Μαριάννα Παυλίδου
Εικαστικός – Διδάσκουσα στη Σχολή Επιστημών
της Αγωγής, ΔΠΘ
Η τέχνη του Πικάσο διαμορφώνει έναν κόσμο τέτοιου εύρους και πολυμορφίας,
που είναι σχεδόν δύσκολο να κοιτάξει κανείς μέσα του!
Όμως, το θέμα παιδί ως μοτίβο, αλλά και ως παιδικότητα, διατρέχει όλο το
εκφραστικό έργο του Πάμπλο Πικάσο (1881-1973), από τα πρώτα σχέδιά του, που
απεικονίζει την οικογένειά του με τα αδέλφια του και τους μικρούς αγγέλους των
γύψινων εκμαγείων πάνω στα οποία εκπαιδεύεται (1895), μέχρι το θέμα «Ζωγράφος και
παιδί» του 1970, όπου ο ζωγράφος απεικονίζεται με έναν μικρό άγγελο. Η
απεικόνιση του αγγέλου παραπέμπει στην αλληγορική λειτουργία του μοτίβου
«παιδί».
Ο Πάολο με το γαϊδουράκι
Η αναδρομή που κάνουμε εδώ, είναι μια μικρή αναφορά στο υλικό της
ομότιτλης έκθεσης «Picasso und die Welt der Kinder», που πραγματοποιήθηκε σε
τρεις πόλεις της Ευρώπης, το Παρίσι, το Ντύσελντορφ και τη Στουτγάρδη, κατά την
περίοδο 1995/96, και οι πληροφορίες προέρχονται από τον κατάλογο της έκθεσης
της Στουτγάρδης (Staatsgallerie), με πρόλογο του Werner Spies (1995).
Ο Pablo Ruiz Picasso, ζωγράφος, γλύπτης, χαράκτης, κεραμίστας,
σκηνογράφος, ποιητής, είναι ίσως ο πιο πολυσυζητημένος και εμβληματικός καλλιτέχνης
του 20ου αιώνα.
Γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας, ως πρωτότοκος γιός του Βάσκου
ζωγράφου Jose Ruiz Blasco και της Maria Picasso. Τα πρώτα μαθήματα παίρνει από
τον πατέρα του, που ήταν δάσκαλος σε καλλιτεχνικά σχολεία της Λα Κορούνια
(1891-1895) και στη Βαρκελώνη όπου μετακομίζει η οικογένεια, στην περίφημη
σχολή τέχνης «Λα Ρόνχα». Όταν ξεκίνησε τις σπουδές του στη Βαρκελώνη, το 1895,
ο Πικάσο ήταν μόλις 14 ετών.
Οικογένεια Σαλτιμπάγκων
Από την αρχή βλέπει τον εαυτό του ως ανταγωνιστή του πατέρα, ο οποίος
τον εξοικειώνει από πολύ νωρίς στη λειτουργία της Ακαδημαϊκής εκπαίδευσης.
Μπροστά σε αυτή την πρόκληση, εκδηλώνεται η άρνηση του Πικάσο προς την παιδική
συμπεριφορά, το ελεύθερο σχέδιο και τη ζωγραφική του παιδιού. Δηλώνει: «Το
περίεργο είναι ότι ποτέ δεν έκανα παιδικά σχέδια. Ποτέ! Ούτε και όταν ήμουνα
πολύ μικρός!…Επειδή στην παιδική μου ηλικία δεν με άφηναν να ζωγραφίζω παιδικά,
σε όλη τη μετέπειτα ζωή μου, προσπάθησα να ζωγραφίζω σαν παιδί».
Το 1897, σε ηλικία 16 ετών γίνεται δεκτός στη Βασιλική Ακαδημία του Σαν
Φερνάντο στη Μαδρίτη όπου συνεχίζει και ολοκληρώνει τις σπουδές του και στα 19
κάνει την πρώτη του έκθεση. Το 1900 πηγαίνει στο Παρίσι και επηρεάζεται από τη
ζωγραφική του Βαν Γκογκ και του Τουλούζ Λωτρέκ.
Οι δεσποινίδες της Αβινιόν
Από το 1901 έως το 1904, κατά τη μελαγχολική μπλε περίοδο τα παιδιά
εμφανίζονται ως πνεύματα που προστατεύουν τους ενηλίκους, ενώ στην ροζ περίοδο
(1905-06), στη σειρά «Μητέρα και παιδί», οι απεικονίσεις παιδιών εμπνέονται από
οικειότητα και τρυφερότητα.
Μόνο μεταξύ των χρόνων 1906-1919, στην πρώτη κυβιστική φάση, λείπουν τα
παιδιά από τα έργα του Πικάσο. Όμως, ήδη στη δεύτερη κυβιστική περίοδο
(1911-15) ανοίγεται στην απεικόνιση παιδιών, με πηγή έμπνευσης το μέσο της
φωτογραφίας. Από όλες τις απεικονίσεις θεμάτων με παιδιά, τα έργα με
πρωταγωνιστές τα δικά του, ανήκουν στις πιο συγκινητικές δημιουργίες του!
PabloPicasso – Meninas
Ο Πικάσο απέκτησε τέσσερα παιδιά: Τον Πάολο, τη Μάγια, τον Κλωντ και την
Παλόμα. Σαν πατέρας – ζωγράφος, παρατηρεί προσεκτικά τα παιδιά του και
σκηνοθετεί τις απεικονίσεις της οικογένειάς του σαν σε φωτογραφικό album!
Παράλληλα με τον τρόπο αυτό, ζει και αισθάνεται ξανά τη δική του παιδική
ηλικία…
Ο πρώτος του γιος Πάολο, που γεννήθηκε το 1921, είναι ένα από τα πιο
αγαπημένα μοτίβα του περήφανου πατέρα. Από φωτογραφία τον ζωγραφίζει πάνω σε
γαϊδουράκι.
Σύμφωνα με το παράδειγμα μεγάλων δασκάλων, του Βελάσκεθ και του
Ρέμπραντ, τον ζωγραφίζει με στολή Πιερότου πάνω στο μπαλκόνι, ή σχεδιάζοντας ως
Αρλεκίνος. Πρόκειται για πορτρέτα που εκφράζουν κοινωνική θέση, και
χαρακτηρίζουν επίσης το γάμο του με την Όλγα (Olga Kocklova), Ρωσίδα, κόρη
στρατηγού. Ιδιαίτερα τρυφερές απεικονίσεις επιφυλάσσει και στην κόρη του Μάγια
(1935), παιδί της Μαρί-Τερέζ Βάλτερ.
Με τον Κλωντ (1947) και την Παλόμα (1949), που απόκτησε με τη Φρανσουάζ
Ζιλό, κατά τη δεκαετία του ΄40, ο Πικάσο αναζητά μιαν εντελώς διαφορετική
προσέγγιση. Χρησιμοποιεί τη γλώσσα των χειρονομιών, και στρέφεται στον κόσμο
της φαντασίας, σχεδιάζει μαζί τους, κόβει μαριονέττες και τους χρωματίζει
κούκλες. Επίσης, τους παίρνει τα παιχνίδια για να τα αξιοποιήσει στα έργα του.
Από δυο αυτοκίνητα μινιατούρες που τους φέρνει ο έμπορος τέχνης Daniel-Henry
Kahnvreiler, o Πικάσο κατασκευάζει το 1952 το κεφάλι του αγάλματος «Πάβιαν με
νεαρό» (Μουσείο Πικάσο, Παρίσι).
Η Μaya με την κούκλα
Σε αυτά τα χρόνια δημιουργούνται οι πιο ηλιόλουστες και γεμάτες χιούμορ
απεικονίσεις παιδιών: Τα μπρούτζινα γλυπτά «Το κορίτσι που πηδάει σχοινάκι» με
τα πολύ μεγάλα παπούτσια και η «Γυναίκα με το καρότσι» που απεικονίζει μια
ιερατική και μεγαλοπρεπή Θεά – μητέρα, παρουσιάζουν τον κόσμο από την οπτική
γωνία των παιδιών.
Στη «μπλε» περίοδο (1901-04), ο Πικάσο εμπνέεται από το έργο του Τουλούζ
Λωτρέκ. Οι φτωχοί, οι άρρωστοι, οι τρελοί και οι κατατρεγμένοι είναι τα μοντέλα
του. Ζωγραφίζει το μπλε του μυστηρίου και της νύχτας.
Κατά την «ροζ» περίοδο (1905-6), ζωγραφίζει γυμνά, περιοδεύοντες
ηθοποιούς, αρλεκίνους και σκηνές με καλλιτέχνες του τσίρκου, τους λεγόμενους
σαλτιμπάγκους. Τα παιδιά είναι μια σταθερή αναφορά στις συνθέσεις των έργων
του.
Συχνά τα παιδιά ενεργούν ως μικροί ενήλικες και φαίνονται σαν να έχουν
τοποθετηθεί σε έναν ξένο χώρο. Παρατηρούμε πως τα πρόσωπα κοιτούν σε
διαφορετικές κατευθύνσεις.
Γκουέρνικα, λεπτομέρειες. Οι απεικονίσεις
μητέρων με τα νεκρά παιδιά τους είναι σπαρακτικές.
Το 1907 ανακαλύπτει την Αφρικανική γλυπτική και επηρεάζεται από αυτήν.
Ζωγραφίζει τις δεσποινίδες της Αβινιόν, το πρώτο έργο κυβιστικής οπτικής. Στη
ζωή του υπάρχει η Φερνάντ Ολιβιέ.
Το 1908, μαζί με τον Μπρακ (Braque) βρίσκονται στην κορυφή του κινήματος
του Kυβισμού.
To 1916 κάνει τα σκηνικά για το μπαλέτο Parade.
1917-23, Κλασικιστική περίοδος. Επηρεάζεται από την Αρχαία Ελληνική και
Ρωμαϊκή τέχνη. 1919, Λονδίνο, σκηνικά και κοστούμια του μπαλέτου «Le Tricorne».
1926-1935, Σουρεαλιστικές αναζητήσεις. Σημαντική σειρά χαρακτικών με
τίτλο Μινωταυρομαχία.
Το 1933 δημιουργεί χαρακτικά με θέμα: «Το εργαστήρι του Γλύπτη». Από το
1927, μια νέα γυναίκα μπαίνει στη ζωή του, η Μαρί Τερέζ Βάλτερ, και είναι το
μοντέλο του. Το 1935 αποκτά μαζί της μια κόρη, τη Μάγια.
Από την σειρά, το κορίτσι οδηγεί τον Μινώταυρο. Η 17χρονη τότε Μαρί
Τερέζ Βάλτερ, είναι το μοντέλο του για το πρόσωπο του κοριτσιού.
Το 1937 ζωγραφίζει την Γκουέρνικα. Η καινούρια σύντροφός του Ντόρα Μάαρ,
φωτογραφίζει τα διάφορα στάδια δημιουργίας του έργου.
Από το 1941 προέρχεται ο πίνακας: «Αγόρι με καραβίδα». Η παραμόρφωση του
σώματος του παιδιού μας παραπέμπει στα συναισθήματα της φρίκης που μπορεί να
αισθάνεται κανείς, εν μέσω πολέμου…
Το 1942-43, ο Πικάσο δημιουργεί πίνακες, γλυπτά και κατασκευές με θέμα κεφάλια
ταύρων.
Από το 1948, ζει στην Μεσόγειο, στις Κάννες. Επηρεάζεται ξανά από την
αρχαία τέχνη. Ζωγραφίζει πορτρέτα, τοπία, νεκρές φύσεις, όπως και περιστέρια,
κουκουβάγιες, άλογα, ταύρους. Ζωγραφίζει τα παιδιά του και την γυναίκα του.
Ζωγραφίζει, κάνει γλυπτά, λιθογραφίες, κεραμική.
Pablo
Picasso 1918 Πιερότος,
λάδι σε καμβά
92.7 x 73 cm, Museum of Modern Art
Από το 1950 προέρχεται το έργο: «Γυναίκα που σχεδιάζει μαζί με τα παιδιά
της». Μοντέλα του είναι η γυναίκα του, Φρανσουά Ζιλό, με τα παιδιά, Κλωντ και
Παλόμα.
Στη δεκαετία του ‘60 εγκαθίσταται
στο Μουζέν, και στα χρόνια που ακολουθούν δουλεύει σε κεφάλια από λαμαρίνα και
πορτρέτα της Ζακελίν Ροκ, στα σκηνικά για το μπαλέτο Ίκαρος.
Το 1961 παντρεύεται την Ζακελίν. Ασχολείται με έργα από την Ιστορία της
τέχνης. Ζωγραφίζει έργα εμπνευσμένα από τον Βελάσκεθ, τον Ρέμπραντ, τον Ένγκρ
κλπ.
Παραλλαγές εμπνευσμένες από το έργο «Las Meninas» του Velasquez, με
κεντρικό πρόσωπο την Πριγκίπισσα Μαργαρίτα.
Το 1963 ανοίγει το Μουσείο Πικάσο της Βαρκελώνης.
Το 1971, τα ενενηκοστά γενέθλια
του Πικάσο γιορτάζονται με έκθεση έργων του από τις δημόσιες συλλογές του
Γαλλικού κράτους. Η έκθεση πραγματοποιείται στην μεγάλη Πτέρυγα του Λούβρου,
που υποδέχεται για πρώτη φορά κάποιον εν ζωή καλλιτέχνη.
Στις 8 Απριλίου 1973, ο Πικάσο πεθαίνει στο Μουζέν σε ηλικία 92 ετών.
Ακροβάτης 1930
Πηγή: Κατάλογος της έκθεσης που παρουσιάστηκε στην Κρατική Πινακοθήκη
της Στουτγάρδης (Staatsgallerie Stuttgart), από 16.12.1995-10.03.1996, με τον
ομώνυμο τίτλο: Werner Spies, Doris Krystof, Maya Picasso-Widmaier: Picassos
Welt der Kinder, 1995-1996, Düsseldorf, Stuttgart, Prestel Verlag, 1995.
(Εισαγωγή από τον Werner Spies).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου