Ο ζωγράφος και χαράκτης Albrecht Durer (1471-1528)

Albrecht Durer, Αυτοπροσωπογραφία

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Έχω επιλέξει να παρουσιάζω σε ομότροπες τριάδες τους ζωγράφους που μου αρέσουν από διαφορετικές εποχές, επειδή αυτός ο τρόπος, είναι νομίζω ο πιο δημιουργικός και κατάλληλος, ώστε να κατανοείται εύκολα η συνάφεια και η αλληλεπίδραση στο έργο τους. Ο Γερμανός ζωγράφος και χαράκτης Albrecht Durer, υπήρξε ο μεγαλύτερος καλλιτέχνης της περιόδου αυτής στις χώρες του βορρά, Όπως και τον προηγούμενο αιώνα, οι καλλιτέχνες της βόρειας Ευρώπης και των Κάτω Χωρών, όπως είδαμε και στον Μπος, ακολούθησαν, όχι χωρίς κάποιες επιφυλάξεις και αρκετά καθυστερημένα τις καινοτομίες του ιταλικού νότου.

Στο βορρά, υπήρχε βαθιά ριζωμένη η γοτθική παράδοση και στις καλύτερες περιπτώσεις, η αρχιτεκτονική και η καλλιτεχνική παραγωγή ζωγράφων και γλυπτών, συνδύαζε τις γοτθικές αξίες με τις νέες τεχνικές ανακαλύψεις, που θαυμάζονταν πολύ στους κύκλους των ηγεμόνων και των μορφωμένων. Ένα ταξίδι στην Ιταλία, ήταν για τους καλλιτέχνες της εποχής εκείνης, μια επίσκεψη στη μητρόπολη της σύγχρονης τους τέχνης, όπου είχαν τη δυνατότητα να μελετήσουν τα περίφημα έργα της. Ένας νέος ζωγράφος με φιλοδοξίες, θα ήταν αδύνατο να μην επιχειρήσει ένα τέτοιο ταξίδι. Έτσι και ο Ντύρερ.

Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος, 1514 

Ο Ντύρερ προσπάθησε να εντάξει στο έργο του το νέο πνεύμα που γνώρισε από τα ταξίδια του στην Ιταλία. Είχα την ευκαιρία να δω τα πρωτότυπα έργα του σε διάφορα μουσεία και κυρίως στην Παλαιά Πινακοθήκη του Μονάχου και να θαυμάσω την απροσποίητη ειλικρίνεια των έργων του. Ήταν αυθεντικός κληρονόμος των καλλιτεχνών του γοτθικού Μεσαίωνα και μετέφερε με επιτυχία το πνεύμα αυτό της ανήσυχης θρησκευτικότητας στις διάσημες ξυλογραφίες του για την Αποκάλυψη, όπου με εφευρετικότητα και πλούσια φαντασία απεικόνισε μορφές δαιμόνων και οραμάτων. Η μεγάλη επιτυχία τους οφειλόταν στο κλίμα της γενικής δυσαρέσκειας, απέναντι στους θεσμούς της Εκκλησίας, που είχε απλωθεί στη Γερμανία κατά το τέλος του Μεσαίωνα, και η οποία οδήγησε τελικά στη Μεταρρύθμιση του Λούθηρου.

Οι τέσσερεις καβαλάρηδες της Αποκάλυψης

Οι ξυλογραφίες αυτές είχαν για το κοινό μια έντονη επικαιρότητα, αφού πολλοί πίστευαν πως οι προφητείες επαληθεύονταν στα γεγονότα της εποχής τους. Πάντως, η επιθυμία του Ντύρερ να αποκτήσει τέλεια ικανότητα στην πιστή αναπαράσταση της φύσης, δεν είχε την έννοια του αυτοσκοπού, όπως ίσως συνέβαινε με ορισμένους ιταλούς καλλιτέχνες. Αλλά είχε την προοπτική της αξιοποίησης των νέων δυνατοτήτων, προκειμένου να παραστήσει με πιο πειστικό τρόπο τα θρησκευτικά του θέματα. Έτσι, όπως συμπεραίνει και ο Gombrich, ο καλλιτέχνης «δεν εγκατέλειψε την πραγματική του πίστη για να λατρέψει νέα είδωλα».