Το μικρό αφρικανικό αγαλματίδιο που άλλαξε τη σύγχρονη τέχνη

BBC

Ένα μικρό καθισμένο αγαλματίδιο που είχαν δημιουργήσει οι κάτοικοι της σημερινής Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, έπαιξε σπουδαίο ρόλο στις ζωές δύο εκ των σπουδαιότερων καλλιτεχνών του 20ου αιώνα.

Την ξύλινη σκαλιστή φιγούρα, με το μακρόστενο και στραμμένο προς τον ουρανό πρόσωπο, τα δυσανάλογα κοντά πόδια και μικροσκοπικά χέρια και παλάμες, αγόρασε ο Ανρί Ματίς από ένα παλαιοπωλείο στο Παρίσι, το 1906.

Ο Γάλλος καλλιτέχνης, στον οποίο άρεσε να γεμίζει το στούντιό του με εξωτικά μπιμπελό και αντικείμενα τέχνης, τα οποία μετά εμφάνιζε στους πίνακές του, πλήρωσε ψίχουλα για την αγορά του αγαλματίδιου.

Και όμως, όταν το παρουσίασε στον Πάμπλο Πικάσο, κατά τη διάρκεια επίσκεψής τους στο σπίτι της Γερτρούδης Στάιν, σπουδαίας συλλέκτριας τέχνης και πειραματικής συγγραφέως, η επιρροή που είχε το αγαλματίδιο πάνω στο νεαρό Ισπανό ήταν προφανής και αναμφισβήτητα μεγαλύτερη από αυτή που είχε στον ίδιο τον Ματίς.

Πεινασμένος για κάτι ριζικά διαφορετικό, κάτι σχεδόν άγνωστο για τη δυτική ματιά και αντίληψη της τέχνης, κάτι που θα παρείχε φρέσκια και δυναμική ώθηση στην πυρετώδη δημιουργική του ενέργεια, ο Πικάσο κατέληξε αιχμάλωτος των δραματικών μασκών, των τοτέμ, των ειδώλων και των σκαλιστών αγαλματιδίων, μετά από συχνές επισκέψεις στο αφρικανικό τμήμα του Εθνογραφικού Μουσείου του Τροκαντερό, στο Παρίσι.

Το 1907, μετά από πολλά προσχέδια, ο Πικάσο τελικά παρουσίασε το επαναστατικό έργο τέχνης του, το πρώτο κυβιστικό του έργο, τις διάσημες Δεσποινίδες της Αβινιόν - Les demoiselles d’Avignon, έναν πίνακα που σόκαρε ακόμα και τους πιο αβάν-γκαρντ φίλους του.

Ο πίνακας απεικονίζει πέντε γυναίκες, τρεις εκ των οποίων κοιτούν κατάματα τον θεατή με τα μεγάλα, διαπεραστικά τους μάτια. Τα σώματά τους στημένα σε διάφορες επιθετικές πόζες και η διάθεσή τους έντονα σεξουαλική.

Πάμπλο Πικάσο, Les demoiselles d’Avignon (1907)

Οι τρεις γυναίκες στα δεξιά έχουν ήπια, αν και διαστρεβλωμένα χαρακτηριστικά, που ο Πικάσο εμπνεύστηκε από τα ιβηρικά σκαλιστά κεφάλια, ενώ οι δύο γυναίκες στα αριστερά φέρουν αφρικανικά χαρακτηριστικά, με σκουρόχρωμα σχέδια στο πρόσωπο τους που μοιάζουν με χαραγμένη σάρκα ή ίσως την υφή και τον χρωματικό τόνο του πελεκημένου ξύλου.

Δεν ήταν όμως μόνο η κονγκολέζικη φιγούρα που αποτέλεσε κίνητρο για τη δουλειά του Πικάσο, αλλά και ο ευπροσήγορος συναγωνισμός, μεταξύ αυτού και του μεγαλύτερού του Γάλλου Ματίς, ο οποίος ήταν ήδη πολύ πιο πειραματικός και δραστικός καλλιτέχνης και ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ρεύματος του φωβισμού.

To 1906 o Ματίς είχε ζωγραφίσει τον πολύχρωμο πίνακα Η χαρά της ζωής - Le Bonheur de Vivre. Εκείνη ήταν η χρονιά που αγόρασε το αφρικανικό αγαλματίδιο και η χρονιά κατά την οποία οι δύο καλλιτέχνες ήρθαν πρώτη φορά σε επαφή.

Ανρί Ματίς, Le Bonheur de Vivre (1906)

Πολλοί θεωρούν ότι οι Δεσποινίδες της Αβινιόν, ήταν εν μέρει η απάντηση του Πικάσο στη Χαρά της ζωής του Ματίς, καθώς ο πρώτος ήθελε να δημιουργήσει κάτι πολύ πιο ακραίο και τολμηρό ώστε να αφήσει το στίγμα του.

http://www.kathimerini.gr/923520/gallery/epikairothta/kosmos/to-mikro-afrikaniko-agalmatidio-poy-alla3e-th-sygxronh-texnh