Οδοιπορικό στον θολωτό Μυκηναϊκό τάφο των Τζαννάτων-Πόρου της Κεφαλλονιάς (1350 π.Χ)

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Πριν από 2 εβδομάδες βρέθηκα στην Κεφαλλονιά, όπου με οδηγό τον φίλο μου Μάκη Μεταξά, έκανα μια ενδιαφέρουσα αρχαιολογική κατάβαση στο μυκηναϊκό και ομηρικό παρελθόν της νήσου. Το σημείο εισόδου μας στο απώτατο παρελθόν, ήταν ο θολωτός Μυκηναϊκός τάφος των Τζαννάτων-Πόρου που έχει χρονολογηθεί στο 1350 π.Χ περίπου.

Την θέση του τάφου εντόπισε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με το ερευνητικό του πάθος ο Μ. Μεταξάς, που προώθησε την ανασκαφή και την αρχαιολογική τεκμηρίωση με προσωπική συμβολή και θυσίες και με τη συλλογική βοήθεια πολλών άλλων που ενδιαφέρονται για την ανάδειξη του. Πρέπει να πω, ότι ο τάφος με εξέπληξε για το μέγεθος και την ασυνήθιστη υπόγεια πολυεπιπεδικότητά του. Ήταν πολύ πιο ενδιαφέρων από όσο αρχικά φανταζόμουν. Είναι ο μεγαλύτερος ανακαλυφθείς θολωτός τάφος της Β. Δυτικής Ελλάδας και ήταν σε χρήση πριν και κατά τη διάρκεια της εποχής του Οδυσσέα. 

Ο περιβάλλων χώρος του Τάφου

Αρχικά υπήρχε ένας παλαιότερος τάφος στη θέση του οποίου κτίστηκε στη συνέχεια το μυκηναϊκό μνημείο που έχει χαρακτηριστεί από τους αρχαιολόγους ως «βασιλικό και ηγεμονικό». Ανάμεσα στους νεκρούς που βρέθηκαν ενταφιασμένοι, ο πιο επιφανής ήταν ένας άνδρας-πολεμιστής και σπουδαίος άρχοντας που είχε στο χέρι του τέσσερα δαχτυλίδια και πολλά βραχιόλια και τον οποίο οι επιστήμονες που εξέτασαν τα οστά του χαρακτήρισαν «πολεμική μηχανή» από τα πολλά τραύματα που είχε αποκτήσει σε μάχες. Βρέθηκε στην κεντρική θήκη του χώρου και ίσως ο θολωτός Τάφος να χτίστηκε για εκείνον και για τη δυναστεία του.

 Η είσοδος

Στον κυρίως Τάφο βρέθηκαν μόνο οι τελευταίοι 7 "ένοικοι" του, μεταξύ των οποίων και ο επιφανής άρχοντας με τα δακτυλίδια (ένα εξ αυτών από Ορεία κρύσταλλο). Ο Τάφος είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα, αλλά μια ευτυχής συγκυρία-μάλλον καταπλάκωση του χεριού από πέτρες σε κάποιο σεισμό-απέκρυψε τα κοσμήματα από τα μάτια των τυμβωρύχων και έτσι έφτασαν μέχρι τις μέρες μας. Βρέθηκαν επίσης ψήγματα χρυσού, που προέρχονταν από τα ενδύματα του, τα οποία ήταν πιθανότατα κεντημένα και διακοσμημένα με χρυσά νήματα.

Σύμφωνα με τον Μ. Μεταξά μια πομπική οδός συνέδεε τον τάφο με έναν παραπλήσιο λόφο, όπου υπάρχουν ενδείξεις για την ύπαρξη ανακτόρου ή κάποιου οικιστικού συγκροτήματος. Έγινε μια πρώτη αρχαιολογική έρευνα από τον αρχαιολόγο Δρ. Α. Βασιλάκη, που απέδωσε σημαντικά ευρήματα, ικανά ώστε να χαρακτηριστεί η περιοχή ως το μεγαλύτερο μυκηναϊκό διοικητικό κέντρο της νήσου. Αυτό που χρειάζεται είναι να γίνει μια ολοκληρωμένη ανασκαφή, ώστε ονόματα, τοποθεσίες και ευρήματα να βρουν την αληθινή τους θέση στην ιστορία. Ακόμα και αν είναι διαφορετική από αυτή που γνωρίζουμε. Ο αγώνας του Μ. Μεταξά και των φίλων του είναι μοναχικός, γεμάτος εμπόδια, αρνήσεις και αναστολές από την επίσημη πολιτεία. Είναι όμως ένας αγώνας ευγενικός που αφήνει να μπει λίγο φως από την χαραμάδα της πίστης.

Στο εσωτερικό του Τάφου με την ωραία λιθοδομή έχει τοποθετηθεί εξέδρα, καθώς ο Τάφος αναπτύσσεται κάθετα σε βάθος (πρωτότυπη μυκηναϊκή εκδοχή) και δεν έχει ανασκαφεί βαθύτερα λόγω κινδύνου κατάρρευσης. Έτσι η περαιτέρω διερεύνηση του επαφίεται στην τεχνολογία του μέλλοντος.

Οι τάφοι βρίσκονταν κάτω από το δάπεδο σε διάφορα επίπεδα και κάθε φορά οι παλαιοί νεκροί μετακινούνταν σε άλλες θέσεις. Ο πιο επιφανής από τους 7 νεκρούς, εκείνος με τα πολύτιμα κοσμήματα, ήταν της εποχής του Οδυσσέα.

Πανοραμικές φωτογραφίες από το εσωτερικό του Τάφου.

Δίπλα ακριβώς από τον Τάφο ανασκάφηκε και ένας χώρος απόθεσης (κάτι σαν οστεοφυλακείο), όπου μεταφέρονταν με φροντίδα τα οστά των παλαιότερων νεκρών του Τάφου. Εκεί βρέθηκε μεγάλος αριθμός νεκρών, περί τους 72, κάτι που μαρτυρεί τη συνεχή ύπαρξη κάποιου αρχοντικού γένους στην περιοχή, αφού ο τάφος ήταν οικογενειακός. Να σημειωθεί, ότι οι νεκροί αυτοί ήταν προγενέστεροι ακόμα και από την εποχή του Οδυσσέα. 

Αντί επιλόγου μια υποθετική ερώτηση. Αν είσαστε εσείς βασιλιάς και στο βασίλειο σας υπήρχαν δύο νησιά, ένα μικρό και άνυδρο και ένα μεγάλο και αυτάρκες, σε ποιο από τα δύο θα επιλέγατε να τοποθετήσετε την έδρα της διοίκησης, ώστε να ασκείτε τον έλεγχο αποτελεσματικά; 

Αν πάλι επιλέγατε το μεγάλο νησί, σε πιο σημείο θα κάνατε την έδρα σας, αν όχι στην ανατολική ακτή του, όπου υπάρχουν φυσικοί λιμένες, εύκολη επικοινωνία με την κυρίως Ελλάδα και εποπτεία του μικρότερου νησιού που απέχει ελάχιστα μίλια ανατολικά; Νομίζω ότι η απάντηση είναι λογικά προφανής. Και εφόσον εσείς θα επιλέγατε το μεγάλο νησί την Κεφαλλονιά, γιατί ο Οδυσσέας να επιλέξει το μικρό, την Ιθάκη; Μήπως ο Οδυσσέας ήταν λιγότερο έξυπνος από τον δικό σας μέσο όρο; Φευ!

Για περισσότερες πληροφορίες και για απαντήσεις στα βέβαια ερωτήματα σας, επισκεφτείτε το πολύ ενδιαφέρον ιστολόγιο του Μ. Μεταξά.
http://homericithaca.blogspot.com/

Σχετικοί σύνδεσμοι:

http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=5752

https://www.archaiologia.gr/blog/2011/11/28/%CE%BC%CF%85%CE%BA%CE%B7%CE%BD%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CF%8C-%CE%BF%CE%B9%CE%BA%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%B1-%CF%84%CE%B6%CE%B1%CE%BD%CE%BD/

http://karousos.blogspot.com/2012/08/blog-post.html

https://www.kefalonitikanea.gr/2011/10/blog-post_13-79.html