Ο ζωγράφος Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος (1525-1569)

                            Pieter Bruegel, «Χωριάτικος γάμος» 1568

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Με την επικράτηση της Μεταρρύθμισης στις βόρειες χώρες και με την απαγόρευση της δημιουργίας θρησκευτικών έργων, η τέχνη και οι καλλιτέχνες βρέθηκαν προ αδιεξόδου, αφού τα έργα αυτά αποτελούσαν την κύρια πηγή του εισοδήματος τους. Έτσι, οι βόρειοι καλλιτέχνες είχαν δύο επιλογές. Ή να ξενιτευθούν σε πιο φιλόξενες για την θρησκευτική τέχνη χώρες, όπως έκανε π.χ, ο Χανς Χολμπάϊν, ή να παραμείνουν στις χώρες τους και να δουν τι θα κάνουν.

Στη δεύτερη κατηγορία των καλλιτεχνών που έμειναν στον τόπο τους, ήταν και ο Φλαμανδός ζωγράφος Pieter Bruegel ο Πρεσβύτερος, που τον παρουσιάζω στην ίδια ομάδα με τους Ντύρερ και Μπος. Παρά το ότι οι δύο τελευταίοι κινούνται στο χώρο της θρησκευτικής τέχνης, ως προγενέστεροι, ωστόσο η ίδια γοτθική ατμόσφαιρα, κυριαρχεί και στα έργα του Μπρέγκελ. Υπάρχουν έργα του, όπως είναι το «Επαναστάτες Άγγελοι», που θυμίζουν έντονα τον Μπος. Ο Μπρέγκελ, λοιπόν, βρέθηκε στη φάση της αλλαγής. Ωστόσο, οι Κάτω Χώρες, ήταν οι μόνες διαμαρτυρόμενες περιοχές, όπου μπόρεσε η τέχνη να ξεπεράσει την κρίση της Μεταρρύθμισης, εξαιτίας της μακρόχρονης ζωγραφικής τους παράδοσης. Εκεί, καλλιτέχνες όπως ο Μπρέγκελ, αναζήτησαν νέους τύπους θεμάτων που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν τους αγοραστές και για τα οποία η διαμαρτυρόμενη εκκλησία δεν είχε αντιρρήσεις.

  Pieter Bruegel,"Η πτώση των Επαναστατών Αγγέλων", 1562

Για τα θέματα του, λοιπόν, ο Μπρέγκελ στράφηκε προς τις παραδόσεις της αφηγηματικής τέχνης του Βορρά και σε εικόνες από την πραγματική ζωή του προηγούμενου αιώνα. Η αναγνωρισμένη ικανότητα των Φλαμανδών καλλιτεχνών να μιμούνται με λεπτομερή τελειότητα την φύση, τώρα που δεν μπορούσαν να ζωγραφίζουν έργα με θρησκευτικό περιεχόμενο, τους βοήθησε ώστε να ανοίξουν μιαν έξοδο διαφυγής και άρχισαν να ειδικεύονται σε συγκεκριμένα είδη και τύπους θεμάτων από την καθημερινή ζωή, που έγιναν ευρύτερα γνωστά με τον όρο «ρωπογραφίες».

Το είδος του θέματος με το οποίο ασχολήθηκε ο Μπρέγκελ, ήταν εμπνευσμένο από την ζωή των αγροτών σε διάφορες στιγμές, συχνά κωμικές. Έτσι το έργο του έχει και την αξία της λαογραφικής καταγραφής της εποχής αυτής. Το έργο του «Χωριάτικος γάμος», παριστάνει μια πολύ εύθυμη και ζωντανή σκηνή, όπου η γοτθική συντηρητικότητα συνυπάρχει με τις νέες ιδέες για τη σύνθεση, αλλά είναι σημαντικό το γεγονός πως το θέμα του έργου, είναι πια οι απλοί άνθρωποι.

Όμως ακόμη σημαντικότερο, ήταν ότι, για πρώτη φορά η τέχνη αποδεσμεύτηκε από τα θρησκευτικά της καθήκοντα και αναγκάστηκε να στραφεί προς νέους ορίζοντες, προκειμένου η ελευθερία του καλλιτέχνη από προστάτες και παραγγελίες, εφόσον τώρα, ο ίδιος πλέον επέλεγε τα θέματα των έργων του, να είναι και οικονομικά βιώσιμη. Το τίμημα της ανεξαρτησίας ήταν μια δύσκολη και επώδυνη υπόθεση, καθώς το γούστο του καλλιτέχνη θα έπρεπε τώρα να συμπίπτει και με το γούστο του αγοραστή. Όλα αυτά τα προβλήματα, όπως είναι φυσικό, απασχόλησαν έντονα και τις επόμενες γενιές των καλλιτεχνών.