Η τεχνική του Batik σε μετάξι

της Ελένης Κατσούλα Κορωναίου

Η τεχνική του Batik είναι μια δύσκολη υπόθεση. Η διαδικασία εκτέλεσης ενός έργου είναι επίπονη και απαιτεί μεγάλη προσοχή. Λάθη δε συγχωρούνται, ούτε διορθώνονται. Για την ενημέρωση των αναγνωστών, θα προσπαθήσω να κάνω μια σύντομη περιγραφή της σχετικής τεχνικής.

Το Batik είναι μια τεχνική ζωγραφικής πάνω σε ύφασμα που προέρχεται από το νησί Giava και είναι ευρέως διαδεδομένη στην Ανατολή. Το Batik έχει ιστορικές αναφορές ήδη από τις πρώτες δεκαετίες μετά Χριστό, με ινδονησιακά ή μαλαισιανά έργα. Ο ίδιος όρος «Batik» σημαίνει σε μια από τις μαλαισιανές γλώσσες «Ζωγραφική με κερί». Το Batik είναι στην πραγματικότητα μια τεχνική διακόσμησης σε ύφασμα που χρησιμοποιεί ένα σύστημα σε αρνητικό. Σύμφωνα με αυτή την τεχνική το σχέδιο σκιαγραφείται με μολύβι, που επιτρέπει την εξάπλωση του χρώματος, ενώ το κερί απλώνεται σε ορισμένες μόνο περιοχές στις οποίες δεν διεισδύει το χρώμα. Έτσι, μέσα από το συνδυασμό χρωματισμένων και κερωμένων σημείων επιτυγχάνονται εκπληκτικά αποτελέσματα.

Το σύνολο των τμημάτων που έχουν επεξεργαστεί με χρώματα, και των μερών που προστατεύονται από το κερί, θα γίνουν η αφετηρία για εκφραστικά αποτελέσματα που τοποθετούν το Batik μεταξύ των πιο σπουδαίων και δραστικών της καλλιτεχνικής επεξεργασίας του υφάσματος. Η ζωγραφική στο μεταξύ πρέπει να ταξινομηθεί μεταξύ των νεώτερων παραστατικών τεχνών, εκείνη που επιτυγχάνει να εκφράσει ένα απέραντο φάσμα μορφών και χρωμάτων, των οποίων ο μετασχηματισμός σε αντικείμενα κοινής χρήσης δεν χάνει την ποιητική ένταση, επινοημένη και δημιουργημένη από τον καλλιτέχνη.

Τα υφάσματα που κυρίως χρησιμοποιούνται για τέτοιες καλλιτεχνικές δημιουργίες, είναι το μετάξι, καθώς είναι ο καλύτερος τύπος υφάσματος και έχει τη μεγαλύτερη απορροφητικότητα χρώματος. Μπορούν όμως να χρησιμοποιηθούν και άλλα υφάσματα,, όπως το λίκρα, το λινό, το βαμβακερό κ.α. Για την πραγματοποίηση του Batik χρειάζονται τα παρακάτω υλικά και εργαλεία.

·   Ένα λεπτό ύφασμα, όχι πολύ πυκνής ύφανσης, κατά προτίμηση μεταξωτό.

·   Μια ξύλινη κορνίζα (τελάρο) πάνω στην οποία προσαρμόζεται το ύφασμα με καρφίτσες ή πινέζες ειδικά για σχεδιασμό, για να παραμείνει το ύφασμα τεντωμένο.

·         Ένα μαλακό μολύβι για να σκιαγραφήσουμε το σκίτσο στο ύφασμα.

·         Κερί μελισσών αναμεμειγμένο με παραφίνη.

·         Ένα ηλεκτρικό φουρνάκι για να λιώσουμε και να διατηρήσουμε ζεστό το κερί. Γι΄αυτή τη λειτουργία συνιστάται να ετοιμάσουμε ένα μπεν-μαρί, βάζοντας το κερί μέσα σε ένα μεγαλύτερο σκεύος με βραστό νερό.

·         Ειδικό εργαλείο (τσιάντικ).

·         Χρώματα για ύφασμα.

·         Χαρτί εφημερίδας (χασαπόχαρτο) και ένα σίδερο για να βγάλουμε το κερί.

·         Πάνω στο ύφασμα σκιαγραφείται με μολύβι το σκίτσο που θέλουμε να παρουσιάσουμε.

·       Το ύφασμα παραμένει τεντωμένο και φορμαρισμένο στο ξύλινο τελάρο, έτσι ώστε να μην έχει ζάρες.

·      Βυθίζουμε το πινέλο στο κερί, το οποίο διατηρείται ζεστό, και σχεδιάζουμε το σκίτσο πάνω στο ύφασμα έχοντας υπόψη ότι οι περιοχές αυτές θα είναι χωρίς χρώμα. Το κερί πρέπει να είναι λιωμένο προκειμένου να διεισδύσει καλά. Αν αντιληφθούμε ότι το κερί δεν έχει απλωθεί σωστά, συνιστάται να πραγματοποιήσουμε την ίδια διαδικασία στο άλλο μέρος του υφάσματος.

·         Αφήνουμε το κερί να πήξει.

·  Βουτάμε το ύφασμα σε ένα δοχείο με διαλυμένο χρώμα, πρώτα στο πιο ανοικτό από τα χρώματα που πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε. Είναι απαραίτητο να προσέξουμε την θερμοκρασία. Το πολύ καυτό νερό, για την ακρίβεια, μπορεί να λιώσει το κερί. Αφήνουμε το ύφασμα βυθισμένο μέχρι να αποκτήσει το ακριβές χρώμα που επιθυμούμε. Το χρώμα θα διεισδύσει ακόμα και στις λεπτές σχισμές των λουστραρισμένων επιφανειών, δίνοντας έτσι στο σχέδιο την αίσθηση των αδρών γραμμών, που αποτελούν μια ιδιαιτερότητα του Batik (κρακελάρισμα).

·         Βγάζουμε το ύφασμα από το χρώμα και το αφήνουμε να στεγνώσει. Αν θέλουμε να συνεχίσουμε, καλύπτουμε πάλι με κερί τα μέρη που δεν επιθυμούμε να βαφτούν, και βυθίζουμε το ύφασμα στο αμέσως πιο σκούρο χρώμα. Η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να επιτευχθεί το ποθητό αποτέλεσμα.

·       Αφαιρούμε το κερί τοποθετώντας το ύφασμα πάνω και κάτω από τα φύλλα της εφημερίδας, πάνω στα οποία τοποθετούμε το ζεστό σίδερο. Τυχόν υπολείμματα κεριού μπορούν να αφαιρεθούν με βενζίνη ή σε κάποιο βαφείο.

Από την παραπάνω περιγραφή αντιλαμβανόμαστε το πόσο δύσκολη και επίπονη είναι αυτή η τεχνική και το πόσο πιο δύσκολο είναι να πετύχει ο καλλιτέχνης ένα αποδεκτό και ικανοποιητικό αποτέλεσμα.

http://www.koronaiou.gr/en/-exhibitions-.html

*Η Ελένη Κατσούλα Κορωναίου ζει στο Ίλιον. Διδάχτηκε σχέδιο, ζωγραφική και ειδικά Batik στη Χ.Ε.Ν. από την καθηγήτρια Σ. Μητρολιά. Αντλεί την έμπνευσή της από μεγάλη ποικιλία θεμάτων, τη μυθολογία, την καθημερινή ζωή κλπ. Είναι μέλος του Ε.Ε.Τ.Ε, της Unesco και της Δ.Ε.Ε.Λ. Έχει κάνει πολλές ατομικές εκθέσεις και έχει λάβει μέρος σε πάρα πολλές ομαδικές.