Πολιτισμός και Τοπική Αυτοδιοίκηση

4η ΔΕΕΤΔΑ-2005 (Α΄Αίθουσα)

Γράφει ο Γεράσιμος Γ. Γερολυμάτος

Η εντύπωση που υπάρχει στους περισσότερους είναι, πως τη σχέση της Τ.Α με τον Πολιτισμό, χαρακτηρίζουν η προχειρότητα, η αποσπασματικότητα και το χαμηλό επίπεδο των εκδηλώσεων. Έχοντας ασχοληθεί επί πολλά χρόνια με τον δημόσιο πολιτισμό, ως υπεύθυνος συντονισμού των πολιτιστικών συνεργασιών των Δήμων της Δ. Αθήνας,  έχω την αίσθηση, πως η εντύπωση αυτή δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην αλήθεια, χωρίς φυσικά να αμφισβητώ, ότι βασίζεται μερικώς σε μια πραγματικότητα.

Είναι αληθές, χωρίς να μηδενίσουμε κάποιες τολμηρές πρωτοβουλίες και περιπτώσεις ουσιαστικής προαγωγής του Πολιτισμού, από δραστήριους και ευαίσθητους δημοτικούς άρχοντες, ότι η σχέση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με τον Πολιτισμό, βρίσκεται ακόμη στο σημείο της αναγκαστικής, έως υποχρεωτικής συμβίωσης τους. Ακόμη κι όταν παράγεται κάποιο πολιτιστικό έργο, αυτό είναι πολύ συχνά πρόχειρο και αποσπασματικό, ενδεικτικό της περιορισμένης αντίληψης πολλών παραγόντων της Τ.Α για τη χρησιμότητα του πολιτιστικού τομέα.

Συναυλία Δήμου Αγίας Βαρβάρας-2005

Έτσι, συχνά δημιουργείται το εύλογο ερώτημα για τη συμβατότητα της σχέσης αυτών των δύο όρων. Ακόμη συχνότερα το κατά πόσο, είναι σε θέση τελικά το αρμόδιο Υπουργείο και η Τ.Α, να παράγουν ουσιαστικό πολιτισμό. Η θέση δηλαδή, που ένα σύγχρονο κράτος παίρνει απέναντι στις κοινωνικές και πολιτισμικές προκλήσεις, εν όψει μάλιστα της παγκοσμιοποιητικής ισοπέδωσης.

Παρόλα αυτά, αν θεωρήσουμε δεδομένο, ότι ο Πολιτισμός με την ευρύτερη ή την περισσότερο εξειδικευμένη έννοια του όρου, που αναφέρεται στην προσφορά καλλιτεχνικής αγωγής, αποτελεί πρωτεύον αγαθό για τους πολίτες μιας οργανωμένης πολιτείας, τότε είναι σίγουρο ότι ο ρόλος της Τ.Α. μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Σε αυτό συντελεί η αμεσότητα της σχέσης Τ.Α- δημότη, σε αντιδιαστολή με την απρόσωπη σχέση μεταξύ κεντρικού κράτους- πολίτη. Ένα ακόμη πλεονέκτημα της Τ.Α, είναι η δυνατότητα που έχει για την προαγωγή και την καλλιέργεια των ιδιαίτερων τοπικών μορφών του πολιτισμού και της Παράδοσης, που συναντά κανείς σε διάφορες ελληνικές πόλεις, κυρίως της περιφέρειας.

Το πλεονέκτημα αυτό, που έχει η Τ.Α στην προσφορά Πολιτισμού, όπως και σε άλλους τομείς της δημόσιας ζωής, π.χ την Πρόνοια και την Εκπαίδευση, μπορεί να αποτελέσει, υπό κατάλληλες προϋποθέσεις τη βάση μιας δημιουργικής διαλεκτικής σχέσης. Σχέση, που σκοπός της θα είναι η πνευματική και πολιτιστική βελτίωση του επιπέδου ζωής των δημοτών. Όλα αυτά, βεβαίως, σε θεωρητικό επίπεδο και μόνο κάτω από ευνοϊκές συνθήκες και ειλικρινείς προθέσεις.

Σε κάποια από τα πολλά εγκαίνια του θεσμού, ο κόσμος δεν χωράει...

Από μια άποψη και κάνοντας τον συνήγορο του διαβόλου, η πολιτιστική παρέμβαση και προσφορά ενός κράτους, εξαρτάται από το βαθμό της απαιτητικότητας των πολιτών του. Ίσως να ακούγεται άδικο σε εκείνους που προσπαθούν με ειλικρίνεια να παράγουν έργο. Όμως, είναι εξίσου αληθινό, ότι απολαμβάνουμε τον Πολιτισμό που απαιτούμε, ως κοινωνικό σύνολο κι όχι ως άτομα. Τα συνειδητοποιημένα άτομα, κάνοντας χρήση του δικαιώματός τους στην επιλογή, φροντίζουν να ανακαλύπτουν την δυσεύρετη ποιότητα που αποζητούν, μέσα σε έναν ωκεανό ανούσιων και φτηνών παραπολιτιστικών προϊόντων.

..και ξεχειλίζει στους εξωτερικούς χώρους....

Σε εκείνους, που πιθανά θα διαμαρτυρηθούν, θα υπενθυμίσω μόνο, ότι τα γεμάτα μέχρι κορεσμού, από πλήθος νεολαίας, «πολιτιστικά κέντρα»  του Μπουρναζίου, του Κεραμεικού, της Λ. Συγγρού και της παραλιακής, είναι εδώ. Όπως είναι εδώ και τα διάφορα υποκουλτουρικά, «πολιτιστικά σκευάσματα» που γίνονται ανάρπαστα για τον επιπλέον λόγο ότι είναι πολύ εύκολο να βρεθούν. Από δίσκους και CD μέχρι φτηνή ζωγραφική και χυδαίες θεατρικές παραστάσεις, βιβλία της μιας νύχτας που γίνονται best seller και υψηλοί δείκτες τηλεθέασης σε εκπομπές πολιτιστικής χωματερής. Και είναι εδώ, γιατί τα ζητούν κάποιοι και αυτοί είναι αρκετοί. Ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος, λοιπόν, είναι πρώτα να αποδεχθούμε την ύπαρξη του προβλήματος και έτσι να οδηγηθούμε στη λύση του.

6η ΔΕΕΤΔΑ-2007

Αν οι πολίτες απαιτούσαν, κανένα κράτος δε θα μπορούσε να παραμένει απαθές και αδιάφορο. Ο φαύλος κύκλος του πολιτιστικού χαμαιλεοντισμού, δε θα μπορούσε να αλλάζει διαρκώς τις μορφές του, ανάμεσα στο μέτριο και στο φθηνό, στο υποκριτικό και προσχηματικό δάσος μιας βολεμένης καθημερινότητας. Όμως, δεν είναι μόνο τα άσχημα και αξίζει να αναφέρεται κανείς και στα θετικά που συμβαίνουν. Οι καλές και φωτεινές περιπτώσεις, ίσως να μην είναι ο κανόνας, αλλά δείχνουν ταυτόχρονα, ότι μια τέτοια προοπτική είναι εφικτή όσο και ρεαλιστική. Και είναι, όταν η τοπική αυτοδιοίκηση αποτελεσματικά και ειλικρινά έχει την πολιτική βούληση να το πράξει.

3η ΔΕΕΤΔΑ-2003

Είμαι βέβαιος, πως υπάρχουν και άλλα καλά παραδείγματα, όπως π.χ τα ΔΗΠΕΘΕ, αλλά θα αναφέρω το συγκεκριμένο, επειδή το γνωρίζω καλύτερα, αφού για πολλά χρόνια ήμουν υπεύθυνος του συντονισμού για την υλοποίηση του. Πρόκειται για τον ετήσιο θεσμό των ΔΙΑΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Δ. ΑΘΗΝΑΣ, που μετέβαλλε κάθε χρόνο για δύο εβδομάδες τις τεράστιες αίθουσες του Εκθεσιακού Κέντρου στο Περιστέρι, σε μια κυψέλη πολιτισμού και τεχνών, προβάλλοντας τα έργα εκατοντάδων καλλιτεχνών και προσελκύοντας στο διάστημα αυτό πολλές χιλιάδες επισκέπτες. Η μεγάλη επιτυχία αυτού του θεσμού, οδήγησε μετά από χρόνια, στο να αποτελέσει τον κορμό ενός ακόμη μεγαλύτερου θεσμού με τον τίτλο «ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΕΧΝΩΝ Δ. ΑΘΗΝΑΣ». Σε αυτόν, ενσωματώθηκαν περισσότερες ακόμη αυτόνομες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, μουσικές συναυλίες, λογοτεχνικοί διαγωνισμοί, εκθέσεις βιβλίων, αλλά και η προβολή του έργου των Εικαστικών εργαστηρίων των Δήμων και των Δημοτικών Ωδείων.

4η ΔΕΕΤΔΑ-2005 (Αίθουσα Γ΄-Εικαστικά Εργαστήρια των Δήμων)

Με λίγα λόγια, περισσότερα από 1.200 άτομα, μεταξύ αυτών επαγγελματίες και ερασιτέχνες καλλιτέχνες, αλλά και εκατοντάδες μαθητές από τα πολιτιστικά τμήματα των Δήμων, είχαν την ευκαιρία να δείξουν τα έργα τους σε υπερπολλαπλάσιο αριθμό επισκεπτών. Όλα αυτά, συνοδεύονταν και από ένα διαδημοτικό περιοδικό πολιτισμού με τον τίτλο «ΕΝΝΕΑΔΑ, του οποίου ήμουν διευθυντής σύνταξης και κυκλοφόρησε για 8 χρόνια με δεκάδες τεύχη και χιλιάδες αναγνώστες, προβάλλοντας το πολιτιστικό έργο των Δήμων της Δ. Αθήνας, αλλά και γενικότερα πολιτιστικά θέματα. Παραθέτω και το ανάλογο φωτογραφικό υλικό.

6η ΔΕΕΤΔΑ-2007, (Β΄Αίθουσα)

Γιατί τα αναφέρω όλα αυτά; Μα ακριβώς για να καταδείξω, ότι η Τ.Α, είναι σε θέση να προσφέρει πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλής αισθητικής, και να προάγει τον πρωτογενή πολιτισμό, αρκεί να της δοθούν η αρμοδιότητα, αλλά και τα μέσα. Στην προκειμένη περίπτωση, η συνεργασία ανάμεσα στον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Δυτικής Αθήνας, που είχε την ευθύνη του συντονισμού και της υλοποίησης, και στους 10 Δήμους της περιοχής, υπήρξε όχι μόνο επιτυχημένη, αλλά τολμώ να πω και πρωτοποριακή για τα ελληνικά, και όχι μόνο, δεδομένα, και αποτελεί τιμή για τους εμπλεκόμενους φορείς της Τ.Α. Μια αντιπροσωπεία της ιταλικής Τ.Α, που από σύμπτωση βρέθηκε στην Αθήνα στο διάστημα της λειτουργίας ενός από τα ΦΕΣΤΙΒΑΛ, επισκέφτηκε τους χώρους και επειδή τους ξενάγησα ο ίδιος, είμαι σε θέση να σας περιγράψω τα ανοιχτά στόματα και τον θαυμασμό τους για όσα είδαν. Περισσότερο μάλιστα, όταν τους είπα, ότι η όλη διοργάνωση ήταν αποτέλεσμα της αυτοδιοικητικής και μόνο προσπάθειας. Όλα αυτά, φυσικά, τα ισοπέδωσε η οικονομική κρίση και κάθε διαδημοτική συνεργασία, έχει  έκτοτε σταματήσει, με την ανάλογη για τον πολιτισμό της Δ. Αθήνας, οπισθοδρόμιση.

Παιδική Χορωδία Δήμου Περιστερίου

Πέραν αυτού, δεν μου προκαλεί καμία απορία το γεγονός, ότι μια τόσο μεγάλη διοργάνωση παρέμεινε άγνωστη στο πανελλήνιο κοινό, αφού ποτέ κάποιο κανάλι δεν ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα μας, αλλά ούτε είχαμε την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, που συνήθως χορηγεί αφειδώς ιδιωτικές και αμφιλεγόμενες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Παρόλα αυτά, αθρόα έσπευδαν στα εγκαίνια των ΦΕΣΤΙΒΑΛ, Υπουργοί και υφυπουργοί Πολιτισμού και πλήθος βουλευτών, ώστε να κόψουν την κορδέλα και να φωτογραφηθούν, σε κάτι που η Τ.Α από μόνη της είχε δημιουργήσει.

Ρεσιτάλ σπουδαστών Δημοτικού Ωδείου Πετρούπολης-2007

Πιστεύω ακράδαντα, ότι η ευθύνη του δημόσιου Πολιτισμού, θα πρέπει να περάσει στην Τ.Α, με τον έλεγχο μόνο και το συντονισμό εκ μέρους του Υπουργείου. Αυτή η προοπτική, όμως, για να επιτύχει προϋποθέτει σε γενικές γραμμές ορισμένες αναγκαίες παρεμβάσεις και θεσμικά πλαίσια. Κατά αρχήν, την εξασφάλιση των απαραίτητων κονδυλίων για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τομέα και της υλικοτεχνικής υποδομής που απαιτείται, για τη διάδοση και την προβολή του έργου που επιτελείται, αφού η πληροφόρηση είναι καθοριστικός παράγοντας επιτυχίας. Η επιλογή και αξιοποίηση έπειτα του ικανού ανθρώπινου δυναμικού, που θα στελεχώσει με υπευθυνότητα τον πολιτιστικό τομέα και τις προσφερόμενες υπηρεσίες της Τ.Α, είναι ουσιαστικής σημασίας. Η Τ.Α, από πολλές απόψεις θα μπορούσε να υιοθετήσει περισσότερο ευέλικτες πολιτικές, χρησιμοποιώντας τα πολλά πλεονεκτήματα της. Ένα από αυτά είναι η ύπαρξη, και σε αρκετές περιπτώσεις η επιτυχής δραστηριότητα των πολιτιστικών συλλόγων που αποτελούν μικρούς, αλλά ζωντανούς κοινωνικούς πυρήνες. Αυτό σε σχέση πάντα με την γενναία ενίσχυσή τους από την Τ.Α, έμπρακτα κι όχι μόνο με πλούσια λόγια, όπως δυστυχώς διαπιστώνεται σε πολλούς Δήμους.

Εκδήλωση 2ου Λογοτεχνικού Διαγωνισμού-2003

Η ενθάρρυνση στην εφαρμογή μιας πολιτικής συμπληρωματικού έργου προς την προσπάθεια της Τ.Α, μέσα από τη συμμετοχή των κοινωνικών δυνάμεων σε μια λογική σύμπραξης, είναι στην εποχή μας μια επιβεβλημένη επιλογή. Η προσκόλληση σε μονοπωλιακές και δημοκεντρικές αντιλήψεις περί Πολιτισμού, είναι εκ των πραγμάτων ξεπερασμένη και καταδικασμένη. Σε καμία περίπτωση, όσο ανεπτυγμένοι κι αν γίνουν, η Τ.Α ή το κράτος, δεν είναι σε θέση να παράγουν πολιτισμό από μόνοι τους, χωρίς την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών αποδεκτών του πολιτιστικού έργου.

Στο κάτω - κάτω, ας αξιοποιηθούν, συνεργασθούν και ερωτηθούν, όλοι εκείνοι για τους οποίους, θέλει να παράγει πολιτισμό η Τ.Α. Η αξιοποίηση και η ενίσχυση των συλλόγων και των ανεξάρτητων καλλιτεχνικών και πνευματικών προσωπικοτήτων, καθώς η Τ.Α θα εξακολουθεί πάντα να κρατά τον κύριο ρόλο στον συντονισμό και στην εποπτεία του πολιτιστικού έργου, δεν είναι μόνο μια δίκαια, αμοιβαία και εποικοδομητική πολιτική. Είναι κυρίως μια πολιτική αναγκαία για την επιτυχία και την ανάπτυξη του Πολιτισμού της Κοινωνίας, τον οποίο θα πρέπει να οραματιζόμαστε για την Ελλάδα του 21^ου αιώνα.