Ο Γάλλος ζωγράφος
Nicolas Poussin, από νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, πρώτα στο χωρίο
του με δάσκαλο τον Κεντέν Βαρέν, ύστερα στο Παρίσι όπου εγκαταστάθηκε το 1612
και μαθήτευσε κοντά στον Φερντινάν Ελ και στον Ζωρζ Λαλλεμάν. Στο Παρίσι
γνώρισε τον μανιερισμό της δεύτερης σχολής του Φονταινμπλώ, τα έργα του Ραφαήλ
μέσα από τις χαλκογραφίες και την αρχαία γλυπτική από τα δείγματα των βασιλικών
συλλογών. Εκεί πλησίασε τον Τζοβάν Μπαττίστα Μαρίνο, που αναγνώρισε την
ιδιοφυία του και του ανέθεσε το 1622-23 τη δημιουργία μερικών σχεδίων. Ο
θαυμασμός του για την ιταλική τέχνη ώθησε τον Πουσσέν να ταξιδέψει στην Ιταλία.
Την πρώτη φορά, το
1620-21, πήγε μόνο στη Φλωρεντία. Το 1623 παρέμεινε για ένα διάστημα στη
Βενετία και γνώρισε τα έργα των βενετσιάνων ζωγράφων του 15ου και 16ου αιώνα.
Αργότερα, το 1642, εγκαταστάθηκε οριστικά στη Ρώμη, όπου βρήκε προστάτες τους
πρίγκιπες Μπαρμπερίνι και τον καρδινάλιο Κασσιάνο ντελ Πότσο. Την εποχή εκείνη
η Ρώμη ήταν κέντρο νέων ιδεών, εκεί εργαζόταν ο Ντομενικίνο, ο Σάκκι, ο Πιέτρο
ντα Κορτόνα, ο Μπερνίνι, ο Λανφράνκο, ο Ντυκενουά, που ήταν οι γνωστότεροι
καλλιτέχνες και έγιναν φίλοι ή αντίπαλοι του Πουσσέν.
Η καταστροφή του ναού της
Ιερουσαλήμ (τμήμα)
|
Τα θέματά του αντλούσε
από την ελληνική και ρωμαϊκή ιστορία και μυθολογία, από την Αγία Γραφή και
ζωγράφιζε σκηνές σε γαλήνιο και αρμονικό βάθος, δημιουργώντας μια ατμόσφαιρα
εντελώς διαφορετική από την ατμόσφαιρα του ιταλικού μπαρόκ. Κάθε κίνηση στους
πίνακές του είναι συγκρατημένη και η οικονομία του χώρου διέπεται από
μαθηματικές αναλογίες. Ο κλασικισμός του αναπτύσσεται ανάμεσα στη δύναμη της
φαντασίας και στην αυστηρή πειθαρχία των εκφραστικών του μέσων. Η συγκινησιακή
ένταση υπάρχει αλλά είναι ελεγχόμενη.
Στα έργα του ο Πουσσέν
παρουσιάζει πάντοτε μια ρωμαλέα τέχνη που αν και εμπνευσμένη από την
αρχαιότητα, δεν καταλήγει ποτέ σε ψυχρότητα ή σε δογματισμό, αλλά αποτελεί
έκφραση ευγενή και επιβλητική. Στην πρώτη ρωμαϊκή περίοδο ανήκουν ο «Χορός
παιδιών» και ο «Θρίαμβος της Χλωρίδος», έργα του 1626-1627, στα οποία
διακρίνεται η επίδραση του Τισιανού. Σε αυτήν την πρώτη ομάδα έργων που ο
Πουσσέν στρέφεται προς συνθέσεις γεμάτες κίνηση, στις οποίες αναβιώνει
ζωγραφικά ο κλασικός κόσμος. Το «Μαρτύριο του Αγίου Εράσμου», σύνθεση του 1628-1629
προσεγγίζει τον κλασικισμό του Καρράτσι.
Η Νύμφη και ο Σάτυρος (1627) |
Κατά την περίοδο 1630-1637 ο Πουσσέν
ζωγράφισε κυρίως ελαιογραφίες και στράφηκε προς κλασικότερες μορφές. Από τότε
μόνιμο πρόβλημα της ζωγραφικής του ήταν η σωστή επιλογή του θέματος και η
κατάλληλη απόδοσή του. Έργα του 1630-1631 είναι «Το βασίλειο της Χλωρίδος» και
η «Πανώλης». Του 1633 η «Προσκύνηση των Μάγων», του 1634-1635 η «Αρπαγή των
Σαβίνων» και του 1637 «Το Μάννα». Τα έργα αυτά θυμίζουν στη μορφή και στη
διάταξη των προσώπων αρχαία ανάγλυφα.
Πριν φύγει για το
Παρίσι, το 1640, ο Πουσσέν δημιούργησε την πρώτη σειρά των «Επτά Μυστηρίων» για
τον Κασσιάνο ντελ Πότσο και τη δεύτερη σειρά τη ζωγράφισε το 1644-1648 για τον
Σαντελού. Στο Παρίσι παρέμεινε από το 1640 έως το 1642 προσκαλεσμένος από τον
Λουδοβίκο ΙΓ? ως Πρώτος ζωγράφος του βασιλέως, δεν βρήκε όμως το κατάλληλο
περιβάλλον για την κατανόηση της τέχνης του και αναγκάστηκε να προσαρμοστεί στη
δημιουργία σχεδίων για βιβλία και χαλιά. Για αυτό βρήκε μια πρόφαση και
επέστρεψε στη Ρώμη, όπου έζησε σε μεγαλύτερη απομόνωση. Ήδη από το 1638 είχε
αρχίσει να ενδιαφέρεται για την τοπιογραφία, στην οποία το 1652 κατορθώνει να
δώσει νέα μορφή. Ενώ οι ανθρώπινες μορφές γίνονται περισσότερο αγαλματώδεις, η
φύση δεν εξιδανικεύεται όπως στην προηγούμενη περίοδο, αλλά εξερευνάται και
αποδίδεται με λεπτότατες χρωματικές διαβαθμίσεις. Στην περίοδο αυτή ανήκουν
πολλά έργα, όπως ο «Ορφεύς και Ευρυδίκη» και «Οι Βοσκοί της Αρκαδίας» του 1651.
Οι «Τέσσερις Εποχές» διακρίνονται για την λεπτή απόδοση του τοπίου. Ο Πουσσέν επηρέασε
βαθιά τη γαλλική ζωγραφική, ιδιαίτερα στη νεοκλασική εποχή και στον 19ο αιώνα.
Απόλλων και Δάφνη (1625)
|
Οι δύο πίνακες «Απόλλων
και Δάφνη» και «Μίδας και Βάκχος» που έχουν την ίδια προέλευση, αποτελούσαν
ίσως ζευγάρι αφού έχουν το ίδιο μέγεθος και σχήμα, παρόμοια θέματα και ανήκουν
στην ίδια περίοδο της σταδιοδρομίας του Πουσσέν. Το θέμα αποδίδεται με πολλή
λεπτότητα, αλλά προχωρεί πέρα από το μυθολογικό του περιεχόμενο. Η μορφή της
Λήθης, στο μύθο της Δάφνης δίνει στη σκηνή ένα τόνο τρυφερού πάθους. Οι
ιστορίες αναφέρονται στη Χρυσή Εποχή, ένα από τα βαθύτερα ριζωμένα λογοτεχνικά
ιδανικά του 17ου αιώνα, που με αυτόν τον τρόπο αντίκριζε την αρχαιότητα.
Μίδας και Βάκχος (1625) |
Οι
πίνακες φιλοτεχνήθηκαν το 1625 μετά τον ερχομό του Πουσσέν στη Ρώμη, σε μια
εποχή όπου ο μπαρόκ - κλασικισμός σε αυτή την πόλη συνοδευόταν από μια φλέβα
νέας βενετικής αισθητικής, που οδήγησε σε ένα ζωντάνεμα του ενδιαφέροντος για
τη ζωγραφική της Βενετίας του 16ου αιώνα και ιδιαίτερα για το έργο του
Τισιανού. Ως προς τη σύνθεση, οι δύο πίνακες είναι ο ένας αντικαθρέφτισμα του
άλλου και οργανωμένοι σαν δυναμικά ορθογώνια, πράγμα που δίνει στις σκηνές μια
αυλική επισημότητα.
Η Ανάληψη της Παρθένου
(1626)
|
Οι επιδράσεις που
δέχτηκε ο Πουσσέν ήταν τα λείψανα του κλασικού κόσμου της Ελλάδας και της Ρώμης
και η τέχνη του Τισιανού. Η αθλητική ανάπτυξη, οι ιδανικές αναλογίες, η
χαριτωμένη στάση του ανθρώπινου σώματος στην παγανιστική γλυπτική και οι ρυθμοί
της συνθέσεως στα ανάγλυφα των σαρκοφάγων, αποτελούν το υπόβαθρο της τέχνης του
Πουσσέν.
Η σύνθεση στον πίνακα «Άρης και Αφροδίτη» (1630), είναι λιτή και
τέλεια εκτελεσμένη. Η επίδραση του Τισιανού εκφράζεται στα ζωηρά χρώματα, στην
άνετη εναρμόνιση μορφών και τοπίου και στην αισθησιακή ατμόσφαιρα της σκηνής. Ο
Πουσσέν αποτίσει φόρο τιμής στον Τισιανό, όταν δανείζεται από αυτόν τους
πονηρούς ερωτιδείς. Οι ευγενείς και αυστηρές
μορφές αποτελούν το σταθερό στοιχείο όλων των έργων του, τόσο των θρησκευτικών
και μυθολογικών όσο και των επιβλητικών και φωτεινών τοπίων του.
Άρης και Αφροδίτη (1630)
|
Ο Θρίαμβος της Χλωρίδος
(1630)
|
Et in Arcadia ego "
Βρίσκομαι ακόμη και στην
Αρκαδία" (1638-1639)
|
Αυτοπροσωπογραφία (1650) |
Βιβλιογραφία:
E.H. Gombrich, 1998, «Το
χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη
«ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 13ος, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη
«ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Πινακοθήκη, 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
Τα Μεγάλα Μουσεία του
Κόσμου, (Εθνική Πινακοθήκη-Ουάσιγκτον), (Μουσείο Καλών Τεχνών-Βοστώνη),
(Λούβρο-Παρίσι), (Παλαιά Πινακοθήκη-Μόναχο), 1970, Εκδόσεις Φυτράκη-Αθήναι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου