Το φαγητό σε μεγάλα έργα τέχνης

Από τις αρχέγονες ζωγραφιές, στα μήλα του Πολ Σεζάν και τις σούπες του Άντι Γουόρχολ

Ευανθία Τζιμούρτα

Από τους ζωγράφους της λίθινης εποχής οι οποίοι εκτός από την απεικόνιση τροφής, χρησιμοποίησαν χυμούς λαχανικών και ζωικά λίπη και στα χρώματα και οι Αιγύπτιοι που σκάλιζαν εικόνες από τις γεωργικές καλλιέργειες και ψωμιά σε ιερογλυφικούς δίσκους και στήλες, την Αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, ως την Αναγέννηση και τις μέρες μας η τροφή είναι ένα προσφιλές θέμα για την Τέχνη. Σαν η απεικόνιση της τροφής να αποτελεί ευχετική ή μεταφυσική πράξη.

 

Peter Wtewael 1596. – Μοντέλο λαϊκής εικόνας για την εποχή. Η όμορφη μαγείρισσα φλερτάρει το νεαρό και τα άφθονα κρέατα παραπέμπουν στις απολαύσεις της σάρκας. Συνηθισμένη αλληγορία στην ολλανδική ζωγραφική.

 

                                  

Pieter-Aertsen 1551 – Η Άγια Οικογένεια, βγάζει τα υπάρχοντα της έξω από το σπίτι ως ελεημοσύνη. Στο βάθος με το γαιδουράκι ο Ιωσήφ, η Παναγία και ο Χριστός φεύγουν για την Αίγυπτο για να γλυτώσουν από τη σφαγή του Ηρώδη

Ο εκκεντρικός για την εποχή μας, φαντασθείτε στην εποχή του Giuseppe Arcimboldo δημιουργούσε ανθρώπινες μορφές με φρούτα, λαχανικά, ψάρια, λουλούδια κοκ. Εικόνες που εμπεριέχουν το στοιχείο του μεταφυσικού και της μαγείας.

Καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν την τροφή για να περιγράψουν και να καυτηριάσουν κοινωνικές συμπεριφορές, προβάλλοντας ουσιαστικά ερωτήματα σχετικά με την εξουσία, τον πλούτο, τη ζωή, τη γονιμότητα, το θάνατο, τη μεταθανάτια ζωή και ό,τι άλλο μπορούσε να απασχολεί τους ανθρώπους της εποχής τους. Χαρακτηριστική γύρω απ’ αυτή τη θεματογραφία είναι η ζωγραφική που συναντάμε στα χρόνια άνθησης της ολλανδικής και φλαμανδικής τέχνης.

Annibale Carracci, γεύμα με φασόλια, 1583

Οι νεκρές φύσεις πήραν εξέχουσα θέση στην ιστορία της τέχνης. Πλούσια τραπέζια με λαμπερά σκεύη, δυσεύρετα για τον πολύ κόσμο σφάγια, φρούτα και λαχανικά με την εντυπωσιακή υφή της δροσιάς, δημιουργούσαν την ψευδαίσθηση ότι ο θεατής συμμετέχει σ’ ένα τέτοιο τραπέζι. Στις αρχές του 16ου αιώνα οι ζωγραφικές αυτές επιβεβαίωναν τον πλούτο και τη σχέση των ιδιοκτητών με τους ανθρώπους της τέχνης. Τα τρόφιμα που απεικονίζονταν είχαν προφανώς συμβολική σημασία και συνήθως σχετίζονταν με βιβλικά κείμενα και μηνύματα που εξέπεμπαν.

Vincent Van Gogh – πατατοφάγοι 1885. – Είχε γράψει στην αδελφή του για το έργο «Ο πίνακας με τους χωρικούς που τρώνε πατάτες, είναι εν τέλει το καλύτερο πράγμα που έκανα»

Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οι καλλιτέχνες συνέχιζαν να μεταφέρουν στιγμές από την πραγματική ζωή. Απεικόνιζαν ανθρώπους να κοινωνικοποιούνται γύρω από τα τρόφιμα ή ταπεινούς ανθρώπους, όπως οι αγρότες με τα απλά και φτωχικά γεύματα, όπως οι «πατατοφάγοι» του Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Άλλοι ζωγράφοι του μοντερνισμού, όπως Σεζάν απέδωσαν ένα νέο είδος νεκρής φύσης, που άνοιξε δρόμους για τα ρεύματα που ακολούθησαν. Μερικοί ιμπρεσιονιστές αποκαλύπτουν την κοινωνική πλευρά του φαγητού με σκηνές συλλογικών γευμάτων, όλα με λεπτότητα, καθαρότητα και απόλαυση. Το συναντάμε στον Μανέ ή στον Ρενουάρ.

Pierre Auguste Renoir, γεύμα σε μεσημεριανή βαρκάδα. 1880. Το φαγητό ως αφορμή κοινωνικοποίησης

Τον 20ό αιώνα ο κυβισμός και η αφηρημένη απόδοση έκαναν τα πράγματα λιγότερο εικονιστικά. Τα τρόφιμα «έχασαν» το σχήμα και τη γεύση τους. Οι καλλιτέχνες ήθελαν να ερευνήσουν τη μεταβαλλόμενη φύση της κοινωνίας και το φαγητό έγινε ένα εξαιρετικό θέμα για τα σχόλια τους. Οι πίνακες του Edward Hopper για τα κορίτσια το 1930 σχολιάζουν την εποχή της κατάθλιψης, την οικονομική κρίση, την πείνα, το φύλο.

Πολ Σεζάν, νεκρή φύση. «Η ζωγραφική από τη φύση δεν αντιγράφει το αντικείμενο συνειδητοποιεί τις αισθήσεις του», έγραψε ο καλλιτέχνης

Με την οικονομική ανάπτυξη και την εμφάνιση του καταναλωτισμού οι pop καλλιτέχνες  εισάγουν στην τέχνη αντικείμενα της καθημερινής ζωής, ενώ ο Warhol σαρκάζει την άνοδο μιας ομογενοποιημένης κοινωνίας μέσα από τα 32 κουτάκια της σούπας Campbell.

Pieter Aertsen – Μαγείρισσα, 1559

 

Pieter Bruegel Γιορτή Αγροτών, (1556). Λες και ο ζωγράφος βρίσκεται στον περίβολο και απαθανατίζει ένα αγροτικό γλέντι. Η διαφοροποίηση του από τους ομολόγους στην Ιταλία είναι ότι μας παρουσιάζει μια αληθινή εικόνα και όχι τα πανηγύρια της υψηλής κοινωνίας

 Edward-Hopper – Πίνακες για Κυρίες. 1930 – Ηταν η εποχή που οι επιχειρήσεις υποστήριζαν την κοινωνική καινοτομία να πηγαίνουν οι γυναίκες για φαγητό στα εστιατόρια.

 

Άντι Γουόρχολ Σούπες. – Θεωρείται από τους πιο συμβολικούς πίνακες ζωγραφικής όλων των εποχών. Αναφέρεται στο φαγητό χωρίς να ζωγραφίζει πραγματικά κανένα φαγητό

 

Wayne-Thiebaud Σαλάτες, σάντουιτς και επιδόρπια 1962 Ζωγραφιές που όπως λέει απεικονίζουν τις δικές του αναμνήσεις

 

Tjalf Sparnaay – «Τηγανητό Αυγό». «Μα είναι στ’ αλήθεια αυτό ένας πίνακας;» αναρωτιέται ο θεατής. Οπαδός του υπερρεαλισμού παρουσίασε μια εικόνα τόσο υποβλητική που μπορεί κανείς να μυρίσει και να δοκιμάσει το πιάτο, δημιουργώντας έτσι μια υποομάδα που χαρακτηρίστηκε ως «μεγαρεαλισμός». Το τηγανητό αυγό μπορεί να είναι η πιο γνωστή εικόνα του και μάλιστα έγραψε ένα ποίημα γι’  αυτό: «Ο ήλιος που λάμπει πίσω από τα σύννεφα χαμογελάει σε μας κάθε πρωί με το τηγανισμένο περίγραμμα του σαν ακτογραμμή με παραλίες».

 

Ντιέγκο Βελάσκεζ- Μια γριά που τηγανίζει τα αυγά. 1618. Θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα του καλλιτέχνη. Για την γερόντισσα που τηγανίζει τα αυγά υπάρχει και η άποψη ότι τα αυγά είναι προϊόντα λαθροθηρία

 

 ∗Αρχική εικόνα: Floris Van Dyck: Νεκρή φύση με φρούτα, καρύδια και τυρί. 1613 Η θέαση από ψηλά είναι χαρακτηριστική στις νεκρές φύσεις του καλλιτέχνη. Ο πίνακας αποκτά μεγαλύτερη αληθοφάνεια.

 

https://www.art22.gr/%cf%84%ce%bf-%cf%86%ce%b1%ce%b3%ce%b7%cf%84%cf%8c-%cf%83%ce%b5-%ce%bc%ce%b5%ce%b3%ce%ac%ce%bb%ce%b1-%ce%ad%cf%81%ce%b3%ce%b1-%cf%84%ce%ad%cf%87%ce%bd%ce%b7%cf%82/