Ο Έλληνας Βυζαντινός αγιογράφος Λουκάς Καγκελλάρης, (12ος αιώνας)

Ο Λουκάς Καγκελλάρης ήταν Έλληνας Βυζαντινός αγιογράφος, ο οποίος έζησε τον 12ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, όπου φιλοτέχνησε μερικές από τις καλύτερες εικόνες της Παναγίας. Εξαιρετικές εικόνες, όπως η Παναγία η Νικοποιός (Madonna Nicopeia), που κατέληξε στη Βενετία μετά την άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους το 1204, η Παναγία του Αγίου Λουκά (Madonna di San Luca), που μεταφέρθηκε στη Μπολόνια το 1160

και φέρει την επιγραφή Opus Lucae Cancellari, ή όπως την ανέγνωσε ο Antonio Masini (1599-1691) Cancellarii (Καγκελλαρίου),[1] η Παναγία Προστάτις του ρωμαϊκού Λαού (Madonna Salus Populi Romani) στη Ρώμη, καθώς και άλλες με ελληνικές επιγραφές της περιόδου αυτής αποδίδονται πιθανότατα σε εκείνον.[2] [3] [4]

 

Παναγία η Νικοποιός (μετά την κλοπή των πολύτιμων λίθων), Ναός του Αγίου Μάρκου στη Βενετία

Παναγία η Νικοποιός πριν και μετά από την κλοπή των πολύτιμων λίθων), Ναός του Αγίου Μάρκου στη Βενετία

Το έργο του συχνά συγχέεται με εκείνο του ομωνύμου του αποστόλου Λουκά. Ο Giovanni Lami (1697-1770), ο οποίος σθεναρά αντιτίθετο στην άποψη ότι ο Ευαγγελιστής Λουκάς ήταν αγιογράφος, θεωρούσε την εικόνα της Παναγίας του Αγίου Λουκά ως έργο κάποιου Luca Santo, Φλωρεντίνου ζωγράφου του 14ου αιώνα.[5][6] Ισχυρίζετο ότι ο Luca Santo ήταν γιός κάποιου διορισθέντα Cancelliere και θεωρούσε απίθανη την υποστηριζόμενη άποψη ότι η εικόνα αυτή είχε μεταφερθεί από την Κωνσταντινούπολη.[7] Πάντως, δεν υπάρχει καμία μαρτυρία που να αποδεικνύει τη διασύνδεση του Luca Santo ή του Luca Cancellari με την ισχυρή οικογένεια Cancellieri της Τοσκάνης, ή ακόμη και με την οικογένεια ευγενών Cancellari της Ρώμης.

 

Παναγία του Αγίου Λουκά, Santuario della Beata Vergine di San Luca, Μπολόνια

Παρότι δεν είναι δυνατή η άμεση γενεαλογική σύνδεσή του λόγω έλλειψης πηγών προ του 15ου αιώνα στην Ελλάδα, είναι τεκμηριωμένο ότι μετά την άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς (1453) απαντάται το επώνυμο της Οικογένειας Καγγελάρη (Καγκελάρη ή Καγκελλάρη) στην Κέρκυρα, από όπου μέλη της μετανάστευσαν στην Κεφαλονιά (αρχές του 16ου αιώνα), στη Λευκάδα (τέλη του 17ου αιώνα) (Ιόνια Νησιά) και σε άλλα μέρη του ελλαδικού χώρου και της διασποράς.[8]

Παναγία Προστάτις Ρωμαίων, Basilica di Santa Maria Maggiore, Ρώμη

Παραπομπές:

1. Zani 1817-28, τόμ.12 (1822), σχόλιο 36, σελ.169

2. Ελευθερουδάκη 1929, τόμ.7, σελ.21

3. Ηλίου 1977, τόμ.11, σελ.139

4. Χάρη Πάτση 1980, τόμ.18, σελ.579

5. Zani 1817-28, τομ.12 (1822), σχόλιο 36, σελ.169-70.

6. Boskovits 1994, σελ.203.

7. Την άποψη του Lami αναφέρει ο καθηγητής Bruce Cole στο Cole 1996, σελ.127

8. Καγκελάρη 2011, σελ.51 και υποσημ.2

Βιβλιογραφία

Pietro Zani, Enciclopedia Metodica Critico-Ragionata delle Arte, Πάρμα 1817-28

Ελευθερουδάκη, Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, Αθήνα 1929

Ηλίου, Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν, Αθήνα 1977

Χάρη Πάτση, Νέα Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα 1980

Miklós Boskovits, A Corpus of Florentine Painting - The Origins of Florentine Painting 1100-1270, Φλωρεντία 1994

Bruce Cole, Studies in the history of Italian art 1250-1550, Νέα Υόρκη 1996

Π.Δ.Καγκελάρη "Ιστορία και Γενεαλογία του Οίκου Καγγελάρη της Κεφαλονιάς (16ος-20ός Αιώνες)", Κέρκυρα 2011 ISBN 978-960-85532-2-4

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%AC%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82