Στο Αιγαίο του 15ου π.Χ. αιώνα ο κόσμος μιλούσε ελληνικά

Η σκυταλοδρομία –Αρθουρ Εβανς, Αλις Κόμπερ, Μάικλ Βέντρις– προς την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β.

Από το 1900 και μέσα στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ο Αρθουρ Εβανς, επιμελητής αρχαιοτήτων του Ασμόλειου Μουσείου της Οξφόρδης, θα ανακαλύψει κατά τις ανασκαφές του στην Κνωσό κάπου 2.000 πήλινες πινακίδες. Η φωτιά είχε καταστρέψει το μινωικό ανάκτορο γύρω στα 1.400 π.Χ., επιτρέποντας έτσι να διασωθούν εγχάρακτες πάνω στον ψημένο πηλό των πινακίδων δύο διαφορετικές γραφές. Ο Εβανς τις ονόμασε Γραμμική Α και Β. Η Γραμμική Β (μεταγενέστερο εκλεπτυσμένο παρακλάδι της Α), επί πενήντα χρόνια παρέμεινε ένας γρίφος για τους ακαδημαϊκούς κύκλους της αρχαιολογικής και φιλολογικής επιστήμης.

Η συγγραφέας του βιβλίου είναι βασική συντάκτρια του τμήματος Νεκρολογιών των New York Times με πτυχίο γλωσσολογίας και μεταπτυχιακά στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια.

 

Η Αμερικανίδα συγγραφέας Μαργκαλίτ Φοξ, βασική συντάκτρια του τμήματος Νεκρολογιών των New York Times με πτυχίο γλωσσολογίας και μεταπτυχιακά στη Σχολή Δημοσιογραφίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια αφηγείται το χρονικό της αποκρυπτογράφησης των αρχαιότερων γραπτών της Ευρώπης. Εξιστορεί αρχικά την προσπάθεια του Αρθουρ Εβανς να προσεγγίσει τη μυστηριώδη γραφή του Αιγαίου της Εποχής του Χαλκού. Ο Εβανς είχε συμπεράνει ότι επρόκειτο για μια γλώσσα ανάγνωσης-ανάκτησης πληροφοριών. Τα εικονογράμματα των πινακίδων Γραμμικής Β αφορούσαν καταγραφές σιτηρών, ζώων, όπλων και συναφών καταλόγων που μαρτυρούσαν τις καθημερινές συναλλαγές του ανακτόρου της Κνωσού. Μπερδεμένος από τα παραστατικά εικονίδια της άγνωστης γραφής, ο Εβανς δεν μπόρεσε να αναγνωρίσει την αλληλουχία συλλαβών και λέξεων. Στην πραγματικότητα είχε φτάσει σε τέλμα λόγω της εμμονής του ότι η Γραμμική Β ήταν γραφή της χαμένης μινωικής γλώσσας.

Το 1941 ο 90χρονος Εβανς πεθαίνει στην Αγγλία. Τη σκυτάλη της έρευνας παίρνει η Νεοϋορκέζα Αλις Κόμπερ (1906-1950), επίκουρη καθηγήτρια Κλασικών Σπουδών του Κολεγίου Μπρούκλιν, λαμπρή απόφοιτος ΦΒΚ του Πανεπιστημίου Κολούμπια. Μέσα από αδημοσίευτο αρχειακό υλικό του Πανεπιστημίου του Τέξας, η Φοξ υμνεί με μια ιδιότυπη νεκρολογία τον σημαντικότατο ρόλο της Κόμπερ σε αυτή τη διανοητική περιπέτεια. 

Με ένα επιβαρυμένο πρόγραμμα μαθημάτων και στενά χρονικά περιθώρια η Κόμπερ δουλεύει μοναχικά και στοχοπροσηλωμένα στο σπίτι της μέχρι αργά. Εχει στη διάθεσή της μόνον 200 δημοσιευμένες επιγραφές για να αποδομήσει ένα σύστημα γραφής, ώστε να βρει το πώς συνδέονται μεταξύ τους οι λέξεις της υποκρυπτόμενης γλώσσας. Μαθαίνει γλώσσες με διαφορετική παράταξη των γραφών, όπως τα ιερογλυφικά (κινεζικά), συλλαβικά (ακκαδικά) και το αλφάβητο (περσικά). Λόγω της μεταπολεμικής έλλειψης χαρτιού σε Αμερική και Ευρώπη, αναγκάζεται να φτιάξει ένα αυτοσχέδιο σύστημα ταξινόμησης των χαρακτήρων της Γραμμικής Β πάνω σε «κάρτες αρχείου» από κουτιά τσιγάρων (κάπνιζε αρειμανίως). Κατορθώνει με αξιοθαύμαστο τρόπο να διασαφηνίσει ότι οι Μινωίτες μιλούσαν μια γλώσσα με κλιτά μέρη του λόγου. Δημοσιεύοντας στο «American Journal of Archaeology», το εγκυρότερο αρχαιολογικό περιοδικό παγκοσμίως, η Κόμπερ χαίρει εκτίμησης από την τότε ανδροκρατούμενη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Η υποτροφία του Ιδρύματος Γκουγκενχάιμ της δίνει την ευκαιρία να ταξιδέψει από τη Νέα Υόρκη στην Αγγλία όπου βρίσκονταν οι περισσότερες αδημοσίευτες επιγραφές και να συνεχίσει την πρωτοπόρο έρευνά της.

 Οι κρυμμένες πινακίδες

Ως πρώτος ανασκαφέας των πινακίδων ο Εβανς δικαιωματικά δεν επιθυμούσε τις δημοσιεύσεις άλλων μελετητών πριν ολοκληρωθούν τα «Scripta Minoa» (τα μινωικά γραπτά) που βρίσκονταν υπό έκδοση στην Clarendon Press του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης. Εν τω μεταξύ, οι πινακίδες ήταν κρυμμένες με ασφάλεια στο Μουσείο του Ηρακλείου, ώστε να μην πέσουν στα χέρια των ναζί. Ετσι, επί πολλά έτη, οι προϋποθέσεις επιστημονικής έρευνας καθίσταντο δύσκολες και σχεδόν αδιέξοδες, χωρίς πρόσβαση στο αυτούσιο αρχαιολογικό υλικό.

Η Κόμπερ θα είχε φτάσει στη λύση του αινίγματος της Γραμμικής Β, αν δεν πέθαινε πρόωρα. Η ψυχολογική και η σωματική της κόπωση κορυφώνονται όταν αναλαμβάνει να κάνει όλες τις διορθώσεις για την έκδοση των «Scripta Minoa», παρακάμπτοντας το δικό της αξιόλογο έργο. Ο αρχαιολόγος Τζον Μάιρς και διάδοχος του Εβανς στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης την είχε υποχρεώσει έμμεσα να σηκώσει το βάρος αυτής της εξαιρετικά απαιτητικής εργασίας.

Ο Βρετανός αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις, με σπάνιο χάρισμα στην άμεση εκμάθηση αρχαίων γλωσσών, αξιοποιεί την κρυπταναλυτική μέθοδο της Κόμπερ. Μελετά παθιασμένα τους συνδυασμούς συμβόλων και ήχων μέσα στη Γραμμική Β, αναζητώντας τη χαμένη ετρουσκική. Τελικά, το συλλαβάριο της άγνωστης γλώσσας του αποκαλύπτεται. Το 1952 ο Βέντρις θα ανακοινώσει στο ραδιόφωνο του BBC το ύψιστης πολιτισμικής αξίας εύρημά του: στο Αιγαίο του 15ου π.Χ. αιώνα ο κόσμος μιλούσε ελληνικά.

MARGALIT FOX

Στον λαβύρινθο της Γραμμικής Β –

Ξεκλειδώνοντας το αίνιγμα

ενός αρχαίου κώδικα

μετάφραση – επίμετρο:

Χ. Ε. Μαραβέλιας

Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης

Πηγή: Ε. Μαλλιάρου, Καθημερινή

http://anaskafi.blogspot.com/2021/01/15.html