Αφροδίτη-Θαλασσία θεότης

Η Γέννηση της Αφροδίτης

(Μέρος Α΄)

της ποιήτριας Ελευθερίας Αναγνωστάκη-Τζαβάρα

τ. Γ. Γ. της Ε.Ε.Λ

Η ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΑΦΡΟΔΙΤΗ, η «ΚΥΠΡΙΣ» όπως αναφέρεται ο Ησίοδος στην «ΘΕΟΓΟΝΙΑ» του, κατάγεται από τον Θεό Ουρανό, ο οποίος μέσα στο σκοτάδι της νύχτας απλώνεται ερωτικά πάνω στη γη, αλλά τη στιγμή του θερμού του εναγκαλισμού, ακρωτηριάζεται από το γιο του ΚΡΟΝΟ.

Το κομμένο μέλος επιπλέει για πολύ επάνω στην επιφάνεια της θάλασσας, ώσπου ένας αστραφτερός λευκός αφρός αναπηδά από τη Θεία σπερματική Ουσία και μια απαστράπτουσα Παρθένα γεννιέται και μεγαλώνει μόνη της. Πανέμορφη αναδύεται από τα νερά με τις περιρρέουσες μπούκλες των μαλλιών της ν’ αστραποβολούν νερένια διαμάντια και την αγαλματένια της κορμοστασιά να φωτίζει την πλάση όπως η απέραντη θάλασσα που την έφερε στον κόσμο. Αναστενάζει ερωτικά και ξυπνάει τον πόθο σε ολόκληρο το Σύμπαν. Γύρω της μπουμπουκιάζουν χιλιάδες ηδονικά φιλιά, χαρές κι ευφροσύνες, ουράνια κι επίγεια πάθη, παροξυσμοί του έρωτα. Την συνοδεύουν ιπτάμενα, χαρωπά δελφίνια κι ένας Τρίτωνας ερωτευμένος. Βγαίνει στα ΚΥΘΗΡΑ και μετά στη χαλκοπρόσωπη ΚΥΠΡΟ. Οι Χάριτες, οι θεραπαινίδες της, χορεύουν μαζί της, την λούζουν, την μυρώνουν κι υφαίνουν τ’ άφθαρτα ρούχα της. Το μύρο της ονομάζεται «κάλλος» και το πρώτο της δώρο είναι η ακαταμάχητη γοητεία. Η καθαρή γυναικεία της χάρις προβάλλει και κάνει την  Ομορφιά, καθρέπτη του χαμόγελού της. Με τη χαμογελαστή της γλυκύτητα έλκει προς τον εαυτό της το Ωραίο κι εμπνέει τη δημιουργία και το σπινθηροβόλημα της Ζωής. Ο Μύθος το ξέρει καλά. Η ΑΦΡΟΔΙΤΗ, η Μεγάλη Θεά του Έρωτα και της μαγνητικής έλξης που γεννιέται από την επαφή των κομμένων σεξουαλικών οργάνων του Θεού Ουρανού με το θαλάσσιο νερό. Η θάλασσα, λάμπουσα Πρώτη Μητέρα της πιο αρχαίας μυθολογίας, αφρόεσσα, ηχήεσσα, ιχθυόεσσα, φρίσσουσα, αβυσσαία, απέραντη αρμυρή μάζα καταλαμβάνει τα ¾ του πλανήτη Γη.

Η Αρχαία Θάλασσα, με το Θήτα του Θανάτου, τα δύο Άλφα τ’ αγέρα, το Λάμδα των λυγμών, το σύρσιμο του ερπετού στα δύο σίγμα κι η κραυγή από το τελευταίο άλφα. «ΠΟΝΤΙΑ ΔΑΙΜΩΝ», δηλαδή ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΘΕΟΤΗΣ, κατά τους Ορφικούς γαλανή γοητεία, απύθμενη, πανωραία, μελανή κι αποτρόπαιη μαινάδα με τη σκοτεινάγρα του βυθού, κρύβει μέσα στις πτυχώσεις των βαθυκύανων κυμάτων της το μεγάλο μυστικό του Σύμπαντος. Η Θαλάσσια Αφροδίτη, μας κοιτάζει αιώνια νέα, ευδιάθετη κι ευτυχισμένη, αναδυόμενη με χίλιες φλόγες από την αρχέγονη σπερματική θάλασσα σε σμαραγδένιο όστρακο. Ο Κόσμος ένιωσε με τη γέννησή της τους παλμούς της Γενεσιουργού Αρχής και της χαράς της Ζωής. Ο Μύθος της Γέννησης της Αφροδίτης μας διαφωτίζει πάνω στο ρόλο της ανάδυσης, της αποκάλυψης και της εμφάνισης του Σύμπαντος. Η ιδέα του κόσμου ως σώματος της Θεάς κι η σύνδεση του γυναικείου στοιχείου με τα αρχέγονα νερά είναι ένα θέμα που συναντάται παντού. Το νερό ανακαλεί τη σκιώδη απαλότητα των μητρικών ορμών και την ταραχή των σεξουαλικών ορμών. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το αμνιακό νερό έχει την ίδια χημική σύσταση με το θαλάσσιο νερό. Η θάλασσα είναι η ΜΗΤΡΑ που δημιούργησε τη Ζωή. Η Μεγάλη Θεά κυβερνά την καρποφορία της γης, την ευγονία ανθρώπων και ζώων και τη ζωοδότρα δύναμη του νερού.

Από την πιο μακρινή αρχαιότητα η άφιξη της ηρεμεί τα κύματα και τα κάνει να λάμπουν με ασημένια και χρυσά νομίσματα. Στη θέα της λαμπερής θεότητας οι άγριοι άνεμοι φεύγουν, οι καταιγίδες σταματούν, ο ουρανός γαληνεύει χύνοντας χείμαρρους φωτός. Η Αφροδίτη είναι η Θεά της ήρεμης θάλασσας, του ευτυχισμένου ταξιδιού, του λιμανιού. Βασιλεύει κυρίαρχη, στο μετακινούμενο και ιδιότροπο στοιχείο που είχε κάποτε γεννηθεί, και που την είχε στη γέννηση της μέσα σ’ ένα πάλλευκο κοχύλι νανουρίσει . Καβάλα σ’ έναν ιππόκαμπο, συνοδευόμενη από Τρίτωνες και Νηρηίδες, ανταμωμένη στη λατρεία με το θεό της θάλασσας, είναι θεά ΓΑΛΗΝΑΙΗ, που γαληνεύει τα μανιασμένα κύματα, Θεά ΕΥΠΛΟΙΑ, που σπρώχνει απαλά τα καράβια προς το τέρμα του πλου τους με σύμβολο της το δελφίνι. Κυρία του Καλού Λιμένος, στην Πάφο συμβουλεύονταν το Μαντείο της για τη τύχη του θαλασσινού ταξιδιού. Τα κυριότερα σημεία των ακτών και των νησιών της Ελλάδας είχαν ίχνη της λατρείας της.

Η Αφροδίτη στην « ΙΛΙΑΔΑ» του ΟΜΗΡΟΥ ονομάζεται συχνά «Κυπρίς» και «Κυθερεία». Στην «ΟΔΥΣΣΕΙΑ» ενώ ο ΑΡΗΣ πάει στην κατοικία του στη ΘΡΑΚΗ, η Αφροδίτη επιστρέφει στην ΠΑΦΟ, όπου βρίσκεται το ιερό της κι ο αρωματισμένος με θυμιάματα βωμός της. Την ίδια εποχή, η λατρεία της φαίνεται να καθιερώνεται στα ΚΥΘΗΡΑ. Από τα νησιά αυτά και τα παράλια της Μικράς Ασίας, έφτασε δια θαλάσσης στην Ελλάδα. Είχε πολλά ιερά τόσο στις παραλιακές μικρασιατικές πόλεις όσο και στα κυρίως ελληνικά παράλια. Στην Κνίδο της Καριακής χερσονήσου το επιβλητικότερο ήταν της ΚΝΙΔΙΑΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ. Ο μεγάλος αριθμός ειδώλων από τερακότα (ψημένο πηλό) που βρήκανε στην ΚΥΠΡΟ και στη ΣΥΡΙΑ παρασταίνουν την Αφροδίτη φορτωμένη με περιδέραια και βραχιόλια ντυμένη ολόκληρη.

Στην Κόρινθο υπήρχε μεγάλος ΝΑΟΣ κορινθιακού ρυθμού και πολλοί επισκέπτονταν την πόλη για να δουν το φημισμένο πραξιτέλειο άγαλμά της. Οι Κορίνθιοι είχαν στο λιμάνι των Κεγχρεών  ένα Ναό της Αφροδίτης και άλλον της ΙΣΙΔΑΣ που και οι δυο ήταν θεότητες της ναυσιπλοίας. Σε ένα κορινθιακό νόμισμα η Αφροδίτη απεικονίζεται μαζί με τον Πελάγιο Ποσειδώνα και δείχνει τους δεσμούς της με τη θάλασσα. Η Ίσιδα όπως και η Αφροδίτη, έχει πολλούς συνδέσμους με το νερό κι εκείνους που αρμενίζουν επάνω του. Σαν θηλυκές θεές εξουσιάζουν το θαλάσσιο στοιχείο με όλο τον πολύπτυχο συμβολισμό του.

Το ΜΑΝΤΕΙΟ των Δελφών, όταν ο Θησέας επρόκειτο να αποπλεύσει για την Κρήτη, τον είχε συμβουλεύσει να θυσιάσει στην Αφροδίτη και αυτή να έχει συμπαραστάτιδα κατά τον πλουν. Επίσης οι Αθηναίοι αρέσκονταν να συνδέουν την Πελαγία ή Εύπλοια ΑΦΡΟΔΙΤΗ με μεγάλες ναυτικές τους επιτυχίες. Ως συμπαραστάτιδα σε ανοιχτές θάλασσες η θεά έφερε το επίθετο ΠΟΝΤΙΑ και καταπλέοντας στο λιμάνι του προορισμού τους, οι ναυτικοί μπορούσαν να την τιμήσουν ως «Λιμένια Αφροδίτη».

Η πανάρχαια Κρητική θεά, η ΑΡΙΑΔΝΗ, η Πάναγνη βγαίνει από τη θάλασσα, τον απέραντο σπερματικό, αρχετυπικό ωκεανό όπως και η ελληνική θεά Αφροδίτη. Ο «Πρωταρχικός Ωκεανός» είναι το παγκόσμιο σύμβολο της δυναμικής κατάστασης που προϋπάρχει της Γέννησης μιας άμορφης πιθανότητας από την οποία θα ξεπηδήσει η ατομικοποιημένη φόρμα. Στο Αιγυπτιακό σύστημα της Ερμούπολης, τα τέσσερα πρωταρχικά ζευγάρια των θεών, που αντιπροσωπεύουν και ισάριθμες όψεις του Χάους, παρουσιάστηκαν ταυτόχρονα πάνω στο ύψωμα που αναδύθηκε από τα Αρχέγονα νερά. Μια παρόμοια αντίληψη υπάρχει και στη Σουμερία όπου η θεά ΝΑΜΜΟΥ που εθεωρείτο σαν ΜΗΤΕΡΑ της Γης, Ουρανού και όλων των άλλων θεών, συνταυτιζόταν με την αρχέγονη θάλασσα που εκτεινόταν στο Άπειρο, ενώ στην Ινδική μυθολογία ο ΒΙΣΝΟΥ είναι ξαπλωμένος, ακίνητος πάνω σε μια κόμπρα με χίλια κεφάλια που πλέει σε ένα ατελείωτο ωκεανό από γάλα. Ο ωκεανός αυτός αντιπροσωπεύει το μη-διαφοροποιημένο σύνολο, την πρωταρχική Μήτρα από την οποία θα γεννηθούν και θα αποκρυσταλλωθούν οι εξατομικεύσεις.

Συχνά το ΝΕΡΟ, σαν αρχέτυπο της γονιμοποιητικής δυνατότητας, συνδυάζεται με την κατοικία της πρωταρχικής Θεότητας, από την οποία γεννιέται το ΣΥΜΠΑΝ. Έτσι ο Θεός ΕΛ, ο επικεφαλής του Πανθέου της ΟΥΓΚΑΡΙΤ, κατοικεί σ΄ενα μυστηριώδη τόπο, στην πηγή των ποταμών, στη συμβολή των Κοσμικών Νερών που περικλείουν το ορατό Σύμπαν. Παρόμοια, το όνομα της πολεμικής Παρθένας ΑΝΑΤ, αδελφής του ΒΑΑΛ, Θεάς της ζωής και της Γονιμότητας, σχετίζεται με τη σημιτική ονομασία της πηγής. Αλλά και στην Ελληνική Κοσμοαντίληψη, όλοι οι θεοί που συνταυτίζονται με τα ποτάμια, τις λίμνες και τις πηγές γεννιούνται από τον ΩΚΕΑΝΟ, που σύμφωνα με τον Όμηρο, περιβάλλει και οριοθετεί τον Κόσμο του ορατού.

Σύμφωνα με την Ομηρική αντίληψη του κόσμου ο Ουρανός είναι ένα στέρεο ημισφαίριο, σαν μια κούπα αναποδογυρισμένη, που σκεπάζει τη στρογγυλή, επίπεδη ΓΗ. Στο κατώτερο μέρος του διαστήματος, ανάμεσα στη Γη και στον Ουρανό, το οποίο περιλαμβάνει και τα σύννεφα, περιέχεται αέρας, ενώ το αστραφτερό, ανώτερο μέρος είναι ο Αιθέρας, που μερικές φορές θεωρείται πύρινος. Κάτω από την επιφάνειά της, η Γη εκτείνεται πολύ σε βάθος και έχει τις ρίζες της μέσα ή πάνω από τον Τάρταρο. Γύρω από τα όρια του δίσκου, κυλάει ένας αχανής ποταμός. 

Ο Ωκεανός, που περιβρέχει τη Γη και είναι η πηγή όλων των νερών. Διάφορα χωρία στον Ηρόδοτο ή στον Ευριπίδη δείχνουν πως μια τέτοια αντίληψη ήταν κοινή ανάμεσα στους Έλληνες. ''Τον δε Ωκεανόν λόγω μεν λέγουσι από ηλίου ανατολέων αρξάμενον γην περί πάσαν ρέει '' (Ηρόδ). Ο Ωκεανός είναι μέλος της πανάρχαιας τριάδας, γιος του Ουρανού και της Γης. Αντιπροσωπεύει τον πραγματικό Ωκεανό με τον οποίο η Αρχαία Γεωγραφία περιέζωνε τη γη, το μαγνητικό πεδίο που ορισμένοι αρχαίοι Σοφοί, ήξεραν ότι περιβάλλει τη γη και τις ωκεάνειες δυνατότητες ενός κόσμου άμορφου και κενού ακόμη, σαν τα Ύδατα της Γένεσης.