«ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ», Όταν η Φύση κάνει τέχνη...

Ταξίδι μέσα στο χρόνο στο παλάτι των νεραϊδών του Χελμού

 Του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

ζωγράφου

Επισκέφθηκα το σπήλαιο πριν χρόνια, στο πλαίσιο ενός Συνεδρίου πολιτιστικών εντύπων που είχε γίνει στα Καλάβρυτα. Θέλοντας να μοιραστώ με τους αναγνώστες τη μαγευτική εμπειρία, επιχειρώ μια μικρή παρουσίαση του εντυπωσιακού φυσικού μνημείου.

Το ξακουστό «Σπήλαιο των Λιμνών» βρίσκεται 9 χλμ. από την Κλειτορία, στο δρόμο που πηγαίνει προς τα Καλάβρυτα και κοντά στο χωριό Καστριά της Αχαΐας, 60 χλμ. από την Τρίπολη. Πρόκειται για ένα σπάνιο δημιούργημα της φύσης. Εκτός από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους παράξενους σταλακτιτικούς σχηματισμούς, το «Σπήλαιο των Λιμνών» έχει κάτι το αποκλειστικά δικό του, που δεν υπάρχει σε άλλα γνωστά σπήλαια. Είναι οι αλλεπάλληλες κλιμακωτές και μάλιστα σε τρεις ορόφους λίμνες του, που το καθιστούν μοναδικό στο είδος του στον κόσμο.

Το σπήλαιο αποτελούσε παλαιά κοίτη υπόγειου ποταμού, με εξερευνημένο μήκος 1980 μ. Την άνοιξη που λιώνουν τα χιόνια, το σπήλαιο μετατρέπεται σε υπόγειο ποταμό με φυσικούς καταρράκτες. Κατά τους θερινούς μήνες, ένα τμήμα του σπηλαίου ξηραίνεται και αποκαλύπτονται πρωτότυπες δαντελωτές λιθωματικές λεκάνες και φράγματα ύψους μέχρι και 4 μ. Το υπόλοιπο σπήλαιο διατηρεί μόνιμα νερά σε 13 γραφικές λίμνες. Τα τοιχώματά του είναι στολισμένα με πολύχρωμα σταλακτιτικά και σταλαγματικά συμπλέγματα, ενώ από τις πανύψηλες  (μέχρι 30 μ.) οροφές, κρέμονται «πολυέλαιοι», «μέδουσες» και «παραπετάσματα», με ωραιότατες πτυχώσεις. Οι καθρεπτισμοί τους στα ήρεμα νερά των λιμνών συναρπάζουν τον επισκέπτη.

Η Τουριστική διαδρομή:

Το αξιοποιημένο μήκος του σπηλαίου προς το παρόν ανέρχεται σε 500 μέτρα. Περιλαμβάνει εγκατάσταση καλλιτεχνικού φωτισμού. Ο επισκέπτης μπαίνει στο σπήλαιο από τεχνητή σήραγγα, που καταλήγει κατ' ευθείαν στο δεύτερο όροφο. Οι διαστάσεις του τμήματος αυτού προκαλούν δέος, έκσταση, θαυμασμό. Η διάβαση των λιμνών γίνεται από υπερυψωμένες τεχνητές γεφυρούλες.

Ο μύθος του σπηλαίου:

Ο μύθος λέει πως οι κόρες του βασιλιά της Τίρυνθας Προίτου, Λυσίππη, Ιφινόη και Ιφιάνασσα, καυχήθηκαν ότι ήσαν ωραιότερες από τη θεά Ήρα και περιφρόνησαν τη λατρεία του Διονύσου. Η σύντροφος του Δία δε συγχώρεσε την αλαζονεία τους και σάλεψε τα λογικά τους, με συνέπεια να πιστέψουν πως ήσαν δαμάλες και τρέχοντας σε βουνά και λιβάδια της Πελοποννήσου, μεταδίδανε μανία παιδοκτονίας στις γυναίκες της Αργολίδας. Κάποτε φτάσανε στο σπήλαιο των Αροάνιων, όπου τις βρήκε ο Μελάμποδας και τις θεράπευσε. Στη συνέχεια τις οδήγησε στο χωριό Λουσσοί. 

Εξερεύνηση-αξιοποίηση του σπηλαίου:

Το 1964, κάτοικοι των Καστριών ανέβηκαν για πρώτη φορά στον δεύτερο όροφο με ξυλόσκαλες από αναβαθμίδα ύψους 9 μ. Η εξερεύνηση έγινε από τον Ελληνικό Ορειβατικό Σύνδεσμο με τον καθηγητή Ι. Μελέντη και η χαρτογράφηση από την Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρία με την Σπηλαιολόγο Άννα Πετροχείλου. Η αξιοποίηση του σπηλαίου άρχισε από το 1981 από τον Ε.Ο.Τ. (Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού) και συνεχίστηκε από την πρώην Κοινότητα Καστριών. Σήμερα την ευθύνη της λειτουργίας του έχει ο Δήμος Λευκασίου με έδρα την Κλειτορία (Μαζέϊκα).

Ανθρωπολογία :

Από το ανασκαφικό υλικό της φυσικής εισόδου του σπηλαίου των Λιμνών, γίνεται γνωστό ότι: 

α) Ο άνθρωπος το χρησιμοποίησε από την Νεολιθική Εποχή, καθ' όλη τη διάρκεια της Πρωτο Μεσοελλαδικής μέχρι και την Υστεροελλαδική περίοδο.

β) Οι πληθυσμοί αποτελούνταν από νεαρά άτομα, παιδιά, προέφηβους και νεαρούς ενήλικους. 

γ) Οι πληθυσμοί δείχνουν μορφολογικά βιολογική συγγένεια και συνέχεια γονέων.

δ) Η κατανομή ορισμένων επιγενετικών χαρακτηριστικών στα οστά, επιβεβαιώνει ότι υπήρξαν μεταξύ των ατόμων του πληθυσμού ενδογαμικές σχέσεις. Μια υψηλή παιδική θνησιμότητα ερμηνεύεται σαν αποτέλεσμα επιδημιολογικών εκρήξεων των προϊστορικών περιόδων, σε συνδυασμό με συνθήκες χαμηλής υγιεινής αλλά και έντονου υποσιτισμού. Η αυξημένη παλαιοπαθολογία των οστών επιμαρτυρεί τις δύσκολες εποχές ζωής αυτών των πληθυσμών.

Παλαιοντολογία: 

Από την επιφανειακή ανασκαφή του καθηγητή Ι. Μελέντη το 1965, ήρθε στο φως η παλαιοπανίδα της περιοχής που φαίνεται ότι κατοίκησε και το σπήλαιο εκείνη την εποχή. Τα ευρήματα είναι τα ακόλουθα:

1) Lepus timidus Linne: πρόκειται για έναν λαγό που έζησε την πλειστόκαινο εποχή στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.

2) Hippopotamus antiquus Desmarest Syn. Hippopotamus antiquus major Nesti: Ευρέθησαν μερικά απολιθωμένα οστά που ανήκουν στον χαρακτηριστικό αντιπρόσωπο των Αρτιοδακτύλων που έζησε στη Πελοπόννησο την Άνω Πλειστοκαινική εποχή (300.000 χρόνια πριν). Η παρουσία του Hippopotamus εντός του σπηλαίου δικαιολογείται από τον καθηγητή Ι. Μελέντη, ότι κατέφυγε εκεί λόγω ξηρασίας του περιβάλλοντος.

3) Capra hireus Linne πρόκειται για αγριοκάτσικο.

4) Cervus elaphus Linne: πρόκειται για ένα κοινό ελάφι που έζησε αλλά και ζει ακόμα σήμερα στον Ελλαδικό χώρο.  

Από τα ευρεθέντα ζώα της παλαιοπανίδας, αποδεικνύεται ότι το σπήλαιο κατοικήθηκε από τη δεύτερη Μεσοπαγετώδη εποχή, γνωστή ως Μινδέλιος/Ρίσσιο, (450.000 χρόνια πριν) μέχρι και σήμερα. Ο αρχαιότερος κάτοικος του σπηλαίου φαίνεται ότι ήταν ο Hippopotamus antiquus του οποίου τα οστά έχουν πλήρως απολιθωθεί.

Αρχαιοζωολογία:

Το σπήλαιο των Λιμνών με τα ανασκαφικά του ευρήματα στη φυσική είσοδο του σπηλαίου έδωσε σημαντικές πληροφορίες για την προϊστορία και πρωτοϊστορία της περιοχής. Έτσι λοιπόν μαθαίνουμε ότι:

1) κατά την Μινδέλιο βαθμίδα (450.000 χρόνια πριν) μέχρι την Ρίσσιο βαθμίδα (250.000 χρόνια πριν) της Πλειστοκαίνου Εποχής, η περιοχή είχε θερμό και υγρό κλίμα. 

2) την παρουσία του Hippopotamus.

3) ότι κατά το τέλος της Νεολιθικής και στη συνέχεια, της εποχής του Χαλκού, το σπήλαιο ήταν χώρος εγκατάστασης του ανθρώπου και ιδιαίτερα, χώρος φύλαξης (στάβλος) των κυριότερων οικόσιτων ζώων της περιοχής. Έτσι μάθαμε ότι ζούσαν ελάφια - λύκοι - αλεπούδες και αρπακτικά πτηνά.

Η περιοχή που βρίσκεται το σπήλαιο αποτελεί τμήμα του ορεινού όγκου του Χελμού και της υδρολογικής λεκάνης του Αροανείου Ποταμού. Το υψόμετρο του σπηλαίου είναι γύρω στα 850 μέτρα. Η σπηλαιογένεση οφείλεται σε ένα τεκτονικό ρήγμα αρχικά και στη συνέχεια η χημική και η μηχανική διάβρωση αυτού από τα υπόγεια αλλά και τα υπέργεια νερά της υδρολογικής λεκάνης του Αροανείου ποταμού. Τα φυσικά αυτά γεγονότα δημιούργησαν το σπήλαιο των Λιμνών στην είσοδο του οποίου έγιναν οι ανασκαφικές έρευνες. Χρονολογικά φαίνεται πως τούτο έγινε την εποχή των παγετώνων (πριν 1,5 εκατομμύρια χρόνια).

Ώρες λειτουργίας σπηλαίου:

Καθημερινά από 09:30 μέχρι 16:30

Αργίες και θερινούς μήνες παράταση ωραρίου.

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ: Δημοτική Επιχείρηση «ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΛΙΜΝΩΝ» Καστριών, Δήμος Λευκασίου Αχαΐας, http://www.kastriacave.gr