Ο κλασικός Μαραθώνιος του κλεινού Άστεως των Αθηνών

Σπύρος Λούης, ο πρώτος Έλληνας Ολυμπιονίκης
στον Μαραθώνιο του 1896

Η ανυπέρβλητη μαγεία του Μαραθωνίου

Γράφει ο Απόστολος Boύλγαρης

Μελετητής Ιστορικών

και Φιλολογικών κειμένων-Ναυπηγός

Α) Ιστορική διαδρομή

Όνειρο του κάθε δρομέα μεγάλων αποστάσεων είναι να λάβει μέρος στον κλασικό Μαραθώνιο των σαράντα δύο χμ. Για τους ρομαντικούς η κλασική αυτή διαδρομή αποτελεί μια επιπλέον πρόκληση εξαιτίας της ιστορικής βαρύτητας που τη συνοδεύει. Είναι ουσιαστικά η πορεία του αρχαίου οπλίτη Φειδιππίδη από το πεδίο της Μάχης του Μαραθώνα, μέχρι τα περίχωρα των σημερινών Αμπελοκήπων.

Η διαδρομή των σαράντα δύο χμ. καθιερώθηκε ως Ολυμπιακό αγώνισμα στην πρώτη Ολυμπιάδα της Αθήνας με πρώτο νικητή τον άσημο «εξ Αμαρουσίου ορμώμενον», τον πασίγνωστο Σπ. Λούη, που στις 10-4-1896 έκανε το όνειρο του πραγματικότητα. Αρκετοί υποστηρίζουν πως «έκλεψε» μερικά χιλιόμετρα μια και γνώριζε άριστα, άγνωστα σε άλλους περάσματα αυτής της πορείας, οι εικασίες όμως αυτές στηρίζονται σε στοιχεία εντελώς αβάσιμα και γι’ αυτό πέφτουν άδοξα στο κενό.

Το γεγονός πάντως είναι ένα: ότι ο Σπ. Λούης κατάκοπος και τρεκλίζοντας έκοψε πρώτος το νήμα συνοδευόμενος μάλιστα στα τελευταία πενήντα μέτρα της διαδρομής από τον τότε Βασιλέα των Ελλήνων. Και να σκεφτεί κανείς ότι ήταν η τρίτη του διαδρομή, αφού ήδη είχαν προηγηθεί το Πανελλήνιο πρωτάθλημα και ο προκριματικός Γύρος. Στην ουσία δηλαδή ήταν η πρώτη διεθνής επιτυχία στο χώρο των μεγάλων αποστάσεων. Μέχρι το 1955 οι αγώνες της κλασικής Μαραθώνιας διαδρομής ήταν ελάχιστοι. Τότε ήταν λοιπόν που η Ομοσπονδία καθιέρωσε διεθνή αγώνα που γινότανε κάθε δύο χρόνια και που κράτησε συνολικά είκοσι χρόνια.

Στα μέσα της δεκαετίας του 70 έχασε την απήχηση του επειδή είχε αρχίσει να καθιερώνεται η χρηματική πριμοδότηση και ένα δάφνινο στεφάνι δεν ήταν πλέον αρκετό για να προσελκύσει το ενδιαφέρον των εραστών του αγωνίσματος αυτού. Πάντως πρόλαβαν να λάμψουν κάποια «ιερά τέρατα» του χώρου, όπως ο Φιλανδός Καρβόνεν, ο Γιουγκοσλάβος Φράνιο Μίχαλιτς και ο δύο φορές Ολυμπιονίκης Αμπεμπε Μπικίλα υπασπιστής του Αυτοκράτορα της Αιθιοπίας Χαϊλέ Σελασιέ που έτρεξε μάλιστα ξυπόλητος στην Ολυμπιάδα της Ρώμης. Στη μνήμη μας έρχονται επίσης οι κορυφαίοι αθλητές όπως ο Ιταλός Μπορντίν, ο Κενυάτης Βακιχούρι, ο Ιάπωνας Σουνάντα, οι Ισπανοί Αντόν και Φιτς, ο Αθίοπας, μέγιστος και αυτός, ο Χαϊλέ Γκεμπρέ Σελασιέ κ.α. Στις γυναίκες ξεχωρίζουν μέλη της Κενυάτικης, της Ισπανικής  και της Ιαπωνικής Σχολής, καθώς και της Πορτογαλλικής με κορυφαία εκπρόσωπο την Ρόζα Μότα.

Από Ελληνικής πλευράς άξιοι εκπρόσωποι των Ελληνικών χρωμάτων υπήρξαν αριστείς του αθλήματος οι Κιούσης, Ράγαλος, Τσιμιγκάτος, Ανδριόπουλος, Παπαναστασίου, Παπασπύρου όπως και οι Ζμπέλης, Πολιάς, Ζάχος κ.α. Από το 1967 ο αγώνας συνδυάστηκε με την Ολυμπιακή Ημέρα έναρξης την 6^η Απριλίου. Μία και μόνη φορά τελέστηκε ο Χρυσός και δεκαπέντε φορές ο Βαλκανικός Μαραθώνιος. Με πρόταση της Μεγάλης Φιλανδικής Σχολής το 1972 άρχισε να διεξάγεται Λαϊκός Αγώνας και με ξένες συμμετοχές κάθε Φθινόπωρο και τελικά το 1983 μετονομάσθηκε από Μαραθώνιος της Αθήνας σε Μαραθώνιο της Ειρήνης εις μνήμην και τιμήν του δολοφονηθέντος από το βασιλικό παρακράτος βουλευτή της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (Ε.Δ.Α.) Γρηγορίου Λαμπράκη, εφ’ όσον και ο ίδιος εκτός από σπουδαίος  ιατρός υπήρξε και διακεκριμένος αθλητής του Στίβου. Ο μαραθώνιος της Ειρήνης λαμβάνει χώρα κάθε αρχή του Νοέμβρη και φέτος έγινε στις 3 Νοεμβρίου. Είναι ο 20^ος κλασικός Μαραθώνιος ανοιχτής συμμετοχής επαγγελματιών και ερασιτεχνών δρομέων από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Εξαιρετικό ενδιαφέρον προκαλεί το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα του Μαραθωνίου ανδρών και γυναικών που αναδεικνύει νικητές μέσα από την κλασική διαδρομή.

Β) Διαδρομή Μαραθωνίου

Η αφετηρία εκκίνησης του αγώνα βρίσκεται στην είσοδο της πόλης του Μαραθώνα. Οι δρομείς στρίβουν αρχικά αριστερά λίγο πριν από το 50 χμ. Και φτάνουν στον Τύμβο όπου και αποτίουν τον καθιερωμένο φόρο τιμής στους πεσόντες της πασίγνωστης μάχης του 480 π.χ.  Κατόπιν επιστρέφουν στη Λ.  του Μαραθώνα και συνεχίζουν οριστικά προς την Αθήνα. Η διαδρομή μέχρι το 12^ο χμ. Είναι ομαλή, το έδαφος σχεδόν επίπεδο που όμως μετά τη Ν. Μάκρη και Ν. Βουτζά αρχίζει να παρουσιάζει τις πρώτες αισθητές ανηφόρες για να υπάρξουν αμέσως μετά τρία (3) περίπου χμ. με κατηφόρα ή επίπεδο έδαφος. Λίγο πριν από το Πικέρμι (18 χμ.) αρχίζει το δυσκολότερο τμήμα της κούρσας που φτάνει μέχρι το Σταυρό (31 χμ.). Στο κομμάτι αυτό αν δεν υπολογίσει κανείς σωστά τις δυνάμεις του και παρασυρθεί σε ταχύτερο ρυθμό κινδυνεύει να νοιώσει τόσο κουρασμένος ώστε θα του είναι ακατόρθωτο να αξιωθεί το φτάσιμο στο τέρμα. Κάποιοι έμπειροι δρομείς γεμάτοι γνώση λένε : Μη βιαστείτε να θεωρήσετε κάποιον νικητή αν δεν δείτε το ρυθμό του μετά το Σταυρό.

Στα μισά της κούρσας (21 χμ) στο Πικέρμι γίνεται το πρώτο ξεκαθάρισμα των δρομέων. Μετά το Σταυρό της Αγ. Παρασκευής υπάρχει μια συνεχής κατηφόρα σε υψόμετρο λίγο πιο κάτω από τα 100 μέτρα επιπέδου θαλάσσης μέχρι και τον τερματισμό στο Καλλιμάρμαρο των Αθηνών. Σε κάθε 5^ο χμ. Υπάρχει σταθμός νερού και Ισοτονικών ποτών για την ανακούφιση του κάθε δρομέα πριν τον αγώνα, καθώς και υγειονομική υπηρεσία. Κάθε δρομέας πριν τον αγώνα, όσοι δηλαδή έχουν έγκαιρα δηλώσει συμμετοχή, λαμβάνει και από ένα  Microchip σαν κάρτα κινητού που το τοποθετεί ειδικά στο αθλητικό του παπούτσι. Σε κάθε πέρασμα τους οι δρομείς από τους σταθμούς ανεφοδιασμού και μέχρι τον τερματισμό τους γίνεται ηλεκτρονική χρονομέτρηση έτσι ώστε μετά το πέρας του αγώνα να γίνουν γνωστές οι σωστές επιδόσεις αθλητών και αθλητριών, δηλαδή οι θέσεις κατάταξης τους σύμφωνα με τον χρόνο που δαπάνησαν για να φτάσουν στο όποιο αποτέλεσμα. Λίγες ημέρες πριν την έναρξη του Μαραθωνίου και μάλιστα μέχρι και την προηγούμενη μέρα γίνεται το γνωστό Meeting-σεμινάριο όπου ο κάθε αθλητής και προπονητής μπορεί να λάβει μέρος πλουτίζοντας έτσι τις γνώσεις του σχετικά με τις τεχνικές και άλλες λεπτομέρειες του αγώνα.

Η όλη διαδρομή για κάποιον έμπειρο δρομέα ή επαγγελματία από αισθητικής και μόνο πλευράς είναι κάτι το σύνηθες. Για κάποιον όμως αρχάριο ή ερασιτέχνη που πρωτοσυμμετέχει είναι μια εμπειρία εκπληκτική αφού τρέχει μέσα στη φύση, μιας και όλη η περιοχή μέχρι και έξω ακόμα από το Σταυρό  είναι στην ουσία εξοχή. Η μυρωδιά των πεύκων, ο καθαρός αέρας, οι εδώ και εκεί πανώριοι λόφοι συνθέτουν μια μαγική εικόνα μυρωμένης πορείας που ξεκουράζει τον αθλητή από το μυϊκό κάματο που υφίσταται κατά τη διάρκεια της αγωνιστικής άμιλλας. Δεν είναι μόνο η  ιδέα του τερματισμού, δεν είναι μόνο το χειροκρότημα του κόσμου στο νέο, στο μεσήλικα, στο γέρο, στα κοριτσόπουλα είναι το υπέρτατο Ιδεώδες της αρχαιοελληνικής σκέψης που εδώ ξαναγεννιέται ολοζώντανο αθάνατο μέσα στους αιώνες και που εξακοντίζεται από τον Τύμβο στοχεύοντας στον κάθε αθλητή και αθλήτρια.

Το Ιδεώδες αυτό εμφυτεύεται άθελα σε όλους τους συμμετέχοντες μεταλαμπαδεύοντας Φως, Γνώση, Άμιλλα και Πνεύμα. Είναι ο πλέριος και γνήσιος αθλητισμός, εκείνη η ανατριχίλα που ξεκινά από το μεδούλι και καταλήγει στα άκρα του κάθε αθλητή αφήνοντας ίχνη ανεξίτηλα στο ρου της Ιστορίας. Είναι ακόμα η αγάπη για την ίδια τη ζωή, είναι αυτό ακριβώς το συναίσθημα που παρακίνησε το Φειδιππίδη να τρέξει με πλήρη φόρτο οπλίτου σαράντα ολόκληρα χμ. Μέσα από κακοτράχαλα μονοπάτια και με φαγωμένα από τον κάματο σαντάλια να βροντοφωνάξει στους συμπολίτες του πέφτοντας νεκρός το υπερήφανο, το ελπιδοφόρο, το Υπερβατικό, πανανθρώπινο «Νενικήκαμεν».

Οι σπουδαιότερες αγωνιστικές κούρσες είναι οι ακόλουθες :

21-4-1969, ώρα 16.00, Ευρωπαϊκό, Άνδρες

α) Ρον Χιλ, Βρετ., χρόνος 2.16.47

β) Γκ. Ρούλαντς, Βρετ., χρόνος 2.17.22

γ) Τζ. Αλντερ, Βρετ., χρόνος 2.19.05

12-9-1982, ώρα 17.00, Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα, Άνδρες

α) Ντ. Βακιούρι, Κεν., χρόνος 2.12.01

β) Τ. Σουνάντα, Ιαπων., χρόνος 2.13.06

γ) Ντ. Μίλεξ, Ιταλ., χρόνος 2.14.09

9-8-1997, Παγκόσμιο Πρωτάθλημα, Γυναίκες

α) Χ. Σουζούκι, Ιαπων,. Χρόνος 2.29.48

β) Μ. Μασάδο, Πορτ., χρόνος 2.31.12

γ) Λ. Σιμόν, Ρομ., χρόνος 2.31.55

Οι καλύτερες επιδόσεις για το 2002 είναι οι ακόλουθες :

Άνδρες   α) Χαλίντ Κανούτσι, Η.Π.Α., χρόνος  2.05.38, Παγκόσμιο ρεκόρ, Λονδίνο

             β) Πολ Τέργκατ, Κεν., χρόνος 2.05.48, Λονδίνο

             γ) Χαϊλέ Γκεμπρεσελασιέ, Αιθ., χρόνος 2.06.35, Λονδίνο

Γυναίκες α) Πόλα Ράντκλιφ, Βρετ., χρόνος 2.18.56, Παγκόσμιο ρεκόρ, Λονδίνο

             β) Μαργκ. Ογκάγιο, Κεν., χρόνος 2.20.43, Βοστώνη

             γ) Κάθριν Ντερέμπα, Κεν., χρόνος 2.21.12, Βοστώνη

Οι καλύτερες Ελληνικές επιδόσεις για το 2002, που έχουν καταγραφτεί  μόνο για άνδρες είναι οι ακόλουθες :

α) Βασ. Ζαμπέλης χρόνος 2.13.22, Ρότερνταμ

β) Θεοδ. Ζάχος χρόνος 2.18.11, Βιέννη

γ) Νικ. Παλιάς χρόνος 2.18.19, Ρότερνταμ