου.

Κεφάλι του Απόλλωνος- Έργο του Δαμοφώντα. 

Η έκφραση του προσώπου τονιζόταν από τα ένθετα μάτια που λείπουν. Μαλλιά επιπεδόγλυφα, χείλη σαρκώδη, εκφραστικά. Ανήκε στο πολύμορφο σύνταγμα του Απόλλωνος και των Μουσών, έργο του Δαμοφώντος

Εννέα λατρευτικές συνθέσεις του βρίσκονταν στη γενέτειρα του γλύπτη Μεσσήνη, δύο στο Αίγιο, έδρα της Αχαϊκής Συμπολιτείας, τρία έργα του στην αρκαδική πρωτεύουσα Μεγαλόπολη και ένα λατρευτικό σύνταγμα στην αρκαδική Λυκόσουρα. Από τα έργα αυτά είχε βρεθεί σε ανασκαφές το κολοσσιαίο τετράμορφο σύνταγμα του ναού της Δέσποινας στη Λυκόσουρα το 1910 σε ανασκαφή. Αντιπροσωπευτικό έργο της τέχνης και της ικανότητας του στην απόδοση του λεπτού διάφανου υφάσματος και στην ταυτόχρονη ανάδειξη της πλαστικότητας της μαλακής γυναικείας σάρκας αποτελούν τα σωζόμενα μέλη θαλάσσιου θιάσου, ένας Τρίτων και δύο Τριτωνίδες, από τα ερεισίχειρα και το ερεισίνωτο του μαρμάρινου θρόνου των θεαινών της Λυκόσουρας.

Αναπαράσταση του συμπλέγματος του Δαμοφώντα Το σύμπλεγμα του Δαμοφώντα ήταν κολοσσιαίων διαστάσεων και παρίστανε πάνω σε βάθρο τέσσερις τοπικές θεότητες, στο μέσον τη Δήμητρα και τη Δέσποινα και στα άκρα την ΄Αρτεμη και τον Τιτάνα ΄Ανυτο. ΄Ήταν στημένο μέσα στο ιερό της Δέσποινας στην αρχαία Λυκόσουρα.

Αναπαράσταση του ιερού της Δέσποινας στην αρχαία Λυκόσουρα

Από αριστερά: Οι κεφαλές της Αρτέμιδας, του Τιτάνα Άνυτου και της Δήμητρος.

Ο Δαμοφών κλήθηκε από τους Ηλείους στην Ολυμπία να επισκευάσει το λατρευτικό χρυσελεφάντινο άγαλμα του Διός, το περίφημο στην αρχαιότητα έργο του μεγάλου Φειδία, και τιμήθηκε ιδιαίτερα για τη δουλειά του από την ηλειακή βουλή. Οι πρόσφατες έρευνες στη Μεσσήνη έφεραν στο φως κορμούς και θραύσματα από όλα τα έργα του που ήταν ανιδρυμένα στο Ασκληπιείο της Μεσσήνης: το τρίμορφο σύνταγμα Ασκληπιού-Μαχάονος-Ποδαλειρίου, το δεκάμορφο σύνταγμα Απόλλωνος και Μουσών, τη Θήβα και τον Ηρακλή, την Τύχη, καθώς και την Αρτέμιδα Φωσφόρο.

 

Αριστερά μαρμάρινος κορμός πιθανώς του ήρωα πολεμιστή και ιατρού Μαχάονος, γιού του Ασκληπιού. Απεικονίζεται γυμνός με ριγμένη στον αριστερό του ώμο χλαμύδα. Δεξιά ο Ποδαλείριος

Ο Ποδαλείριος, έργο του Δαμοφώντα

Ένα επιγραφικό μνημείο του 2ου αιώνα π.Χ. από τη Μεσσήνη, προσφέρει νέες πληροφορίες (πέρα από αυτές που δίνει ο Παυσανίας) για την καλλιτεχνική του δραστηριότητα τόσο στην αρκαδική Λυκόσουρα όσο και σε άλλες πόλεις της Πελοποννήσου, της Στερεάς και των νησιών. Ο Δαμοφών ήταν εξέχουσα προσωπικότητα με οικονομική δύναμη και πολιτική επιρροή στην πόλη του Μεσσήνη. Η φήμη του ως μεγάλου γλυπτή και γνώστη της τεχνικής όλων των μορφών αγαλματοποιίας ξεπερνούσε τα όρια όχι μόνο της Μεσσηνίας, αλλά και αυτής της Πελοποννήσου. Η περίοδος ακμής του φαίνεται ότι μπορεί να οριοθετηθεί με σχετική ασφάλεια μεταξύ των ετών 210 και 180 π.Χ. Τα έργα του δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως κλασικιστική αντίδραση που έπεται του ασιατικού μπαρόκ, αλλά ως πρωτότυπες νεοκλασικές δημιουργίες, που εμφανίζονται συγχρόνως ή και νωρίτερα από τα μεγάλα περγαμηνά επιτεύγματα. Η περίοδος της ακμής του συμπίπτει με την περίοδο ακμής της γενέτειρας του Μεσσήνης, πριν εξαναγκαστεί αυτή με την επέμβαση της Ρώμης να προσχωρήσει οριστικά το 182 π.Χ. στην Αχαϊκή Συμπολιτεία παρά τη θέληση της.

Αριστερά: Το μαρμάρινο κεφάλι του Θηβαίου Ηρακλή και δίπλα το αριστερό πέλμα του. Τα ευρήματα προέρχονται από την δυτική πλευρά του Ασκλπείου (Μέσον).

Kατά την ανασκαφή των ερειπίων του ναού του Διός Σωτήρος, ο οποίος είχε ερευνηθεί για πρώτη φορά το 2002, βρέθηκε η βάση του κεντρικού ακρωτηρίου της ανατολικής στενής πλευράς του ναού. H βάση είναι από ασβεστόλιθο και η ιδιοτυπία της έγκειται στο ότι φέρει στις τρεις πλευρές της δίστιχη αναθηματική επιγραφή του Δαμοφώντος και των γιών του, οι οποίοι κατασκεύασαν τα ακρωτήρια του ναού, όπως συνάγεται από την επιγραφή: Δαμοφών Φιλίππο[υ] | και οι υιοί | [τα] ακρωτήρια ανέ[θηκαν Διί, |θε]οίς τε πάσι και [ται] | πόλει.

«Ο Δαμοφών στην Οιάνθεια –Πέτρος Θέμελης

Και στην περίπτωση της Οιάνθειας ο γλύπτης κατασκεύασε η επισκεύασε το άγαλμα του Απόλλωνος του εν Φαιστίνω, χωρίς να δεχθεί μέρος ή το σύνολο της αμοιβής του, ή ότι ανέθεσε ο ίδιος τελικά το άγαλμα στη θεότητα.

http://proitos.blogspot.gr/2009/03/blog-post_4714.html

http://www.archetai.gr/site/content.php?artid=1

http://www.ancientmessene.gr/site/museum_articles.php?id=8