του Παντελή Σαββίδη
Υπάρχει μια αρχή στο δημόσιο διάλογο στην Ελλάδα –στην
πραγματικότητα στην ανάπτυξη παράλληλων μονολόγων– που συγκαλύπτει την ουσία
των γεγονότων. Από την αρχή αυτή δεν διέφυγε η επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου.
Ποτέ ένας
πρόεδρος μιας χώρας του μεγέθους και του ρόλου της Ρωσίας δεν περιορίζει τις
επισκέψεις του στην εθιμοτυπία. Και είναι φυσικό και κατανοητό να υπάρχουν
διαστάσεις αδιόρατες, τις οποίες τα θεσμικά αντίβαρα των εξουσιών, τα Μέσα
Ενημέρωσης, οφείλουν να αναδεικνύουν. Στην προκειμένη περίπτωση νομίζω πως αυτό
έγινε σε περιορισμένο βαθμό, διότι για κάποιον ανεξήγητο λόγο η Ρωσία
αντιμετωπίζεται κάτι σαν ιερή αγελάδα.
Είναι
ευνόητο ο κύριος οικοδεσπότης, η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους, να είναι
διακριτική και φειδωλή στις δημόσιες δηλώσεις της. Οι άλλοι, όμως, παράγοντες
οφείλουν να δώσουν την πραγματική εικόνα του τετράπτυχου Ελλαδική
Εκκλησία-Ρωσική Εκκλησία-Άγιο Όρος-Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Υπάρχει
λοιπόν η εκκλησιαστική διάσταση της επίσκεψης, υπάρχει όμως και η πολιτική,
έστω και αν η επίσκεψη ήταν ιδιωτική. Εκπέμφθηκαν μηνύματα τα οποία αξίζει να
αποκωδικοποιηθούν.
Κατ’
αρχάς, η πρώτη επισήμανση έχει να κάνει με τη διαπίστωση πως οι χειρισμοί της
πολιτείας από τον άπειρο απεσταλμένο της δεν ήταν καλοί. Δυσαρέστησαν τους
πάντες και, λόγω της δημοσιότητας που έλαβαν, έχουν προκαλέσει και ζημιά. Οι
αγιορείτες πατέρες είναι μια ιδιαίτερη κατηγορία και η συνεννόηση μαζί τους
προϋποθέτει μεγάλη σχετική πείρα. Όποιος δεν την διαθέτει καλόν είναι να μην
ασχολείται με τα θέματα που τους απασχολούν. Στο Άγιο Όρος αναβιώνει το
Βυζάντιο σε όλες του τις μορφές. Και τις καλές και τις κακές.
Κατά τα
λοιπά, η επίσκεψη αποτιμάται στην εκκλησιαστική, την πολιτική και την
ενεργειακή της προσέγγιση.
Στην άποψη
πως η Ρωσική Εκκλησία τιμά τα χίλια χρόνια του ρωσικού μοναχισμού και στο
πλαίσιο αυτό πραγματοποιείται η επίσκεψη Πούτιν στο Άγιο Όρος, διατυπώθηκε ο
αντίλογος πως δεν υπάρχει ρωσικός μοναχισμός στο Όρος αλλά αγιορείτικος
μοναχισμός στον οποίο συμμετέχουν και Ρώσοι. Η ερμηνεία, όμως, θεολόγων με
επαρκέστατη κατάρτιση είναι πως η Ρωσική Εκκλησία τιμά τα χίλια χρόνια του
ρωσικού μοναχισμού γενικώς, και όχι ειδικώς στο Όρος. Άλλωστε, είναι συζητήσιμο
αν υπάρχει χιλιόχρονη ρωσική παρουσία στο Άγιο Όρος.
Δεν
υπάρχει, όμως, αμφιβολία πως η Ρωσική Εκκλησία καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια να
προσεταιρισθεί, ως επιρροή, μονές του Όρους· λόγω των οικονομικών δυνατοτήτων
της και της κρατικής ισχύος την οποία απολαμβάνει, η προσπάθειά της αυτή
βρίσκει ανταπόκριση.
Είναι
αδύνατον μια εκκλησία του μεγέθους και των δυνατοτήτων της Ρωσικής να μην
αναπτύξει πολιτική προς κάθε κατεύθυνση. Διότι και η ίδια έχει συνείδηση πως η
σχέση της με το ρωσικό κράτος είναι διαλεκτική και πως υφίσταται μια
αναγκαστική συμπόρευση Καίσαρα και Θεού. Σε μικρότερο βαθμό και με λιγότερα
αποτελέσματα αυτό συμβαίνει με τις εκκλησίες όλων των εθνικών κρατών, εκτός,
ίσως, του Οικουμενικού Πατριαρχείου το οποίο δεν υπάγεται σε κράτος και έχει
αναπτύξει μια ισχυρή παράδοση οικουμενισμού.
Ο
Οικουμενικός Θρόνος και το Άγιο Όρος είναι δύο ισχυροί πόλοι της ορθοδοξίας·
ίσως οι σημαντικότεροι πυλώνες της. Είναι αδιανόητο να μην ενδιαφερθεί να τους
επηρεάσει και αν μπορεί να τους ελέγξει μια Εκκλησία όπως η Ρωσική.
Η σταθερή
πρόσβαση που η Ρωσική Εκκλησία έχει στο Όρος είναι η μονή Αγίου Παντελεήμονος,
το «ρωσικό μοναστήρι» κατά το κοινώς λεγόμενο. Οι σχέσεις της Μονής με τη
Ρωσική Εκκλησία δεν ήταν πάντοτε γραμμικές. Στη σύνθεση των καλόγερων της Μονής
υπερείχαν οι ουκρανικής καταγωγής και το μοναστήρι είναι προσηλωμένο στην
τσαρική εποχή. Όταν η πρόσβαση σε αυτό ήταν εύκολη ο επισκέπτης διαπίστωνε στο
αρχοντικό της μονής να δεσπόζουν οι φωτογραφίες των Ρώσων τσάρων. Η αρχική
επιφυλακτικότητα της μονής με τη Ρωσική Εκκλησία έχει υποχωρήσει.
Για λόγους
στους οποίους δεν δίνεται, προς το παρόν, επαρκής εξήγηση, υπάρχει μια τάση
απομόνωσης της «ρωσικής μονής» και μη τήρησης, με αυστηρό τρόπο, του
αγιορείτικου τυπικού. Οι Έλληνες επίσημοι δεν γίνονται εύκολα αποδεκτοί, πολλές
φορές αποπέμπονται με προσβλητικό τρόπο και επισκέπτες με ελληνική υπηκοότητα
απορρίπτονται για διαμονή. Επιτρέπεται, ωστόσο, η ολιγόωρη προσκυνηματική
επίσκεψη. Αυτά δεν είναι στοιχεία που συνάδουν με τη θεολογική συμπεριφορά
μοναχών, ούτε με το αγιορείτικο τυπικό.
Σε
προηγούμενη επίσκεψή του ο πρόεδρος Πούτιν εκδήλωσε τη δυσαρέσκειά του για το
ότι δεν επιτρέπεται η επάνδρωση της Μονής με μεγάλο αριθμό Ρώσων μοναχών που
επιθυμούν να εγκαταβιώσουν στο Άγιο Όρος. Στο παρελθόν, υπήρξε περίοδος που σε
σύνολο δέκα χιλιάδων μοναχών, οι τέσσερις και πλέον χιλιάδες ήταν Ρώσοι. Λόγω
των αριθμητικών δεδομένων των κρατών, μια ανεξέλεγκτη εισροή Ρώσων μοναχών θα
ανατρέψει διαχρονικά δεδομένα της αγιορείτικης πολιτείας.
Ως
πολιτικοί λόγοι της επίσκεψης, θα μπορούσαν να επισημανθούν προσπάθειες του
Ρώσου προέδρου να προσεταιρισθεί την ελληνική κοινή γνώμη ώστε να την έχει με
το μέρος του στην περίπτωση που ενδιαφερθεί και διεκδικήσει είτε οικονομικής
είτε άλλης φύσεως ζητήματα. Η ελληνική κοινή γνώμη διάκειται, ούτως ή άλλως,
ευμενώς προς τη Ρωσία για λόγους που επιδέχονται ανάλυσης, αλλά η σύσφιξη των
δεσμών των δύο λαών στη βάση της θρησκείας είναι ένας αποτελεσματικός,
διαχρονικός και ανεξίτηλος παράγων που μπορεί να λειτουργήσει θετικά και σε
άλλες κατευθύνσεις.
Η επίσκεψη
αποσκοπούσε και στην έναρξη, ή επίδειξη, μιας ρωσικής πολιτικής προβολής ήπιας
ισχύος, η οποία ίσως δούμε να αναπτύσσεται και σε άλλες βαλκανικές χώρες.
Ο
συμβολισμός του Αγίου Όρους έδωσε στο Ρώσο πρόεδρο το πλεονέκτημα το μήνυμά του
να έχει αναφορά σε όλους τους ορθόδοξους χριστιανούς οι οποίοι έχουν σε υψηλή
υπόληψη την αγιορείτικη πολιτεία.
Σε
πολιτικό-ενεργειακό επίπεδο, τέλος, η επίσκεψη έστειλε το μήνυμα στις Βρυξέλλες
και την Ουάσιγκτον ότι η Ρωσία είναι παρούσα στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, την
οποία προμηθεύει με ενέργεια σε υψηλό ποσοστό. Χωρίς αμφιβολία, η Ρωσία θα
επιδιώξει να «σπάσει» την ενεργειακή περικύκλωση στην οποία έχει υποβληθεί από
τη Δύση.
Το
παιχνίδι ανοίγει και η σκακιέρα βρίσκεται επί τραπέζης. Χρειάζονται γεροί
παίκτες. Και συνήθως, όποιος δεν τα καταφέρνει χάνει.
Ανιχνεύσεις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου