στην Κάντανο της Δυτικής Κρήτης
επιμέλεια
Γερ. Γ. Γερολυμάτος
Ο Ιωάννης Παγωμένος ή (Τάχας), είναι ένας από τους πολύ σημαντικούς ζωγράφους της
Ενετοκρατούμενης δυτικής Κρήτης και της Παλαιολόγειας περιόδου. Είναι ένας ελάχιστα
προβεβλημένος καλλιτέχνης και είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω μέσω του ψυχιάτρου
και φίλου Αντώνη Χατζάκη, ο οποίος είχε την ευγενή καλοσύνη να μου αποστείλει πολλές
ενδιαφέρουσες πληροφορίες και εικονογραφικό υλικό από την εργασία του αγιογράφου*,
προκειμένου να καταστεί δυνατή η δημιουργία της παρούσας εμπεριστατωμένης
παρουσίασης. Σημειώνω δε, ότι οι πληροφορίες στο διαδίκτυο σχετικά με τον Ι. Παγωμένο
είναι τόσο λίγες, έτσι ώστε η αναφορά αυτή στο ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ, να αποτελεί
ένα πραγματικό μνημόσυνο στο όνομα και στο έργο αυτού του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη
του 14ου αιώνα, που δυστυχώς έχει περιπέσει στην αφάνεια.
Θεωρείται
σαν ο «αξιολογώτερος» αγιογράφος που εργάστηκε στη Δυτική Κρήτη. Η προέλευση
του είναι άγνωστη, η εργασία του όμως ήταν μακράς διαρκείας (περί τα 30 χρόνια,
γεγονός που μαρτυρεί και την αξία του. Ο καθηγητής κ. Κ Καλοκύρης λέγει ότι «ο Παγωμένος υπήρξεν αξιόλογος ζωγράφος, το
δε έργον του χαρακτηρίζουν τα μεγάλα και εκφραστικά πρόσωπα, η ελευθερία εις το
σχέδιον και ρεαλισμός υποτεταγμένος εις το πνευματικόν ιδεώδες. Η τέχνη του
έχει υποστεί ζωηρώς την επίδρασιν της Παλαιολογείου αναγεννήσεως...», ανάγει
δηλαδή σε μια λαμπρή περίοδο. Και καταλήγει: «πιστεύομεν ότι αρκετοί ναοί της Καντάνου είναι έργα του, ή τελούν
υπό την επίδρασίν του».
Σε
εκκλησίες του Σελίνου (και της Καντάνου) γνωστό είναι το όνομα του Ιωάννη
Παγωμένου, που έχει αγιογραφήσει τον Μιχαήλ Αρχάγγελο Καντάνου (1327-1328),
Άγιο Ιωάννη Τραχινιάκου Καντάνου (1328-1329),
Παναγία, στα Μπεϊλίτικα Κακοδικίου (1331-1332), Άγιο Νικόλαο Μονής
(1315), Παναγία Αλίκαμπου (1315-1316), Άγιο Νικόλαο Μάζας Αποκορώνου
(1325-1326) κλπ.
Στον
οικισμό Καβαλαριανά, ένα χιλιόμετρο Β.Α. της Καντάνου, υπάρχει η εκκλησία του
Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ή Αστράτηγου, που είναι ζωγραφισμένη από το μεγάλο ζωγράφο
Ιωάννη Παγωμένο το 1327-1328, όπως μαρτυρεί η σωζώμενη ακόμη επιγραφή στο
τύμπανο του μεσαίου αψιδώματος του νότιου τοίχου. Η επιγραφή παρουσιάζει
ενδιαφέρον και από την άποψη ότι είναι η μοναδική σε όλη την Κρήτη που
αναφέρεται στην Βενετσιάνική κυριαρχία. (Cerola, Monumenti, Τόμος IV)
Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ ή
Αστράτηγου (Κάντανος, 1327-1328)
 |
Εξωτερική όψη της εκκλησίας
του Αρχαγγέλου Μιχαήλ στην Κάντανο
|
 |
Άγγελος Κυρίου
|
 |
Αρχάγγελος
|
 |
Η Ανάληψις
|
 |
Η Ανάληψις (λεπτομ.)
|
 |
Ο Επιτάφιος Θρήνος (λεπτομ.)
|
 |
Η Βαϊοφόρος (λεπτομ.)
|
 |
Οι Μυροφόρες (λεπτομ.)
|
 |
Η Κτητορική επιγραφή
|
Η
επιγραφή γράφει:
«Τρέχοντος του παρόντος εόντος έτους (Swλς) αφετεβόντων ε τη Κρήτη τον μεγάλον κε
αφέντον Βενετηκόν εγεγώνη δε η παρούσα εκκλησία του μεγάλου ταξιάρχου Μιχαήλ
Θωτόκη του Κότζη και Μανουήλ του μελησουργού και Νικήτα του Σηδέρου και
Δημητρίου τέκνο αυτού συχεστε δή εμού αμαρτολού Ιωάννη Ταχα κε ζουγράφου αμήν»
 |
Η Ευλογία του Χριστού
(λεπτομ.)
|
 |
Ο Άγιος Ιάκωβος ο Πέρσης
|
 |
Ο Ευαγγελισμός (λεπτομ.)
|
 |
Ο Άγιος Στέφανος
|
 Ο Άγιος Βλάσιος |
 |
Ο Άγιος Δημήτριος
|
 |
Ο Άγιος Γεώργιος
|
Εκκλησία Αγίου Ιωάννου του
Πρόδρομου (Τραχινιάκος, 1328-1329)
 |
Εξωτερική όψη της εκκλησίας
του Αγίου Ιωάννου στην Κάντανο
|
 Η Ανάληψις (λεπτομ.) |
 |
Η Παναγία (λεπτομ. από την Ανάληψι)
|
 Η Ανάληψις του Χριστού (λεπτομ.) |
 |
Ο Άγιος Προκόπιος και οι
Κωνσταντίνος και Ελένη
|
 |
Ο Άγιος Προκόπιος
|
 |
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ
|
 |
Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ (λεπτομ.)
|
 |
Άγγελος (λεπτομ. από την Βάπτιση)
|
 |
Η Αγία Σοφία
|
 |
Μορφή
|
 |
Μαρία η Μαγδαληνή
|
 |
Έμβλημα Ευαγγελιστή
|
 |
Έμβλημα Ευαγγελιστή
|
*Πολιτιστικός Σύλλογος Καντανιωτών
«ΚΑΝΤΑΝΙΑ»
Οι Βυζαντινές Εκκλησίες της Καντάνου
Εκδ: ΕΠΙκοινωνία, 1999
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου