Απόσπασμα από:
«Οικο-χιλιασμός και αντιναταλισμός»
Συνδιαμόρφωση
κειμένου: Σοφία Ζήση, Μιχάλης Θεοδοσιάδης, Γιώργος Κουτσαντώνης
Η
αιώνια μάχη ανάμεσα στην αισιοδοξία και τον πεσσιμισμό, στα λόγια του
Νοτιοαφρικάνου, κερδίζεται εύκολα και κατά κράτος από την επέλαση της
απαισιοδοξίας.
Αυτή όμως ακριβώς είναι
και η φιλοσοφική αδυναμία του καθώς όλη αυτή η έκφραση μιζέριας, σχετικά με την
ανθρώπινη ύπαρξη, δεν είναι καθόλου πρωτότυπη. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα,
ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ., μας έρχεται από τον Πλίνιο στη Φυσική Ιστορία
(Naturalis Historia): «Πρώτα απ’ όλα, τον άνθρωπο μονάχα, απ’ όλα τα ζώα, τον
καλύπτει με δανεικά υλικά. Όλα τα υπόλοιπα όντα, σε όλη τους την απειράριθμη
ποικιλία, σοφά τα ντύνει με σκεπάσματα –κελύφη, φλοιούς, λέπια, φτερά,
πούπουλα, γούνες, αγκάθια, προβιές, τομάρια, χνούδια, φολίδες, θώρακες,
πανοπλίες … ακόμη και τους κορμούς των δέντρων, τους έχει προστατέψει από το
κρύο και τη ζέστη με σκληρό και παχύ φλοιό, συχνά διπλό και τριπλό: αλλά μόνο
τον Άνθρωπο, από την ημέρα της γέννησής του, τον ξεβράζει στον κόσμο γυμνό,
πάνω στο αφιλόξενο γυμνό έδαφος, για να ξεσπάσει αμέσως σε θρήνο και κλάμα».
[…] Ας έχουμε κατά νου
ότι η φιλοσοφία, κάθε φιλοσοφία, εκκινεί από την αποδοχή της τραγικότητας της
ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία όμως τραγικότητα δεν αποκλείει τη χαρά ή την
έκσταση, τον ενθουσιασμό ή τη δημιουργία. Την αλήθεια αυτή είχε κατανοήσει κι ο
Νίτσε γι’αυτό υπήρξε έντονα επικριτικός απέναντι στους αιώνια θλιμμένους
Φιλισταίους αστούς της εποχής του. Η φιλοσοφία – που διατηρεί πάντα στενούς
δεσμούς με την ποίηση και τη λογοτεχνία – όπως και η τέχνη, δεν χρησιμεύει σε
κάτι, αλλά επιτελεί μια λειτουργία, δίχως την οποία δεν μπορούν να σταθούν ούτε
οι πρακτικές πλευρές μιας κοινωνίας. Η φιλοσοφική σκέψη κινείται στη τραγική
διάμεσο των αιώνιων μεγάλων μαχών: ανάμεσα στη λαχτάρα για ζωή και στην
απογοήτευση, ανάμεσα στην αναζήτηση νοήματος και στη ματαιότητα, ανάμεσα στο
συναίσθημα και τη λογική. Η ζωή δεν περιορίζεται στις μητρικές κραυγές πόνου
κατά τον τοκετό ή στην ακόρεστη δίψα του νεογνού για τροφή και προστασία. Η
διαιώνιση της ζωής είναι πολλά περισσότερα από μια φυσική ανάγκη ή ένα απλό
βιολογικό ένστικτο, είναι κάτι πολύ υψηλότερο από μια απλή σχέση εξάρτησης
γονέα-παιδιού που προσφέρει συναισθηματικά οφέλη σε γονείς και συγγενείς.
Το
πνεύμα του ορθολογισμού δεν αρκεί και δεν μπορεί να ερμηνεύσει την τεκνοποίηση,
ούτε τη ζωή με τα βάσανα και τις χαρές της. Η ζωή είναι η αιτία που υπάρχει η
αγάπη του γονέα για το παιδί του, του φίλου για τον φίλο, του ανθρώπου για τον
άνθρωπο. Ο Δάντης αναπτύσσει την ιδέα, που είναι και το νήμα ολόκληρης της
Θείας Κωμωδίας ότι η αγάπη[1] είναι η δημιουργική αρχή και η ζωτική ενέργεια
ολόκληρου του σύμπαντος. Για τον Ιταλό ποιητή η έννοια και το νόημα της
ανθρώπινης ύπαρξης, αλλά και του πεπρωμένου, εξαρτάται από τον τρόπο της
αγάπης. Ο τρόπος της αγάπης δεν βλέπει τον κόσμο ναρκισσιστικά, μέσα από το
πρίσμα του εγωισμού, ούτε αναζητά τις απαντήσεις με όρους οφέλους και ζημίας,
αλλά με όρους αγάπης: «να έχουμε το θάρρος να κάνουμε θρύψαλα το Εγώ και να
αντιμετωπίσουμε το κτήνος […] Το να αγαπάς σημαίνει να φροντίζεις»[2]. Η
μητρότητα και η πατρότητα είναι πράξεις κορυφαίας έκφρασης αγάπης, είναι η δημιουργική
συνέχεια της ζωής και μια νίκη επί του θανάτου. Χαρίζουν νόημα και ολοκληρώνουν
τον άνθρωπο, αλλά δεν είναι γραφειοκρατικές διεκπεραιώσεις, ούτε έχουν την
ανάγκη υπαρξιακής συγκατάθεσης, από την πλευρά του εμβρύου, ώστε να μην
κατηγορηθούν οι γονείς για χρήση του βρέφους ως μέσο επίτευξης των προσωπικών
τους σκοπών.
[1]
Βλ. άσματα XVI, XVII και XVIII στο Καθαρτήριο όπου ο Βιργίλιος εξηγεί στον
Δάντη τη φύση της αγάπης.
[2]
Βλ. Περί αγάπης, μτφρ.: Αλέξανδρος Μπριασούλης, επιμ.: Γιώργος Κουτσαντώνης,
άρθρο για την ηλεκτρονική έκδοση του ResPublica.Gr, 2019.
Εικόνα: William
Bouguereau, The Elder Sister, 1869
Προδημοσίευση
από το 2ο τεύχος ResPublica / Σημειώσεις εκτός γραμμής για την ριζική κοινωνική
αλλαγή. (Το νέο τεύχος Κυκλοφορεί τον Δεκέμβριο 2019)
Oλόκληρο
το κείμενο στο 2ο τεύχος ResPublica
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου