O πόλεμος της Τέχνης στην Εποποιία του 1940

Έργο του Αλ. Αλεξανδράκη

του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

28η Οκτωβρίου 1940. Το Έπος των Ελλήνων στρατιωτών στα χιονισμένα βουνά της Β. Ηπείρου και της Αλβανίας. Ένας ακόμη χρυσός κρίκος δόξας και τιμής στην μακραίωνη ιστορία των δίκαιων αμυντικών πολέμων, απέναντι στην απρόκλητη και βάναυση επιθετικότητα των ληστρικών δυνάμεων του φασιστικού σκότους. Το Ελληνικό έθνος σύσσωμο αντιστέκεται με αποφασιστικότητα απαράμιλλη, για να περάσει από την άμυνα στην αντεπίθεση.

Φ. Δημητριάδης

Χιλιάδες μικρές και άγνωστες ιστορίες απλών ανθρώπων, που παρέμειναν οι ανώνυμοι πρωταγωνιστές σε ένα μεγάλο Έπος. Μεγάλες θυσίες ταπεινών ανθρώπων που γράφτηκαν με αίμα στα χιόνια των ψηλών βουνών. «Ανδρών επιφανών, πάσα γη τάφος». Ο Άγνωστος στρατιώτης. Το ιερό, όπου ένας λαός εναποθέτει με δέος και σεβασμό, με απέραντη ευγνωμοσύνη την τιμή και την καρδιά του. Ό Έλληνας στρατιώτης, η Ελληνίδα μάνα των νησιών και της Στερεάς Ελλάδας, οι ηρωϊκές γυναίκες της Β. Ηπείρου.

Σε εκείνον τον Πόλεμο ο καθένας αγωνίστηκε με το δικό του τρόπο. Από το δικό του μετερίζι αντιστάθηκε και πρόσφερε τον εαυτό του στη μεγάλη υπόθεση της πατρίδας. Άλλοι πολέμησαν στα πεδία της μάχης με ξιφολόγχες και με ανδρεία, κι άλλοι με τη δύναμη της φωνής και του πνεύματός τους. Με τις αιχμές των πινέλων και τους στυλογράφους τους. Πόσα γνωρίζουμε για τον άγνωστο πόλεμο της Τέχνης και την προσφορά της στην υπόθεση του αγώνα, τότε, αλλά και στα μετέπειτα δύσκολα χρόνια της φασιστικής κατοχής;

Κ. Γραμματόπουλος

«Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά, που σκληρά πολεμάτε πάνω στα βουνά..». Η στεντόρεια, αρχαιοελληνική φωνή της Σοφίας Βέμπο με την ψυχική δύναμη της Σπαρτιάτισσας μάνας, της αδελφής και της αγαπημένης γυναίκας, εμψύχωνε με παιάνες θριαμβικούς τους πολεμιστές με τους στίχους του Μίμη Τραϊοφόρου. Το αναστάσιμο «Άσμα ηρωϊκό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» του Οδ. Ελύτη. Οι σατυρικές, αν και μέσα στο βαρύ κλίμα της εποχής επιθεωρήσεις, που σκοπό είχαν την ανύψωση του ηθικού του λαού. Οι περιφερόμενες θεατρικές παραστάσεις στο μέτωπο για την ψυχαγωγία των κουρασμένων πολεμιστών.

Κ. Γραμματόπουλος

Τα εμψυχωτικά άρθρα των εφημερίδων, τα σκίτσα και οι γελοιογραφίες που έκαναν το γύρο, εξευτελίζοντας τον εχθρό με μια απίθανη αίσθηση του χιούμορ και της σάτυρας σε τόσο δύσκολες στιγμές. Τα έργα ζωγραφικής από τις μάχες του μετώπου του στρατιώτη-καλλιτέχνη Αλέξανδρου Αλεξανδράκη, οι αφίσσες του Φωκίωνα Δημητριάδη, του χαράκτη Κώστα Γραμματόπουλου, της Βάσως Κατράκη και τόσων άλλων εικαστικών καλλιτεχνών της εποχής. Ηταν έπειτα τα τραγούδια που ο λαός σιγοτραγουδούσε διασκεδάζοντας στις μέρες της αγωνίας. Τραγούδια των Μάρκου Βαμβακάρη, του Σπύρου Περιστέρη, του Στέλιου Κηρομύτη και του Δημ. Γκόγκου γνωστού ως Μπαγιαντέρα, του Μιχ. Γενίτσαρη και άλλων.

Η Τέχνη σαν εμπροσθοφυλακή του νικηφόρου πνεύματος των ελληνικών στρατευμάτων. Γιατί είναι αλήθεια, πως κανένας πόλεμος δεν κερδίζεται στα πεδία της μάχης, αν πρώτα η νίκη δεν κερδηθεί μέσ΄ τις καρδιές.

«…Δεν περάσαν παρά ολίγες μέρες

και οι θαυματουργές μας σφαίρες

το τσαρούχι και η αρβύλα

κάναν στο Μπενίτο νίλα.

Βρε Μπενίτο μη θαρρείς για μακαρόνια

τα ελληνικά κανόνια

τα΄χουν χέρια δοξασμένα

παλικάρια ανδρειωμένα»

Β. Κατράκη

(Στίχοι του Σπ. Περιστέρη. Κοροϊδευτικό τραγούδι από τον Μ. Βαμβακάρη και τον Απ. Χατζηχρίστο, προσαρμοσμένο στο κλίμα χλευασμού, με το οποίο αντιμετώπιζε ο ελληνικός λαός τον Ιταλό δικτάτορα. 1941) 

(πρώτη δημοσίευση στο περιοδικό πολιτιστική «ΕΝΝΕΑΔΑ», τ. 9^ο, 2001)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

«Γειά σου περήφανη και αθάνατη εργατιά».  Λεύκωμα της Γ.Σ.Ε.Ε. Αθήνα 2000

« ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ», Εκδόσεις Μέλισσα. Τόμος Α΄. Αθήνα 1997