Ελένη Γαλάνη
Μουσειολόγος
Το βίντεο διαρκεί 13 λεπτά και αντί για φορητές ξύλινες εικόνες, εναλλάσσονται
κινούμενες ψηφιακές εικόνες!
Μια πινακίδα έξω από τον Καθεδρικό του Αγίου Παύλου στο Λονδίνο ενημερώνει ότι η είσοδος στο ναό κοστίζει 16 λίρες. Δεν προβλέπεται μειωμένη τιμή – ούτε για τoυς κατόχους της κάρτας ICOM.
Εξηγώ στον υπάλληλο ότι ενδιαφέρομαι αποκλειστικά για τα βίντεο του Bill Viola – σε αυτή την περίπτωση, μου λέει, η είσοδος είναι δωρεάν. Δυστυχώς, η μία από τις δύο βίντεο-εγκαταστάσεις του καλλιτέχνη, το «Martyrs” (Μάρτυρες) δεν προβάλλεται για τεχνικούς λόγους.
Τα βίντεο «Mary» (Μαρία) και «Martyrs» (Μάρτυρες) του Αμερικανού «πάπα της βίντεο τέχνης», Bill Viola είναι τα πρώτα ψηφιακά έργα που προορίζονται για μόνιμη εγκατάσταση σε καθεδρικό ναό στη Μεγάλη Βρετανία.
Το πρώτο, το έργο του με τίτλο «Mary» (Μαρία) – η βρετανική Guardian αναφέρεται σε αυτό ως «ένας Καραβάτζιο υψηλής τεχνολογίας που ορίζει εκ νέου την θρησκευτική τέχνη»– εγκαινιάστηκε στο βόρειο κλίτος του καθεδρικού ναού του Αγίου Παύλου στις 8 Σεπτέμβρη του 2016, στην επέτειο της γέννησης της Παναγίας.
Αποτελείται από τρεις κάθετες οθόνες -η μεσαία και μεγαλύτερη (65 ίντσες) πλαισιώνεται από δύο μικρότερες (50 ιντσών) οθόνες – και παραπέμπει στις χαρακτηριστικές ξύλινες εικόνες/τρίπτυχα θρησκευτικής εικονογραφίας της ιταλικής Αναγέννησης.
«Η Μαρία είναι ένα παγκόσμιο σύμβολο κοινό σε όλες σχεδόν τις πνευματικές και θρησκευτικές παραδόσεις» αναφέρει ο καλλιτέχνης στο κείμενο της σήμανσης. «Είναι η προσωποποίηση της γυναικείας ενέργειας, καθώς συνδέεται με την δημιουργία, την γέννηση, την εσωτερική δύναμη, την αγάπη και τη συμπόνοια».
Το βίντεο, διάρκειας περίπου 13 λεπτών (13:13), μοιάζει με ψηφιακό τέμπλο όπου, αντί για φορητές ξύλινες εικόνες, εναλλάσσονται κινούμενες ψηφιακές εικόνες.
Εξελίσσεται σε πέντε πράξεις: στην εναρκτήρια σκηνή μια μαύρη γυναίκα ιδιαίτερης ομορφιάς με πολύ κοντά κουρεμένα μαλλιά (το κεφάλι της είναι σχεδόν ξυρισμένο) που φορά ένα κόκκινο φόρεμα, θηλάζει ένα μωρό. Αρχικά δίνει την εντύπωση ότι είναι εντελώς ακίνητη – ένα tableau vivant –, ώσπου, ξαφνικά, με μια αργή κίνηση γεμάτη στοργή, στρέφει το πρόσωπό της προς το βρέφος. Στο φόντο οι ουρανοξύστες του Λος Άντζελες αρχίζουν να φωτίζονται σταδιακά –το τοπίο σκοτεινιάζει αργά, πέφτει η νύχτα.
Καθώς η αφήγηση προχωράει, διαφορετικές σκηνές – τοπία, θάλασσες, έρημοι, σύννεφα, ζωντανά και νεκρά ζώα που αποσυντίθενται μέχρι τη σήψη, ο κύκλος του ήλιου που ανατέλλει και δύει – εναλλάσσονται στις οθόνες σε time lapse.
Είναι σαφές ότι προβάλλεται εδώ ένας κύκλος θανάτου και αναγέννησης με παράλληλη αναφορά στη ζωή της Μαρίας, ταυτόχρονα ως σύμβολο και ως ιστορικό πρόσωπο, στη θρησκευτική (θεïκή) και την γήινη (ανθρώπινη) υπόστασή της.
Η ιδιότυπη αφήγηση κορυφώνεται με δραματικό τρόπο με την τελική σκηνή του βίντεο: μια γυναίκα, λευκή τώρα, φορώντας ένα μπλε μαντήλι στο κεφάλι, απεικονίζεται μπροστά από έναν σωρό ερειπίων.
Στα πόδια της κρατά έναν νεκρό άντρα κι έχει μια έκφραση ανείπωτης θλίψης στο πρόσωπο – η εικόνα παραπέμπει, φυσικά, στην κλασική «Πιετά», του Μιχαήλ Άγγελου, το εμβληματικό μαρμάρινο γλυπτό του, που σήμερα βρίσκεται στη βασιλική του Αγίου Πέτρου, στο Βατικανό.
Με το αριστερό της χέρι η γυναίκα χαϊδεύει το άψυχο πόδι του νεκρού. Σταδιακά η φωτεινότητα χάνεται και ένα γκρίζο φίλτρο καλύπτει την οθόνη.
Η σκηνή μοιάζει τώρα να εκτυλίσσεται πίσω από ένα πέπλο βροχής.
«Πρόκειται για το δυσκολότερο έως τώρα έργο μου», δήλωσε σε συνέντευξή του ο 67χρονος δημιουργός. Η διαδικασία της έρευνας για να ολοκληρωθεί διήρκεσε οχτώ χρόνια – και ήταν δύσκολη. Κάποια στιγμή, δηλώνει στην ίδια συνέντευξη, είχε σχεδόν απογοητευτεί, σε σημείο που σκέφτηκε να εγκαταλείψει.
Σημαντική ήταν η επίσκεψη του Viola στο Μοναστήρι του Μονσεράτ στην Καταλονία, στην επαρχία της Βαρκελώνης, όπου, μαζί με τη σύζυγό του και παραγωγό του έργου Kira Perov, είδαν την Παναγία του Μονσεράτ – γνωστή και ως «La Moreneta/ Η μελαχρινούλα». Το ξύλινο αυτό γλυπτό ρομανικού ρυθμού του 12ου αιώνα είναι ίσως η γνωστότερη σήμερα «Μαύρη Παναγία» της Ευρώπης. «Αυτό ήταν η αρχή».
Καθώς παρακολουθώ το βίντεο ο ήχος μιας γυναικείας φωνής που προφέρει αργά την «Κυριακή προσευχή» γεμίζει τον χώρο. Ακολουθεί απόλυτη σιγή. Ύστερα ξανά η γυναικεία φωνή. Εστιάζω την προσοχή μου να ακούσω καλύτερα: η Θεία Λειτουργία τελείται από γυναίκα ιερέα.
Η απροσδόκητη αυτή διαπίστωση με εκπλήσσει!
Βγαίνοντας από το ναό ρωτώ τον υπάλληλο εάν επιτρέπεται στη Βρετανία η χειροτόνηση ιερέων γυναικών. «Ασφαλώς», μου απαντά. «Στο Λονδίνο έχουμε γυναίκα επίσκοπο».
Στο δρόμο της επιστροφής αναζητώ περισσότερες πληροφορίες: Γυναίκες ιερείς χειροτονούνται στην Αγγλικανική Εκκλησία ήδη από το 1994, ωστόσο, μέχρι και το 2014 δεν τους επιτρεπόταν να αναλάβουν αξιώματα.
Η πρώτη γυναίκα επίσκοπος στην Εκκλησία της Αγγλίας ήταν η Elizabeth (Libby) Jane Holden και χειροτονήθηκε στο Stockport του Μάντεστερ το 2015. Εδώ και ένα χρόνο (2017) χειροτονήθηκε και στο Λονδίνο η πρώτη γυναίκα επίσκοπος: ονομάζεται Sarah Mullaly.
Παρόλο που η Αγγλικανική Εκκλησία παραμένει ακόμα διχασμένη σε σχέση με το θέμα της χειροτόνησης γυναικών, σήμερα, σε αρκετές χώρες του κόσμου, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, γυναίκες χειροτονούνται επίσκοποι, ενώ σε κάποιες άλλες (κυρίως αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής) αυτό απαγορεύεται.
Μόνο τον τελευταίο χρόνο στις Κοινωνίες της Αγγλικανικής Εκκλησίας το ποσοστό των γυναικών σε αυτή τη θέση αυξήθηκε εντυπωσιακά – σε ποσοστό πάνω από 20 τοις εκατό μέσα σε δώδεκα μήνες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου