Ο Χιοναδίτης ζωγράφος Μιχαήλ, (1764-1805)

Αγιογράφος από τους Χιονάδες των Ιωαννίνων. Σύμφωνα με σχετική επιγραφή, το 1780 αγιογράφησε το νάρθηκα του καθολικού της μονής Σταγιάδων. Όπως πληροφορούμαστε από χειρόγραφη «Ερμηνεία», ο ίδιος ζωγράφος, το 1779, αγιογράφησε το ναό της Αγίας Παρασκευής στην Καλομοίρα Τρικάλων, και το 1783 το ναό της Μεταμόρφωσης στην Αγία Σωτήρα Βοΐου Κοζάνης.

Η παρουσία του δηλώνεται, ακόμη, σε κτητορικές επιγραφές στο ναό της Παναγίας της μονής Άβελ στο χωριό Βήσσανη των Ιωαννίνων (1770), στο ναό του Αγίου Αχιλλείου στον Πεντάλοφο Κοζάνης (1774), στη μονή Αγίου Αθανασίου στον Άγιο Ηλία Καστοριάς (1785), στη μονή Αγίας Τριάδας στο Βυθό Κοζάνης (1802) και στο ναό Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στη Βούρμπιανη της Κόνιτσας

Στο Κακοπλεύρι στο κέντρο του οικισμού συναντάμε τον ναό του Αγίου Νικολάου. Πρόκειται για ναό σταυροειδή εγγεγραμμένο, που σύμφωνα με εντοιχισμένο λιθανάγλυφο στη δυτική πλευρά χρονολογείται στα 1703. Εσωτερικά ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες, οι οποίες βάσει επιγραφής που διασώζεται στη δυτική πλευρά χρονολογούνται στα 1803, έργο των ζωγράφων Μιχαήλ και Γεωργίου. Η διάταξη και το θεματολόγιο του τοιχογραφικού διακόσμου του ναού ακολουθεί σε γενικές γραμμές το εικονογραφικό πρόγραμμα του Αγίου Γεωργίου Οξύνειας. Οι ζωγράφοι Μιχαήλ και Γεώργιος δεν αναφέρουν τον τόπο καταγωγής τους αλλά, αν λάβουμε υπόψη μας το θεματολόγιο, όπως και τα τεχνικά και τεχνοτροπικά στοιχεία που μας δίνει μια πρώτη ανάλυση των τοιχογραφιών, μας οδηγούν στην οικογένεια των Χιοναδιτών, που αυτήν την εποχή δουλεύουν ασταμάτητα στην Β.Δ Ελλάδα, τη Θεσσαλία και τη Μακεδονία.

Στην οικογένεια των Χιονιαδιτών ανήκει και ο Μιχαήλ που στα 1791 υπογράφει το πλούσιο εικονογραφικό πρόγραμμα στον Άγιο Δημήτριο στο Ψήλωμα αλλά και τις τοιχογραφίες στον νάρθηκα του καθολικού της I. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου, στον μικρό οικισμό των Σταγιάδων γνωστή περισσότερο ως Μονή Σταγιάδων. Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Σταγιάδων είναι κτισμένη στην άκρη ενός μικρού ανδήρου στα πρόβουνα των Χασίων, σε υψόμετρο 700μ. Η άλλοτε ανδρώα μονή, που έγινε γυναικεία το 1968, διέθετε πλούσιο αρχειακό υλικό, από το οποίο ελάχιστα έγγραφα και κειμήλια διασώζονται, αφού τα περισσότερα καταστράφηκαν ή αφαιρέθηκαν από τα γαλλικά στρατεύματα το 1917.

Ο αρχιτεκτονικός τύπος του καθολικού είναι πολύ ενδιαφέρων και σπάνιος στην περιοχή, ενώ στα δυτικά προστέθηκε σε μεταγενέστερη φάση νάρθηκας και εξωνάρθηκας στα 1906. Το καθολικό της μονής Σταγιάδων που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι κτισμένο σε περισσότερες από μία φάσεις, στην παλαιότερη από τις οποίες ανήκει ο κυρίως ναός. Τυπολογικά είναι ένας σταυροειδής εγγεγραμμένος, τετράστυλος ναός, κατάγραφος με καλής ποιότητας τοιχογραφίες των αρχών του 17ου αι. Ο νάρθηκας του καθολικού είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε στα μέσα του 18ου αιώνα ο Χιοναδίτης ζωγράφος Μιχαήλ του Μιχαήλ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού, το οποίο βάσει τεχνοτροπικών χαρακτηριστικών τοποθετείται στις αρχές του 18ου αι. Στον 18ο αι. χρονολογούνται και οι εικόνες του τέμπλου.

Η διαμόρφωση του εικονογραφικού προγράμματος ακολουθεί σε γενικές γραμμές, τη διάταξη εικονογραφικών προγραμμάτων που συναντάμε από τα Παλαιολόγεια χρόνια έως τα μεταβυζαντινά και χρονολογούνται στον 18ο αι. Ο νάρθηκας, που είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1779, σύμφωνα με επιγραφή, υπογράφει ο ζωγράφος Μιχαήλ του Μιχαήλ. Ο Χιονιαδίτης ζωγράφος τολμά να παρουσιάσει με όλα τα γραφικά και αφηγηματικά στοιχεία, μέσα σε ομοιόμορφα πλαίσια, εν είδει πινάκων, τα μαρτυρία πολλών αγίων. Έχοντας ως βάση τα μαρτύρια του νάρθηκα της Μονής Ρουσσάνου στα Μετέωρα, δεν διστάζει να αποτυπώσει όχι μόνο τον τρόπο και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν για να μαρτυρήσουν οι άγιοι αλλά και το τέλος του μαρτυρίου τους. Παρά το γεγονός, ότι όλο το εικονογραφικό πρόγραμμα του νάρθηκα γεμίζει με τρόμο και δέος, ο Χιονιαδίτης ζωγράφος προσπαθεί να το απαλύνει με απαλές και όχι ιδιαίτερα τονισμένες χρωματικές διαβαθμίσεις.

Τοιχογραφίες του Μιχαήλ, από το παρεκκλήσι της Μονής Σταγιάδων

http://www.adraptis.com/stagiades/content/%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CF%84%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%80%CE%AF%CE%B4%CE%B1

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5524

http://www.trikalanews.gr/ypoloipoi_dimoi/stis_parufes_ton_meteoron_o_fusikos_kai_politistikos_ploutos_ton_xasion.html