Ευρωπαίοι Φιλέλληνες καλλιτέχνες και έργα

Ευγένιου Ντελακρουά: "Η Σφαγή της Χίου", 1824

Του Γεράσιμου Γ. Γερολυμάτου

Το ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης και τα δραματικά της γεγονότα αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και αιτία για τη δημιουργία έργων με έντονο φιλελληνισμό. Η Τέχνη και η διανόηση της Ευρώπης δήλωναν την αμέριστη συμπάθεια και υποστήριξή τους προς τους επαναστατημένους Έλληνες. Η σφαγή στην Χίο 20.000 αθώων ανθρώπων το 1824, ξεσήκωσε τα ανθρωπιστικά συναισθήματα όλων. Οι πνευματικοί άνθρωποι παρακολουθούσαν με κομμένη ανάσα τον απελπισμένο αγώνα ενός πτωχού αλλά σπουδαίου λαού, απέναντι στο βάρβαρο ανατολίτη.

Με αφορμή τα τραγικά γεγονότα της Χίου, ο Γάλλος ζωγράφος Ευγένιος Ντελακρουά, ζωγράφισε το 1824 το μνημειώδες έργο του «Σφαγή της Χίου» το οποίο και παρουσίασε στο επίσημο Σαλόνι Τέχνης στο Παρίσι, δημιουργώντας μεγάλη αίσθηση υπέρ του ελληνικού αγώνα. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη τα δεδομένα της εποχής εκείνης, καθώς η ενημέρωση ήταν απολύτως περιορισμένη και εξαντλείτο στην κυκλοφορία μόνο κάποιων εφημερίδων. Ήταν μια εποχή δίχως οπτικο-ακουστικά μέσα και τηλεοπτικές κάμερες, φωτογραφικές μηχανές, CNN και άμεση πρόσβαση στα νέα. Από αυτή την άποψη αντιλαμβάνεται κανείς την χρησιμότητα και την αποτελεσματικότητα της Τέχνης στον τομέα της πληροφόρησης και την σπουδαιότητα έργων όπως αυτό του Ντελακρουά. Ο φιλελληνισμός του Ντελακρουά έχει συνδεθεί με τον Β. Ουγκώ που ήταν φίλος του και ο οποίος επίσης έκανε αγώνα για την Ελλάδα.

Το συγκεκριμένο έργο με τη σύνθεση και τα φωτεινά, αλλά γκριζο-κίτρινα χρώματά του αποπνέει όλη την τραγικότητα της σκηνής της σφαγής. Άλλα έργα του με θέματα από τον Μπάιρον και την ελληνική  επανάσταση το 1827 ήταν το «Η έφοδος του Μάρκου Μπότσαρη», «Επεισόδιο από τον πόλεμο Ελλήνων και Τούρκων», «Γκιαούρ και Πασάς», «Έλληνας και Τούρκος» και το μεγαλειώδες «Η Ελλάδα στα ερείπια του Μεσολογγίου». Το τελευταίο αυτό έργο έχει έναν έντονο συμβολισμό, καθώς παρουσιάζεται σαν την Ανάσταση της Ελλάδας μέσα από τα ερείπια του Μεσολογγίου, παραπέμποντας στην Ανάσταση του Χριστού μέσα από τον τάφο.

Εδώ, όπως και εκεί, οι πέτρες των ερειπίων θυμίζουν την πλάκα του τάφου μέσα από την οποία ανασταίνεται η νέα ελπίδα. Η Νέα Ελλάδα με τα χέρια ανοιχτά, ματωμένα όπως του Χριστού, αναδύεται νικηφόρα μέσα από τα ερείπια της καταστροφής και του θανάτου. Εντυπωσιακή σύλληψη που θέλει να φέρει την Αρχή μέσα από το Τέλος, και προφητική συνάμα, αφού η τραγική πτώση του Μεσολογγίου στάθηκε η αρχή της στροφής της φιλελληνικής πολιτικής των ευρωπαϊκών χωρών.

Νταβίντ ντ΄Ανζέρ: Επιτύμβιο Μνημείο για τον Μάρκο Μπότσαρη

Ο ζωηρός Ρομαντισμός της εποχής είδε να αναγεννώνται στο πρόσωπο του Μάρκου Μπότσαρη οι ομηρικοί ήρωες, όταν αυτός σκοτώθηκε στην μάχη του Καρπενησίου το 1823 και βρήκε νέο βωμό για τους θαυμασμούς του. Κανείς άλλος ήρωας του 21 δεν ενέπνευσε τόσο την ποίηση και την Τέχνη. Τα ευρωπαϊκά κέντρα γέμισαν από εικόνες του. Ο γλύπτης Νταβίντ ντ΄Ανζέρ έκανε ωραίο έργο για τον τάφο του. Γάλλοι και Γερμανοί ποιητές τον εξύμνησαν, ενώ βιογραφικά Λεξικά της εποχής όπως του Φέλλερ, αφιέρωσαν άρθρα για αυτόν.

Ανάμεσα στους ένθερμους φιλέλληνες συγκαταλέγεται και ο Γερμανός ποιητής Βίλχελμ Μίλερ που έγραψε μεταξύ άλλων το πρώτο τεύχος των »Ελληνικών Ασμάτων» το 1820, μια δεύτερη συλλογή ποιημάτων λίγο αργότερα από τα οποία «Ο μικρός Υδραίος» προκάλεσε τόσο μεγάλη συγκίνηση που ακόμα είναι γνωστός στη Γερμανία και άλλα ποιήματα το 1823 και 1824. Ο Μίλερ αναφωνεί στο ποίημα του  «Η Ελλάς και ο κόσμος» όπου συνδέει την ελευθερία με την Ελλάδα και τον κόσμο : «Χωρίς την ελευθερίαν τι θα ήσουν, ω! Ελλάς, χωρίς εσέ τι θα  ήτο ο κόσμος! ''