Ο Ναύσταθμος του Αθηναϊκού Στόλου

Σχεδιαστική αναπαράσταση των νεωρίων του ύστερου 6ου-πρώιμου 5ου αι. π.Χ. στο λιμάνι της Μουνιχίας. Γ. Νάκας © Zea Harbour Project

Ο κύριος πολεμικός ναύσταθμος της αρχαίας Αθήνας στον Πειραιά δεν ήταν μικρή υπόθεση. Οι εγκαταστάσεις με τις κιονοστοιχίες και τις επικλινείς κρηπίδες ήταν μεγάλες και εντυπωσιακές και στέγαζαν τριήρεις και άλλα πολεμικά πλοία του αθηναϊκού στόλου. Του στόλου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην έκβαση των Περσικών Πολέμων και όχι μόνον.

Οι έρευνες

2011-Τους συναντάει κανείς συχνά τα πρωινά στη Ζέα, αλλά και στο Μικρολίμανο. Βουτούν στα μολυσμένα νερά, με βαρύ εξοπλισμό, διπλά και τριπλά γάντια για να μην κινδυνεύουν από τα σκουπίδια του βυθού στην προσπάθειά τους να ερευνήσουν λίγα μόλις μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Στην προκυμαία, οι συνάδελφοί τους επικοινωνούν μαζί τους με σύγχρονα συστήματα, ενώ οι φωτογράφοι της ομάδας δεν χάνουν στιγμή από όσα συμβαίνουν.

Οι έρευνες στα κατάλοιπα των λιμενικών εγκαταστάσεων του Πειραιά

 τα οποία διατηρούνται βυθισμένα στη Ζέα και το Μικρολίμανο.

Είναι η ομάδα του Zea Harbour Project, η οποία διενεργεί το ερευνητικό αρχαιολογικό πρόγραμμα που ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια ο Dr Bjoern Loven, στην προσπάθειά του να μελετήσει τα αρχαία κατάλοιπα των λιμενικών εγκαταστάσεων του Πειραιά, που χρονολογούνται στον 4ο και τον 5ο αιώνα π. Χ. και διατηρούνται βυθισμένα στα λιμάνια της Ζέας και του Μικρολίμανου (Μουνιχία). Από το 2002, διεξάγονται ενάλιες ανασκαφές και χερσαίες έρευνες στην περιοχή, φέρνοντας στο φως σημαντικά ευρήματα και προσελκύοντας το ενδιαφέρον κοινού και επιστημόνων απ’ όλο τον κόσμο.

Τα δικά μας γυμνάσια και λύκεια μπορεί να μη φτάνουν ως εκεί, αλλά εκείνα του εξωτερικού, όπως και πολλοί φοιτητές πανεπιστημίων (από Δανία, Αμερική, Αγγλία, Πολωνία κ. α.) και Έλληνες είναι τακτικοί επισκέπτες. Μαθαίνουν και μάλιστα από πρώτο χέρι για το σπίτι του αθηναϊκού στόλου.

Οι νεώσοικοι στο λιμένα της Ζέας τον 4ο αι. π.Χ.

Τεράστιο συγκρότημα

Ο κύριος πολεμικός ναύσταθμος της αρχαίας Αθήνας στον Πειραιά δεν ήταν μικρή υπόθεση. Οι εγκαταστάσεις με τις κιονοστοιχίες και τις επικλινείς κρηπίδες ήταν μεγάλες και εντυπωσιακές και στέγαζαν τριήρεις και άλλα πολεμικά πλοία του αθηναϊκού στόλου. Του στόλου που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην έκβαση των Περσικών Πολέμων και όχι μόνον.

Αναπαράσταση του λιμένος της Μουνιχίας

«Ήταν τεράστιο κτιριακό συγκρότημα. Επιβλητικό και μνημειακό. Τρομερό έργο την εποχή εκείνη, σύμβολο για την αθηναϊκή δημοκρατία που φρόντιζαν να το διαφυλάττουν καλά. Ήταν σύμβολο της Αθήνας», είναι τα πρώτα λόγια του Ιωάννη Σαπουντζή, υποδιευθυντή του προγράμματος και του Παναγιώτη Αθανασόπουλου, επίσης αρχαιολόγου και επιστημονικού συνεργάτη, όταν τους συναντήσαμε.

Οι πρώτοι που ασχολήθηκαν το 1885 ήταν οι αρχαιολόγοι Ι. Χ. Δραγάτσης και Wilhelm Dorpfeld, οι οποίοι μελέτησαν τα αρχαιολογικά κατάλοιπα, κάποια από τα οποία διασώζονται σήμερα σε πιλοτή πολυκατοικίας.

Ευρήματα νεώσοικοιυς στον λιμένα της Μουνιχίας

Η ομάδα, όμως, του Zea Harbour Project ανακάλυψε τους βυθισμένους στη θάλασσα νεώσοικους. Και το κυριότερο, τεκμηριώνει ότι ήταν διπλοί.

Νέοι στην πλειοψηφία τους επιστήμονες τα μέλη της ομάδας, κάνουν αυτόνομες καταδύσεις.

Τα βάθη στα οποία βουτούν δεν είναι μεγάλα, γεγονός που τους επιτρέπει να μένουν τρεις και τέσσερις ώρες, χωρίς μάλιστα να έρχονται σε επαφή με τα έντονα μολυσμένα εδώ και 2.500 χρόνια νερά. «Ουσιαστικά κανένα σημείο τους σώματός μας δεν βρέχεται. Χρησιμοποιούμε στολές και μάσκες στεγανού τύπου και διατηρούμε υψηλές προδιαγραφές μετά την κατάδυση, όπως απολύμανση κ. ά.», λένε δείχνοντας τα πειστήρια στον φορητό η/υ..

Η δουλειά ξεκινάει πρώτα προσπαθώντας ενώ κολυμπούν να δουν τι είναι ορατό. Υστερα ακολουθεί η ανασκαφή κάτω από το νερό με ειδικά συστήματα τα οποία απορροφούν τα ένζυμα από τον πυθμένα και τα μεταφέρουν σε άλλα σημεία. Αφού καθαριστεί ό, τι βρίσκουν, το επόμενο βήμα είναι η αποτύπωση με ηλεκτρονική μορφή και χρήση γεωδαιτικού σταθμού, που τους επιτρέπει να έχουν λεπτομερή απεικόνιση των καταλοίπων.

Έπειτα τα πράγματα είναι στο χέρι της τεχνολογίας. Οι υπολογιστές δίνουν εντυπωσιακά σχέδια σε τρισδιάστατη μορφή και οι επιστήμονες (όλων των ειδικοτήτων) μπορούν να δουν με λεπτομέρειες τι υπάρχει κάτω από το νερό. Η οικονομική βιωσιμότητα του προγράμματος επιτυγχάνεται μέσω χρηματοδοτήσεων και χορηγιών, κατ’ αποκλειστικότητα από φορείς του εξωτερικού, με το Ιδρυμα Carlsberg να κατέχει τον ρόλο του βασικού χρηματοδότη.

Η ερευνητική ομάδα της οποίας ηγείται ο Μπγιορν Λοβέν βρήκε τα κατάλοιπα των νεωσοίκων κάτω από το νερό (εξαιτίας της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και των κλιματικών αλλαγών), σε βάθος 2,25 μ. Τόσο η Ζέα όσο και το Μικρολίμανο είναι φυσικά λιμάνια• όσο για τους νεώσοικους, όπως μας εξηγούν, ήταν μια μεγάλη δημόσια επένδυση της εποχής.

Σημείο αναφοράς

Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις τους βοήθησαν να κατανοήσουν και κατασκευαστικά την αρχιτεκτονική των λιμένων και της τοπογραφίας τους. «Κυρίως μας επέτρεψε να αντιληφθούμε την κεφαλαιώδη σημασία τους για την πόλη της Αθήνας, σε μία ιστορική περίοδο κατά την οποία ο αθηναϊκός στόλος αντιμετωπίζει τους Πέρσες στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας, έχει κυρίαρχο ρόλο στη Δηλιακή Συμμαχία και αποτελεί σημείο αναφοράς του Πελοποννησιακού Πολέμου. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως η ναυτική δύναμη των Αθηναίων κατά την περίοδο της ακμής της (τέλη 4ου αι. π. Χ.) επανδρώνεται με μια δύναμη περίπου 50.000 ανδρών, ενώ οι υπό μελέτη λιμενικές εγκαταστάσεις καλύπτουν έκταση μεγαλύτερη των 55.000 τ. μ.»», τονίζουν οι Γ. Σαπουντζής και Π. Αθανασόπουλος.

Οι τριήρεις που χρησιμοποιούνταν για πολεμικές κινήσεις δεν έμεναν μέσα στο νερό ούτε εξετίθεντο στον ήλιο και τη βροχή, στοιχεία που μείωναν τη διάρκεια ζωής τους. Έπρεπε, άλλωστε, να έχουν αντοχή στο χρόνο. Και δεν ήταν μόνο αυτές στη Ζέα.

Οι συστηματικές ανασκαφές στο Μικρολίμανο αποκάλυψαν τμήματα άγνωστης ομάδας νεωσοίκων και οι ανασκαφικές τομές που έγιναν στις βάσεις των θεμελίων επέτρεψαν να χρονολογηθούν με μια απόκλιση μεταξύ 500 και 480 π. Χ. «Αυτό τους κατατάσσει κατευθείαν στους πρώτους νεώσοικους.

Πριν απ’ αυτούς, βάσει των αρχαίων πηγών, τα πολεμικά πλοία στεγάζονταν στην παραλία του Φαλήρου και απλώς τα τραβούσαν στην αμμουδιά. Η ένδειξη ότι αυτή η ομάδα είναι από τους πρώτους νεώσοικους που κατασκευάστηκαν είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι δεν νομίζω να υπάρχουν άλλοι στην Ανατολική Μεσόγειο που να είναι παλαιότεροι», επισημαίνει ο υποδιευθυντής του σχεδίου .

Οχυρωματικό τείχος του λιμένος της Μουνιχίας

Στο Μικρολίμανο διασώζονται και τα θεμέλια τριών οχυρωματικών τοίχων, αλλά και τμήμα του οχυρωματικού μόλου της βόρειας πλευράς του λιμανιού, ενώ εντοπίστηκε και κεραμική που χρονολογείται στα ελληνιστικά χρόνια.

Τα λιμάνια του Πειραιά βρίσκονται σε συνεχή δραστηριότητα για περισσότερα από 2.500 χρόνια.

 Η συμβολή τους στην εξέλιξη της ναυτοσύνης των Ελλήνων είναι αδιαμφισβήτητη, όπως και η ιστορική τους σημασία. «Η μνημειώδης κατασκευή των λιμενικών εγκαταστάσεων και ο θεσμικός ρόλος που κατείχαν στην αθηναϊκή δημοκρατία συντέλεσε στο να αποκτήσουν οι λιμένες αυτοί μια συμβολική διάσταση, τόσο ισχυρή, ώστε να διασφαλίσει την ιστορική συνέχεια της ευρύτερης περιοχής.

Η οχύρωση του Ναυστάθμου

Οι ναύσταθμοι αυτοί αποτελούν ένα σημείο αναφοράς για τον αρχαίο κόσμο και ένα ισχυρό θεμέλιο της μετέπειτα ναυτικής παράδοσης των Ελλήνων».

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΩΝ ΤΡΙΗΡΕΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΥΣΤΑΘΜΟ ΣΕ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΠΕΙΡΑΙΑ

[․․․ κεραίας μεγά]λας, κ-

[ώπας θ]ρανίτιδας ����, ἀ[δ]-

[οκίμο]υς ��Ι, ζυγίας ΔΔ[․]

․․․․, ἀδοκίμους ��Ι, θαλ-

5

[αμία]ς ��, ἀδοκίμους ΙΙΙΙ, π-

[ερί]νεως ΔΔΔ· vac.

[Τρι]ετηρίς· τριήραρχο-

[ς Ὑπ]εράνθης Ἀχαρνεύς·

[v αὕ]τη σκεῦος ἔχει οὐδ-

10

[έν]· vac.

[αἰχ]μάλωτος τῶμ μετὰ [Τ]-

[ιμοθ]έου 〚[στρατηγοῦ]〛· αὕ-

[τη ἔ]χει σκεῦος οὐδέν· v

[Γαλά]τεια παλαιὰ ἀνε[π]-

15

[ικλήρ]ω[τ]ος, ἠσκωμένη· α-

[ὕτη ἔ]χ[ε]ι πηδάλια, παρα-

[στάτας], κοντὸς ΙΙΙ, κλιμα-

[κίδας, ἱ]στὸμ μέγαν, κε[ρ]-

[αίας μεγ]άλας, κώπας θ[ρ]-

20

[ανίτιδα]ς ��ΔΙΙ, ζύγιαι [․]

[․, ἀδόκιμ]οι ΙΙ, θαλάμιαι

[․․6․․․ ἀδ]όκιμοι ��ΙΙΙ, π[ε]-

[ρίνεωι Δ․]ΙΙΙ· vac.

[․․6․․․ αἰ]χμάλωτος τῶ-

25

[μ μετὰ Τιμοθέου 〚στρατ〛]-

[〚ηγο̑〛· αὕτη σκεῦο]ς ἔχει ο-

[ὐδὲν οὐδὲ τὸ χάλ]κωμα τ-

[ὸ ἄνω]· vac.

[αἰχμάλωτος τῶμ] μετὰ Τ-

30

[ιμοθέο 〚στρατηγοῦ〛] αὕτ-

[η σκεῦος ἔχ]ει οὐδὲν ο[ὐ]-

[δὲ τὸ χαλκω]μα τὸ ἄνω· vv

․․․7․․․ις παλαιὰ ἀνε-

[πικλήρ]ωτος· αὕτη ἔχει

35

[πηδά]λια, τὸ ἕτερον ἀδό-

[κιμο]ν, παραστάτας, κον-

[τοὺ]ς ΙΙΙ, ὁ εἷς θριπήδεστ-

[ος, κ]εραίας μεγάλας, κλ-

[ιμα]κίδας, κώπας θραν[ί]-

40

[τιδ]ας ����ΙΙΙ, ἀδοκίμους

[․, ζυ]γίας ��Ι, ἀδοκίμους

[․, θα]λαμίας ��, ἀδοκίμο[υ]-

[ς ․․], περίνεως ΔΔΔ· τούτ-

[ων ἐ]ννεαπήχεις ΙΙΙ․ vvvv

45

[Εὐπ]ορία· τριήραρχος [․]

․․․φαλος Εὐωνυμ· αὕτ[η]

47

[σκεῦ]ος ἔχει οὐδέν· vv[v]

[Πανθ]ήρα παλαιὰ ἀνεπ[ι]-

[κλήρ]ωτος ἠσκωμένη· α[ὕ]-

50

[τη ἔ]χει πηδάλια, παρασ-

[τάτ]ας, κοντὸμ μέγαν, κλ-

[ιμα]κίδας, κεραίας με[γ]-

[άλας, κ]ώπας θρανίτιδ[α]-

[ς ��Δ, ἀ]δόκιμοι ΙΙΙ, ζυγία[ς]

55

[․․, ἀδό]κιμοι ΙΙΙ, θαλαμία-

[ς ΙΙ, ἀδ]όκιμοι ΙΙ, περίν[ε]-

[ως ΔΔ]��ΙΙΙΙ· vac.

«Η ραχοκοκαλιά της Δημοκρατίας»

Σχεδιαστική αναπαράσταση της ναυτικής βάσης του λιμανιού της Ζέας τον 4ο αι. π.Χ.

Ας δούμε όμως τι λέει ο Δανός αρχαιολόγος Μπγιορν Λοβέν, που ηγείται διεθνούς ερευνητικής ομάδας: «Κοιτώντας πίσω αυτά τα 10 χρόνια, δεν μπορώ παρά να νιώσω ιδιαίτερα προνομιούχος. Γύρω μου έχει συγκεντρωθεί μια ομάδα πολύ αφοσιωμένων και ικανών ανθρώπων.

Ανάγλυφο αθηναϊκής τριήρους 480 π.Χ. περίπου -Museo Nationale Abruzzo La Aquila Ιταλία.

Έχουμε ανακαλύψει πολύ περισσότερα από αυτά που ευχόμουν. Το σπουδαιότερο είναι η ανακάλυψη των νεωσοίκων του 5ου αιώνα π. Χ., της εποχής που έζησαν εδώ ο Περικλής και ο Θεμιστοκλής. Πιστεύω ακράδαντα πως ο δεσμός που δημιουργήθηκε μεταξύ των κατοίκων της Αθήνας μετά τη νίκη επί των Περσών στη Nαυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π. Χ. αποτέλεσε και το συνδετικό υλικό της νεότευκτης δημοκρατίας.

Οι ναύσταθμοι του Πειραιά και οι τριήρεις αποτέλεσαν με πολλούς τρόπους τη ραχοκοκαλιά της Αθηναϊκής Δημοκρατίας. Είναι πολύ σημαντικό, λοιπόν, τα βυθισμένα κατάλοιπα του Πειραιά να λάβουν τη θέση που τους αρμόζει στην παγκόσμια Iστορία».-ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΜΩΝ

Η θέση της στον λιμένα της Ζέας.

Μακέτα σκευοθήκης του Φίλωνος στο Ναυτικό Μουσείο Πειραιά) κατασκευασμένη πριν τασης που έγιναν από την περίφημη επιγραφή IGII² 1668 του Φίλωνα

Η επιγραφή IGII² 1668

ΘεοΙ.

Συνγραφαὶ τῆς σκευοθήκης τῆς λιθίνης τοῖς κρεμαστοῖς σκεύεσιν

Εὐθυδόμου Δημητρίου Μελιτέως, Φίλωνος Ἐξηκεστίδου Ἐλευσινίου.

σκευοθήκην οἰκοδομῆσαι τοῖς κρεμαστοῖς σκεύεσιν ἐν Ζείαι ἀρξά-

5

μενον ἀπὸ τοῦ προπυλαίου τοῦ ἐξ ἀγορᾶς προσιόντι ἐκ τοῦ ὄπισθεν τῶν ν-

εωσοίκων τῶν ὁμοτεγῶν, μῆκος τεττάρων πλέθρων, πλάτος πεντήκοντα π-

οδῶν καὶ πέντε σὺν τοῖς τοίχοις. κατατεμὼν τοῦ χωρίου βάθος ἀπὸ το-

ῦ μετεωροτάτου τρεῖς πόδας, τὸ ἄλλο ἀνακαθαράμενος ἐπὶ τὸ στέριφ-

ον στρωματιεῖ καὶ ἀναλήψεται ἴσον κατὰ κεφαλὴν ἅπαν ὀρθὸν πρὸς τ-

10

ὸν διαβήτην. στρωματιεῖ δὲ καὶ τοῖς κίοσιν ἀπολείπων ἀπὸ τοῦ τοίχ-

ου ἑκατέρου πέντε κα πόδας σὺν τῶι πάχει τοῦ κίονος, ἀριθμὸς

τῶν κιόνων ἑκατέρου τοῦ στοίχου πέντε καὶ τριάκοντα, διαλείπων δ-

Ι οδον τῶι δήμωι διὰ μέσης τῆς σκευοθήκης πλάτος τὸ μεταξὺ τῶν κιό-

νων εἴκοσι ποδῶν. πάχος Δὲ ποήσει τὸ στρῶμα τετράπουν, τιθεὶς τοὺς

15

λίθους ἐναλλὰξ φορδὸν καὶ παρὰ μῆκος. οἰκοδομήσει δὲ τοὺς τοίχ-

ους τῆς σκευοθήκηὶ τοὺς κίονας Ἀκτίτου λίθου, θεὶς εὐθυντηρί-

αν τοῖς τοίχοις λάτος τριῶν ποδῶν, πάχος τριῶν ἡμιποδίων, μῆκος τ-

ετραπόδων τῶν λων, ἐπὶ δὲ ταῖς γωνίαις τετραπόδων καὶ τριῶν παλ-

αστῶν. καὶ ἐπὶ τῆς εὐθυντηρίας ἐπιθήσει ὀρθοστάτας περὶ μέσηι τῆ-

20

ι εὐθυντηρία μῆκος τετράποδας, πάχος πενθημιποδίων καὶ δακτύλ-

ου, ὕψος τρίποδας, τοὺς δ’ ἐπὶ ταῖς γωνίαις μῆκος ἐκ τοῦ μέτρου τῶν τρ-

ιγλύφων, διαλείπων θυραίας κατὰ τὸ πλάτος τῆς σκευοθήκης, δύο ἑκ-

τέρωθεν, πλάτος ἐννέα ποδῶν. καὶ οἰκοδομήσει μέτωπον ἑκατέρωθε

ἐν τῶι μεταὺ τῶν θυρῶν, πλάτος δίπουν, εἰς δὲ τὸ εἴσω δεκάπουν. καὶ π-

25

ερικάμψει τὸν τοῖχον μέχρι τῶν πρώτων κιόνων, πρὸς ὃν ἀνοίξεται ἡ

θύρα ἑκατέρα. ἐπὶ δὲ τοῦ ὀρθοστάτου πλινθίσιν οἰκοδομήσει τοὺς τ-

οίχους, μῆκος τετράποσιν, πλάτος πέντε ἡμιποδίων, ἐπὶ δὲ ταῖς γωνί-

αις μῆκος ἐκ τοῦ μέτρου τῶν τριγλύφων, πάχος τριημιποδίοις. ὕψος δ-

ὲ ποιήσει τῶν τοίχων ἀπὸ τῆς εὐθυντηρίας ἑπτὰ καὶ εἴκοσι ποδῶν σὺ-

30

ν τῆι τριγλύφωι ὑπὸ τὸ γεῖσον, τὰς δὲ θυραίας ὕψος πέντε καὶ δέκα πο-

δῶν καὶ ἡμιποδίου. καὶ ἐπιθήσει ὑπερτόναια λίθου Πεντεληϊκοῦ μῆ-

κος δώδεκα ποδῶν, πλάτος ἴσα τοῖς τοίχοις, ὕψος δίστοιχα παραστάδ-

ας στήσας λίθου Πεντεληϊκοῦ ἢ Ὑμηττίου, ὀδοὺς ὑποθεὶς Ὑμηττίους.

καὶ γεῖσον ἐπιθήσει ἐπὶ τῶν ὑπερτοναίων ὑπερέχον τρία ἡμιπόδια.

35

καὶ ποιήσει θυρίδας κύκλωι ἐν ἅπασιν τοῖς τοίχοις καθ’ ἕκαστον τὸ

μετακιόνιον, ἐν δὲ τῶι πλατεῖ τρεῖς ἑκατέρωθεν, ὕψος τριῶν ποδῶν, π-

λάτος δυοῖν ποδοῖν, καὶ ἐναρμόσαι εἰς ἑκάστην τὴν θυρίδα χαλκᾶς θ-

υρίδας ἁρμοττούσας. καὶ ἐπιθήσει ἐπὶ τοὺς τοίχους γεῖσα κύκλωι κ-

αὶ τοὺς αἰετοὺς οἰκοδομήσει καὶ γεῖσα ἐπιθήσει καταιέτια. καὶ στ-

40

ήσει τοὺς κίονας ὑποθεὶς στυλοβάτην κατὰ κεφαλὴν ἴσον τῆι εὐθυν-

τηρίαι, πάχος τριῶν ἡμιποδίων, πλάτος δὲ τριῶν ποδῶν καὶ παλαστῆς,

μῆκος τεττάρων ποδῶν· πάχος τῶν κιόνων κάτωθεν δυοῖν ποδοῖν καὶ τ-

ριῶν παλαστῶν, μῆκος σὺν τῶι ἐπικράνωι τριάκοντα ποδῶν, σφονδύλω-

ν ἕκαστον ἑπτὰ μῆκος τετραπόδων, τοῦ δὲ πρώτου πεντέποδος· τὰ δὲ ἐπ-

45

ίκρανα ἐπιθήσει ἐπὶ τοὺς κίονας λίθου Πεντεληϊκοῦ· καὶ ἐπιθήσει

ἐπιστύλια ξύλινα ἐπὶ τοὺς κίονας κολλήσας, πλάτος πέντε ἡμιποδί-

ων, ὕψος ἐννέα παλαστῶν ἐκ τοῦ ὑψηλοτέρου, ἀριθμὸς δεκαοκτὼ ἐφ’ ἑκά-

τερον τὸν τόνον. καὶ μεσόμνας ἐπιθήσει ἐπὶ τοὺς κίονας ὑπὲρ τῆς δι-

όδου, πλάτος καὶ ὕψος ἴσα τοῖς ἐπιστυλίοις· καὶ ἐπιθήσει κορυφαῖα

50

πλάτος ἑπτὰ παλαστῶν, ὕψος δὲ πέντε παλαστῶν καὶ δυοῖν δακτύλοιν

ἄνευ τῆς καταφορᾶς, ὑποθεὶς ὑπόθημα ἐπὶ τῆς μεσόμνης μῆκος τριῶν

ποδῶν, πλάτος τριῶν ἡμιποδίων, καὶ διαρμόσει τὰ κορυφαῖα κερκίσι-

ν ἐπὶ τῶν μεσομνῶν. καὶ ἐπιθήσει σφηκίσκους πάχος δέκα δακτύλων, π-

λάτος τριῶν παλαστῶν καὶ τριῶν δακτύλων, διαλείποντας ἀπ’ ἀλλήλω-

55

ν πέντε παλαστάς. καὶ ἐπιθεὶς ἱμάντας πλάτος ἡμιποδίου, πάχος δυο-

ῖν δακτύλοιν, διαλείποντας ἀπ’ ἀλλήλων τέτταρας δακτύλους, καὶ ἐπ-

ιθεὶς καλύμματα πάχος δακτύλου, πλάτος ἓξ δακτύλων, καθηλώσας ἥλ-

οις σιδηροῖς, δορώσας κεραμώσει Κορινθίωι κεράμωι ἁρμόττοντι π-

ρὸς ἄλληλον. καὶ ἐπιθήΣει ὑπὲρ τῶν θυρῶν ἐπὶ τὰ μέτωπα ἐκ τοῦ ἐντὸς

60

ὀροφὴν λιθίνην λίθου Ὑμηττίου. καὶ θύρας ἐπιθήσει τῆι σκευοθήκη-

ι ἁρμοττούσας εἰς τὰς θυραίας, χαλκᾶς ἔξωθεν ποιήσας. καὶ συνστρώ-

σει τὸ ἔδαφος λίθοις τὸ ἐντὸς ἅπαν συναρμόττουσι πρὸς ἀλλήλους κ-

αὶ ἐπεργάσεται ὀρθὸν καὶ ὁμαλὲς ἄνωθεν. καὶ διαφράξει τὸ μεταστύ-

λιον ἕκαστον ὀρθοστάταις δυοῖν λιθίνοις ὕψος τριῶν ποδῶν, καὶ ἐν

65

τῶι μεταξὺ κινκλίδα ἐπιθήσεΙ κλειομένην. ποιήσει δὲ καὶ τὰς ὀροφ-

ὰς τὰς διὰ μέσου, ἐφ’ ὧν τὰ σκεύη κείσεται, τὸ ἐντὸς τῶν κιόνων ἑκατέρ-

ωθεν μέχρι τοῦ τοίχου διαρμόσας καθ’ ἕκαστον τὸν κίονα καὶ παρὰ τὸ-

ν τοῖχον ἑκατέρωθεν διερείσματι, πλάτος πέντε παλαστῶν, ὕψος ποδ-

ιαίωι, ἐπιβάλλοντι ἐπὶ μὲν τὸν τοῖχον τρεῖς παλαστάς, παρὰ δὲ τὸν κ-

70

ίονα παραστάδια στήσει λίθινα. καὶ ἐπὶ τῶν διερεισμάτων ἐπιθήσε-

ι σφηκίσκους ἑπτὰ ἐφ’ ἑκάστην τὴν χώραν, συνπληρῶν μέχρι τῶν κιόνω-

ν, πλάτος τριῶν παλαστῶν, πάχος ἡμιποδίου, καὶ συνστρώσει πίναξιν

ἅπαν τὸ χωρίον, συμβαλὼν καὶ κολλήσας, πλάτος τρίποδας, πάχος δυοῖ-

ν δακτύλοιν· ποιήσει δαὶ μεσόμνας, ἐφ’ ὧν κείσεται τὰ ὑποζώματα κ-

75

αὶ τἆλλα σκεύη, παρ’ ἑκάτερον τὸν τοῖχον, διπλᾶς τὸ ὕψος, καὶ ἐπικάμψ-

ει παρὰ τοὺς πλΑγίους τοίχους, καὶ κατὰ τοὺς κίονας ἐπικάμψει καθ’

ἑκάστην τὴν χώραν· ὕψος δὲ ποιήσει ἀπὸ τῆς ὀροφῆς τεττάρων ποδῶν, τ-

ην δὲ ἐπάνω μεσόμνην ἀπὸ τῆς ἑτέρας ἀπέχουσαν πέντε πόδας· ἰκριωτ-

ῆρα στήσας ἀπὸ τῆς κάτω ὀροφῆς μέχρι τῆς ἄνω ὀροφῆς πλάτος ἡμιποδ-

80

ίου, πάχος ἓξ δακτύλων, διερείσας διερείσματα εἰς τοὺς ἰκριωτῆρα-

ς τὸ αὐτὸ πάχος θράνους ἐπιθήσει διανεκεῖς, ἕνα ἑκατέρωθεν, πάχος

ἓξ δακτύλων πανταχῆι, καὶ ἐπὶ τούτων ἐπιθήσει πίνακας συνκολλήσ-

ας, μῆκος τετράποδας, πλάτος τρίποδας, πάχος δυοῖν δακτύλοιν, καὶ -

Καθηλώσει συναρμόττοντας ἐξ ἴσου τοῖς θράνοις. καὶ κλίμακας ποιή-

85

σει ξυλίνας ἀναβαίνειν ἐπὶ τὰς μεσόμνας. ποιήσει δὲ καὶ κιβωτοὺς

τοῖς ἱστίοις καὶ τοῖς παραρρύμασιν τοῖς λευκοῖς, ἀριθμὸν ἑκατὸν

τριάκοντα τέτταρας, πρὸς τὸ παράδειγμα ποιήσας, καὶ θήσει κατὰ τὸ-

ν κίονα ἕκαστον καὶ μίαν εἰς τὸ καταντροκὺ χωρίον, καὶ ποιήσει ἀνο-

ιγνυμένας, τῶμ μὲν πρὸς τῶι τοίχωι κειμένων τὸμ πρόσθιον τοῖχον, τ-

90

ῶν δὲ κατὰ τοὺς κίονας κειμένων ἀμφοτέρους τοὺς πλαγίους τοίχου-

ς ὅπως ἂν ἦι ὁρᾶν ἅπαντα τὰ σκεύη διεξιοῦσιν, ὁπόσ’ ἂν ἦι ἐν τῆι σκευο-

θήκηι· ὅπως δ’ ἂν καὶ ψῦχος ἦι ἐν τῆι σκευοθήκηι, ὅταν οἰκοδομῆι τοὺ-

ς τοίχους τῆς σκευοθήκης διαλείψει τῶν πλινθίδων ἐν τοῖς ἁρμοῖς ἧ-

ι ἂν κελεύηι ὁ ἀρχιτέκτων. ταῦτα ἅπαντα ἐξεργάσονται οἱ μισθωσάμ-

95

ενοι κατὰ τὰς συγγραφὰς καὶ πρὸς τὰ μέτρα καὶ πρὸς τὸ παράδειγμα, ὃ

ἂν φράζηι ὁ ἀρχιτέκτων, καὶ ἐν τοῖς χρόνοις ἀποδώσουσιν, οἷς ἂν μισ-

θώσωνται ἕκαστα τῶν ἔργων

http://ellinondiktyo.blogspot.gr/2015/06/blog-post_6.html