Ο μεταπολιτισμός του μηδενισμού

Πιέρο Μαντζόνι, «τα περιττώματα του καλλιτέχνη» σε κονσέρβα

του Γεράσιμου Γ.  Γερολυμάτου

Μέσα στην θύελλα των παρερμηνειών και των διαστρεβλώσεων των εννοιών, κάποιοι προφανώς συγχυσμένοι από την τεχνολογική πρόοδο της εποχής, εκλαμβάνουν την τεχνολογία ως Πολιτισμό. Θεωρούν πως τα ηλεκτρονικά επιτεύγματα, τα σύγχρονα οπλικά συστήματα και οι κάθε λογής συσκευές, είναι πολιτισμός.

Με τη γενικότερη έννοια της ανθρώπινης δραστηριότητας, μπορεί βέβαια η τεχνολογία να θεωρηθεί στοιχείο του Πολιτισμού, αλλά από μόνη της δε μπορεί να διεκδικήσει το όλον της πολιτισμικής σφαίρας. Ο λόγος είναι, ότι τα επιτεύγματα της είναι απλά μέσα-εργαλεία, που προορίζονται για να εξυπηρετούν άλλους σκοπούς, πράγμα που είναι κι ο μοναδικός σκοπός της, καθώς η ίδια δε μετέχει της πνευματικότητας στην παραγωγή του Πολιτισμού, παρά μόνο ως διάμεσο. Ο Πολιτισμός υπερβαίνει την τεχνολογία ως ένα υποσύνολο, ως μια έκφραση του από τις πολλές.

 

Γκύντερ φον Χάγκενς, σύνθεση με αληθινά πτώματα

Πολιτισμός, δεν είναι ούτε μόνο οι τέχνες, τα γράμματα και η διανόηση, που είναι οι βασικές εκφράσεις του. Είναι κάτι περισσότερο κι από αυτά. Κάτι που μπορεί να οριστεί καλύτερα ως τρόπος, ως ικανότητα διαχείρισης του τεράστιου πλούτου των εκφράσεων που συνθέτουν το σώμα του Πολιτισμού. Που δίχως αυτό, είτε τα στοιχεία του θα γίνονταν στείρα κι ατελέσφορα από την άποψη της κοινωνικής χρησιμότητας, είτε θα διαλύονταν ως μη έχοντα νόημα. Κι αυτό το κάτι λέγεται Ήθος. Είναι η υψηλότερη έκφραση του Πολιτισμού, είναι τρόπον τινά ο πνεύμονας και ο γνώμονας της εξελικτικής του πορείας προς το θετικό. Όπως είναι και της επιστήμης. Ο Πολιτισμός, δηλαδή ο τρόπος ζωής και έκφρασης της πόλης απαιτεί ήθος. Ο πολίτης για να είναι τέτοιος, οφείλει να έχει ήθος (μη συγχέεται με την θρησκευτική έννοια), και να προάγει με τα έργα του το συνολικό και ατομικό συμφέρον. Ακόμα και σήμερα, ένας άνθρωπος δεν θεωρείται πολιτισμένος, επειδή έχει το τελευταίο μοντέλο κινητού τηλεφώνου, ή γιατί χειρίζεται σοφιστικέ συσκευές. Αποδεικνύεται όμως πολιτισμένος από τον τρόπο που συμπεριφέρεται στους γύρω του. Αρκετοί Ναζί το πρωί εκτελούσαν ανθρώπους και το βράδυ άκουγαν Βάγκνερ πίνοντας κονιάκ. Ένας άνθρωπος χωρίς ήθος, δεν μπορεί να θεωρείται πολιτισμένος, πόσο μάλλον πολίτης κι ελεύθερος. Το ίδιο ισχύει και για τις κοινωνίες.

 

Γιαν Φαμπρ «Γάτες που κρέμονται από τσιγκέλια»

Κάπως έτσι, η Δύση, κομπάζοντας για τον τεχνολογικό της πολιτισμό θεωρεί εαυτόν πολιτισμένο, ενώ πνευματικά είναι νεκρή και σάπια. Εκτός μεμονωμένων εξαιρέσεων, έχει οδηγήσει την τέχνη σε ένα τέλμα παρακμής και σ' ένα ανελέητο συναγωνισμό για τις πιο σκανδαλώδεις και πρωτότυπες ιδέες. Πάντα στο πνεύμα του νεοφιλελευθερισμού που τα επισκιάζει όλα, εγκατέλειψε την ουσία εστιάζοντας στον εντυπωσιασμό και στο μάρκετινγκ. Έπαψε να δημιουργεί αληθινή τέχνη και μπροστά στο αδιέξοδο του εννοιολογικού μηδενισμού που απομυθοποίησε τα πάντα, αναδεύει τα σωθικά της. Που όμως μυρίζουν. Ονόματα καλλιτεχνών πολλά, Γιαν Φάμπρ, Τιερί ντε Κορντιέ, Πιέρο Μαντζόνι, Ρομέο Καστελούτσι, Kiki Smith, Γκύντερ φον Χάγκενς κ.α. Μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα αυτοκατάργησης και σαρκασμού, απογύμνωσης του ανθρώπινου σώματος από την όποια ιερότητα του,  έλξη θανάτου και νεκροφιλία, απελευθέρωση κάθε ταμπού με το δικαίωμα της έκφρασης.

Kiki Smith

Ο Πολιτισμός είναι αντανάκλαση της έσω κατάστασης. Δεν είναι άλλο πράγμα ο Πολιτισμός κι ένα άλλο πράγμα οι κοινωνίες που εκφράζει. Η Δύση, αποδειγμένα χωρίς ήθος, μπορεί να επιδεικνύει τον μεγάλο «πολιτισμό» της και τα δολοφονικά «παιχνίδια» της με τους βομβαρδισμούς και τους φόνους αθώων, τις λεηλασίες κρατών και εθνών. Τι πολιτισμό έχει να δώσει η Δύση, αφού η κρίση ταυτότητας και ήθους στον πολιτισμό της, είναι σήμερα και το μεγαλύτερο της πρόβλημα; Ποιον πολιτισμό μπορεί να διδάξει η σήπουσα Δύση στην Ελλάδα; Τι έχει να της δώσει; Το λυπηρό είναι, πως υπάρχουν συμπλεγματικοί έλληνες που θέλουν να εκπολιτιστούν από τους νεο-βαρβάρους και να στραβωθούν από τα «φώτα» της Εσπερίας. Η αιτία γι’ αυτό είναι και η δική μας κρίση πολιτισμικής ταυτότητας και οι ακόμα αναπάντητες ερωτήσεις, για το ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να γίνουμε.