Η Πολιτική Ορθότητα στην υπηρεσία του «πολιτισμικού πολέμου»

 Francisco Goya – The Inquisition Tribunal, 1812–1819 – Real Academia de Bellas Artes de San Fernando, Madrid

Συνδιαμόρφωση κειμένου: Γιώργος Κουτσαντώνης και Μιχάλης Θεοδοσιάδης

Από το βήμα αυτό έχουμε καταπιαστεί και στο παρελθόν με το πρόβλημα της Πολιτικής Ορθότητας (ΠΟ)[1]. Καθώς διαπιστώνουμε ότι το φαινόμενο βαίνει αυξητικά κρίνουμε απαραίτητο να εκφράσουμε περισσότερες σκέψεις και προβληματισμούς. Όπως βλέπουμε όλο και πιο συχνά, πρακτικές οι οποίες θυμίζουν ιερά εξέταση και προσπάθεια ελέγχου του λόγου και της έκφρασης -ακόμη και της καλλιτεχνικής-  γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς μεταξύ φοιτητών σε πανεπιστήμια της Δύσης, αλλά και εκτός ακαδημαϊκών χώρων – στα πλαίσια ενός ιδιαίτερου ακτιβισμού[2]. 

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ακύρωση παράστασης αρχαίου δράματος (Ικέτιδες του Αισχύλου) στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης[3] με αφορμή τα προσωπεία των ηθοποιών που θύμιζαν σε κάποιους την αμερικανική μαύρη μάσκα (blackface), που θεωρείται «αφροφοβικό» σύμβολο ρατσισμού[4]. Βέβαια, αυτή η περίπτωση δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό. Πληθαίνουν διαρκώς οι φωνές οργανωμένων φοιτητών της άκρας Αριστεράς οι οποίοι προσπαθούν με νύχια και με δόντια να απομακρύνουν τους «λευκούς φιλοσόφους» από τη διδακτέα ύλη. Ακόμα και πανεπιστήμια με έντονο υπόβαθρο στις κλασικές σπουδές, όπως το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, αφαιρούν σταδιακά από τα εγχειρίδια τους Ευρωπαίους φιλοσόφους με στόχο να «απο-αποικιοποιήσουν» (de-colonize) την παιδεία. Πανίσχυροι κύκλοι ακτιβιστών διαδίδουν διαρκώς την ανάγκη «επίθεσης» στον ακαδημαϊκό Κανόνα (Canon), ενώ τα μαθήματα μεταμοντέρνου περιεχομένου, όπως οι σπουδές φύλου (gender studies) που αντικατέστησαν τις σπουδές πάνω στα γυναικεία κινήματα (women’s studies), αυξάνονται διαρκώς. Τα τελευταία χρόνια τούτοι οι ακτιβιστές έχουν επανδρώσει με «σύγχρονους ιεροεξεταστές» (sic) πολλά ευρωπαϊκά, αμερικανικά και καναδικά αμφιθέατρα- όπως επισημαίνει σε άρθρο του το γαλλικό περιοδικό L’Express[5]. Στόχος τους είναι να λογοκρίνουν ή και να ακυρώσουν εκδηλώσεις που οι ίδιοι θεωρούν πολιτικά ανορθόδοξες, ή «φασιστικές», τη στιγμή μάλιστα που ο κλασικός φιλελευθερισμός πλέον ταυτίζεται με την ακροδεξιά. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πλέον ζούμε μια νέα «επιδημία» μακαρθισμού, με τη μόνη διαφορά ότι η δεξιά παράνοια του μεσοπολέμου έχει αντικατασταθεί από έναν αριστερόστροφο μηδενισμό. Όλα αυτά εξηγούν την τάση σπουδαίοι κλασικοί διανοητές, ονόματα της τέχνης, της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας να συνδέονται με έντονα αρνητικούς όρους. Έτσι ο Πλάτων είναι «σεξιστής», ο Αριστοτέλης γίνεται «θιασώτης της πατριαρχίας», ο Όμηρος «ο πρώτος εθνικιστής», ο Καντ «υμνητής του ρατσισμού», ο Δάντης «εκφραστής αντισημιτισμού», ο Ρομάν Πολάνσκι «πλασιέ του βιασμού», ο Πολ Γκογκέν «άθλιος παιδεραστής», ο Ογκίστ Κοντ παρουσιάζεται ως «φαλλοκράτης» ενώ ακόμη και o Martin Luther King Jr πλέον θεωρείται «too color-blind» και «non inclusive». Ο κατάλογος με τους λευκούς -και όχι μόνο- δυτικούς άνδρες (φιλοσόφους, διανοητές, ποιητές και καλλιτέχνες) που πρέπει να αφαιρεθούν από τα ακαδημαϊκά έδρανα φαίνεται να εμπλουτίζεται συνεχώς.

Δεν μας απασχολεί μόνο ότι σε ελάχιστα χρόνια από τώρα, αν η νέα αυτή μόδα παγιωθεί, ένας απόφοιτος Αγγλικής Λογοτεχνίας δεν θα έχει έρθει σε επαφή ούτε καν με τα έργα του Shakespeare, ή ότι ένας απόφοιτος κοινωνιολογίας ελάχιστα θα γνωρίζει από Weber και Durkheim, αλλά ταυτόχρονα και η βία που ασκεί η πανεπιστημιακή Πολιτική Ορθότητα εις βάρος καθηγητών που δεν ασπάζονται αυτά τα ρεύματα. Τη μια κάποιος καθηγητής κατηγορείται για προώθηση της κουλτούρας του βιασμού, την άλλη για φυλετισμό και αποικιοκρατικό χάιδεμα, την άλλη για σεξισμό και την παράλλη για καθέδρας κατάχρηση εξουσίας. Ο φιλελεύθερος Καναδός ψυχολόγος Jordan Peterson, -παρότι αρκετές από τις πολεμικές του εναντίον της Αριστεράς είναι ρηχές και ανεδαφικές- φαίνεται πως έχει αντιληφθεί τους κινδύνους που η εγκυμονεί η «κατάληψη» των πανεπιστημίων από τη μεταμοντέρνα Αριστερά. Μας ανησυχεί, εξίσου, η στάση απέναντι σε ορισμένους υποστηρικτές αριστερών ιδεών που όμως δεν ασπάζονται τη μεταμοντέρνα στροφή: πρόσφατα ακτιβιστές στο Πανεπιστήμιο της Φιλαδέλφειας (ΗΠΑ) απαίτησαν να απολυθεί και να αντικατασταθεί από ένα μή λευκό (και queer) άτομο η διεμφυλική και φεμινίστρια και καθηγήτρια Camille Paglia, αφότου είχαν καταφέρει να ακυρώσουν ομιλία της. Ο άμεσος στόχος αυτών των πρακτικών ακύρωσης ομιλιών είναι να παραδοθεί το μικρόφωνο σε κάποιον από τους έξαλλους φοιτητές ο οποίος τελικά θα αναφωνήσει τις καταγγελίες του και αφού αρνηθεί την έλλογη συζήτηση, μαζί με τους υπόλοιπους οργισμένους, θα αποχωρήσει από την αίθουσα σε ένδειξη διαμαρτυρίας και με τα πλακάτ ανά χείρας.

Η ζωτική ανάγκη της κλασικής παιδείας

Αρχικά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε κάτι που σήμερα τείνει να μην είναι και τόσο αυτονόητο: η ιστορία της δυτικής σκέψης -και του πολιτισμού εν γένει- δεν ξεκινάει τον 17^ο αιώνα μ.Χ. Αντιθέτως αφετηρία και σταθερή βάση στοχασμού -μέσα στις χιλιετηρίδες της γνωστής και καλά καταγεγραμμένης ανθρώπινης ιστορίας- είναι η αρχαία κλασική σκέψη και έκφραση, τόσο η αρχαιοελληνική, όσο και η ρωμαϊκή. Αυτή περιλαμβάνει την προσωκρατική φιλοσοφία και ασφαλώς την πεμπτουσία του δημοκρατικού πολιτεύματος, δηλαδή το θέατρο. Όλα αυτά είναι αναπόσπαστες ουσίες του δυτικού πολιτισμού ο οποίος φυσικά δεν είναι ένα ενιαίο πράγμα: άκμασε και παρήκμασε, εμπλουτίστηκε και απεμπλουτίστηκε, μεταλλάχθηκε και μετεξελίχθηκε, πιθανότατα ανυπολόγιστες φορές και με άγνωστους σε εμάς τρόπους μέσα στους αιώνες. Ωστόσο, και αυτό είναι το σημαντικό, κανείς μεγάλος στοχαστής του παρελθόντος, ακόμη και του πολύ πρόσφατου, δεν θα μπορούσε να διανοηθεί μια πορεία στον κόσμο των ιδεών, αλλά και της τέχνης, χωρίς εκείνες τις σταθερές βάσεις, που έχουν επάξια κερδίσει τον χαρακτηρισμό «κλασικές» αλλά και χωρίς έναν Κανόνα με την έννοια του βασικού συνόλου πραγμάτων και αξιών (ως «σημείο εκκίνησης») τα οποία θεωρούνται θεμελιώδη και κοινά αποδεκτά.

Ας δούμε όμως, πιο αναλυτικά, γιατί θεωρούμε τόσο ανησυχητικό και άξιο λόγου αυτό το σύγχρονο φαινόμενο. 

 

Για τη συνέχεια του άρθρου εδώ:

https://www.respublica.gr/2020/02/post/political_correctness_and_culture_war/