«Στην Τήνο μεγαλώσαμε με
τους περιστεριώνες. Οταν το 1975 ιδρύσαμε τον Σύλλογο, μία από τις πρώτες μας
προτεραιότητες ήταν να αναλάβουμε δράση για τη διάσωσή τους. Πενήντα χρόνια
μετά, έχουμε καταφέρει να αναστηλώσουμε 148 κτίσματα από τα λίγο περισσότερα
από χίλια, τα οποία βρίσκονται διάσπαρτα στο νησί. Ονειρό μας είναι να δούμε
τους περιστεριώνες να ξαναζωντανεύουν».
Με αυτά τα λόγια, ο
πρόεδρος του Συλλόγου Προστασίας Περιβάλλοντος και Αναδασώσεως Τήνου «Οι φίλοι
του Πρασίνου», Γιάννης Ψάλτης, περιγράφει στην «Κ» την προσπάθεια που
καταβάλλει εδώ και δεκαετίες ο ίδιος και μία ομάδα Τηνίων να κρατήσουν όρθιους
τους περιστεριώνες, τα σπουδαία αυτά κτίσματα, τα οποία αποτελούν μέρος της
πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
Περιστεριώνας στη Χώρα της Τήνου (Παραγγεριά) – Ενας από τους εκατοντάδες περιστεριώνες που προσπαθούν να σταθούν όρθιοι στο πέρασμα των χρόνων. [Credit: Χρήστος Αρτέμης – εικαστικός, καλλιτεχνικός διευθυντής «ΚΟΙΝΩΝΩ»]
Ο ίδιος μαζί με μέλη της
ειδικής Επιτροπής Περιστεριώνων Τήνου έχουν λιώσει πολλά ζευγάρια παπούτσια,
ανεβαίνοντας σε βουνά και σε δύσβατα σημεία της Τήνου, προκειμένου να μην
αφήσουν αυτά τα αρχιτεκτονικά αριστουργήματα να καταρρεύσουν. Το κριτήριο κάθε
φορά για την επόμενη διάσωση, μας λέει, είναι ένα και μοναδικό.
«Για εμάς όλοι οι
περιστεριώνες έχουν προτεραιότητα. Δεν κοιτάμε ποιος είναι ο ιδιοκτήτης.
Επιλέγουμε το κτίσμα που έχει υποστεί τη μεγαλύτερη καταστροφή, αυτό που
κινδυνεύει περισσότερο με κατάρρευση».
«Οι πρόγονοί μας
τσιγάριζαν τα περιστέρια, τα έβαζαν μέσα σε μεγάλα πήλινα δοχεία με λάδι ή
λίπος και τα έστελναν στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη. Οι περιστεριώνες
αποτελούσαν βασικό μέρος της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου».
Αν και δεν υπάρχουν
ακριβή στοιχεία για την ιστορία της δημιουργίας των περιστεριώνων στην Τήνο,
εκτιμάται ότι τα κτίσματα αυτά εμφανίστηκαν στο νησί από την πρώτη περίοδο της
Ενετοκρατίας, το 1207.
Ενας από τους 148 περιστεριώνες στη Χώρα της Τήνου που έχει διασωθεί από τον Σύλλογο «Οι φίλοι του Πρασίνου». [Credit: Χρήστος Αρτέμης – εικαστικός, καλλιτεχνικός διευθυντής «ΚΟΙΝΩΝΩ»]
«Υπάρχουν ιστορικά
ντοκουμέντα που μαρτυρούν ότι τα περιστέρια ήταν μια από τις καλύτερες τροφές
τις οποίες επεδίωκαν να έχουν οι φεουδάρχες εκείνης της εποχής, στο κυριακάτικο
γεύμα τους», σημειώνει ο κ. Ψάλτης και προσθέτει: «Οι Ενετοί είχαν χωρίσει το
νησί μας σε 69 μεγάλα φέουδα και δεν επέτρεπαν στους ντόπιους να έχουν
περιστεριώνες. Ο περιστεριώνας ως κτίσμα “φούντωσε” μετά το 1715 όταν οι
Τούρκοι κατέλαβαν το νησί, έδιωξαν τους Ενετούς και προκειμένου να
“προσηλυτίσουν” τους κατοίκους, τούς έδωσαν προνόμια. Ενα από αυτά ήταν ότι
όσοι είχαν τη δυνατότητα μπορούσαν να αποκτήσουν τον δικό τους περιστεριώνα, τη
δική τους παραγωγή κρέατος, αλλά και τη δυνατότητα να κάνουν εμπόριο. Οι
πρόγονοί μας τσιγάριζαν τα περιστέρια, τα έβαζαν μέσα σε μεγάλα πήλινα δοχεία
με λάδι ή λίπος και τα έστελναν στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη. Οι
περιστεριώνες αποτελούσαν βασικό μέρος της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του
τόπου».
Μνημεία
αγροτικής αρχιτεκτονικής
Οι περιστεριώνες είναι
στην πλειονότητά τους κτίσματα διώροφα: στο ισόγειο αποθηκευόταν η σοδειά, ενώ
ο επάνω όροφος φιλοξενούσε τα περιστέρια. Η πέτρα της Τήνου, ο ασβέστης και ο
σχιστόλιθος ήταν τα κύρια υλικά, ενώ οι διακοσμητικές παραστάσεις στις όψεις
–ρόμβοι, ήλιοι, τρίγωνα– λειτουργούσαν ως «σήμα κατατεθέν» για τους ιδιοκτήτες
τους.
«Οι Τηνιακοί μάστορες
έφτιαχναν αυτά τα έργα με ένα σφυρί και χρησιμοποιούσαν το μάτι τους για
αλφάδι», μας λέει ο κ. Ψάλτης. «Οι περιστεριώνες είναι φτιαγμένοι από πολύ
φθηνά υλικά, τα οποία βρίσκονται μέσα στα ίδια τα χωράφια. Ομως ήταν η αρχοντιά
των Τηνίων καλλιτεχνών που ξεπερνούσε την ανάγκη όχι απλώς να δημιουργήσουν μία
κτηνοτροφική μονάδα που θα παράγει κρέας και κουτσουλιά για λίπασμα, αλλά να
φτιάξουν ένα ωραίο καλλιτέχνημα».
Περιστεριώνας στο χωριό Ταραμπάδος, ένας από τους 17 που βρίσκονται διάσπαρτοι σε αυτό το χωριό. [Credit: Χρήστος Αρτέμης – εικαστικός, καλλιτεχνικός διευθυντής «ΚΟΙΝΩΝΩ»]
Ψηφιακή
πλατφόρμα χαρτογράφησης των περιστεριώνων
Η αγάπη των Τηνίων για
τους περιστεριώνες, αλλά και η ανάγκη να τους διατηρήσουν ζωντανούς και επισκέψιμους,
φέρνει τα πανέμορφα αυτά κτίσματα αγροτικής αρχιτεκτονικής στο επίκεντρο της
καλλιτεχνικής και κοινωνικής ζωής του νησιού. Για περίπου δύο εβδομάδες, από
τις 23 Αυγούστου έως τις 5 Σεπτεμβρίου, το Φεστιβάλ “Open Tinos Dove Routes”
που διοργανώνεται από τον πολιτιστικό φορέα «ΚΟΙΝΩΝΩ – The Tinos Gathering» θα
επιχειρήσει να αναδείξει αυτά τα σύμβολα της τοπικής μνήμης μέσα από σύγχρονες
καλλιτεχνικές δράσεις, περιπατητικές διαδρομές, δημιουργικά εργαστήρια και
μουσικές συναυλίες.
«Θέλουμε ο κόσμος να
γνωρίσει τους περιστεριώνες όχι μόνο ως μνημεία, αλλά ως ζωντανά κύτταρα του
τόπου. Μέσα από την τέχνη και την τεχνολογία, επιδιώκουμε να ανοίξουμε
διαλόγους ανάμεσα στους ανθρώπους και τον τόπο τους, αλλά και να προσελκύσουμε
το ενδιαφέρον νεότερων γενιών».
Ο δημιουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του «Κοινωνώ», Χρήστος Αρτέμης, μιλά στην «Κ» για την κεντρική ιδέα της διοργάνωσης που στηρίζεται σε μία ψηφιακή πλατφόρμα χαρτογράφησης και τρισδιάστατης αποτύπωσης των περιστεριώνων, δίνοντας τη δυνατότητα σε κάθε επισκέπτη -από όπου κι αν βρίσκεται- να μπορεί να περιηγηθεί σε αυτούς εικονικά.
Σε αυτόν τον περιστεριώνα στη Χώρα της Τήνου θα γίνει η έναρξη του Φεστιβάλ “Open Tinos Dove Routes”. Στον χώρο του θα φιλοξενηθούν μουσικές εκδηλώσεις όπως η συναυλία του Ross Daly. [Credit: Χρήστος Αρτέμης – εικαστικός, καλλιτεχνικός διευθυντής «ΚΟΙΝΩΝΩ»]
«Η ψηφιακή πλατφόρμα
γίνεται σε συνεργασία με το Cycladic Identity του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Θέλουμε ο κόσμος να γνωρίσει τους περιστεριώνες όχι μόνο ως μνημεία, αλλά ως
ζωντανά κύτταρα του τόπου. Μέσα από την τέχνη και την τεχνολογία, επιδιώκουμε
να ανοίξουμε διαλόγους ανάμεσα στους ανθρώπους και τον τόπο τους, αλλά και να
προσελκύσουμε το ενδιαφέρον νεότερων γενιών», σημειώνει ο κ. Αρτέμης,
προσθέτοντας πως γίνεται προσπάθεια από τον φορέα σε συνεργασία με τον τηνιακό
σύλλογο «Οι φίλοι του Πρασίνου» να προστατευθούν από τη φθορά του χρόνου αυτά
τα υπέροχα αγροτικά αρχιτεκτονήματα.
«Οι επισκέπτες της Τήνου
μάς ρωτούν συχνά τι είναι αυτά τα κτίσματα. Η πρόσβαση στους περιστεριώνες δεν
είναι πάντοτε εύκολη, διότι το νησί δεν είναι επίπεδο: έχει βουνά, λόφους και
ξερολιθιές, κάνοντας κάποιες φορές αποτρεπτική την επίσκεψη σε αυτούς τους
χώρους. Μέσω της καταγραφής και ανάδειξης των κτισμάτων επιχειρούμε την προστασία
τους, καλώντας μάλιστα δημιουργούς από όλο τον κόσμο να έρθουν να παραγάγουν
επιτόπιο έργο με βάση επιλεγμένους περιστεριώνες του νησιού», τονίζει ο ίδιος.
Η φετινή διοργάνωση δεν
περιορίζεται μόνο στο να παρουσιάσει την ιστορία αυτών των περιστεριώνων, αλλά
φιλοδοξεί να αφήσει μόνιμο αποτύπωμα. Μέσα από την ψηφιακή πλατφόρμα και το
καλλιτεχνικό αρχείο που δημιουργείται, στο οποίο θα περιλαμβάνεται και
οπτικοακουστικό περιεχόμενο, οι περιστεριώνες θα παραμείνουν προσβάσιμοι στο
κοινό όλο τον χρόνο, καλώντας τους νεότερους να συνδεθούν με την πολιτιστική
τους κληρονομιά.
«Σήμερα έχουμε πολλούς
Τήνιους μάστορες που μπορούν να αναστηλώσουν τους περιστεριώνες», σημειώνει ο
κ. Ψάλτης. «Αυτό που ζητάμε από την πολιτεία, έχοντας ήδη κάνει αίτηση προς την
υπουργό Πολιτισμού κ. Μενδώνη, είναι να χρηματοδοτήσει με ένα ποσό ύψους 50.000
ευρώ την αναπαλαίωση κάποιων κτισμάτων. Στόχος μας είναι, στο πλαίσιο των 50
χρόνων από την ίδρυση του συλλόγου μας, να μπορέσουμε να αναστηλώσουμε συνολικά
13 περιστεριώνες: έναν σε καθένα από τα δεκατρία διαμερίσματα της Τήνου. Τα
χρήματα δεν αρκούν για να επισκευαστούν όλοι, αλλά οπωσδήποτε θα είναι ένα
σημαντικό βοήθημα για να κάνουμε το επόμενο βήμα», καταλήγει ο πρόεδρος του
τηνιακού συλλόγου.
Πηγή:
Β. Κατεχάκη, Καθημερινή Ανασκαφή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου