Ο Κρητικός ζωγράφος Γεώργιος Κλόντζας, (1530-1608)

Γ. Κλόντζας: λεπτομέρεια από τη «Δευτέρα Παρουσία»

Ο Γεώργιος Κλόντζας ήταν σύγχρονος του Μιχαήλ Δαμασκηνού και κατά πάσα πιθανότητα εξίσου γνωστός ζωγράφος. Ένας μεγάλος αριθμός έργων του βρίσκεται στη Βενετία, στην Πάτμο, στο Σινά, στη Ζάκυνθο και αλλού. Έγινε διάσημος για τις φορητές εικόνες του -οι περισσότερες από τις οποίες είναι μικρογραφίες- και για τα τρίπτυχά του. Ο Γεώργιος Κλόντζας δημιούργησε ένα εντελώς προσωπικό ύφος που μόνο χαλαρά συνδεόταν με την παράδοση. Επηρέασε τους συγχρόνους του αλλά και ζωγράφους της επόμενης γενιάς όπως ο Θεόδωρος Πουλάκης και ο Ηλίας Μόσκος.

Τρίπτυχο του Γεωργίου Κλόντζα

από το http://apantaortodoxias.blogspot.gr/2010/09/blog-post_9042.html

«Επί Σοι Χαίρει» (47 Χ 71,5 εκ.)

από το http://eib.xanthi.ilsp.gr/gr/icons.asp

Η Παναγία εικονίζεται στο κέντρο της σύνθεσης μέσα σε δόξα με τον Χριστό στην αγκαλιά της και σε θρόνο από Σεραφείμ. Οι υπόλοιπες μορφές της εικόνας σχεδιάζονται σε ομόκεντρους κύκλους με αυξανόμενο πλάτος γύρω από την Παναγία. Ενδιαφέρον έχει κάτω κάτω η απεικόνιση της Ιερουσαλήμ που ο Κλόντζας την έχει κάνει να θυμίζει τη Βενετία (Άλλοι βέβαια θεωρούν πως η πόλη δε θυμίζει τη Βενετία αλλά την Κωνσταντινούπολη με τον Βόσπορο και τη Χαλκηδόνα).

Ο Γεώργιος Κλόντζας ήταν λόγιος, βιβλιογράφος, ζωγράφος εικόνων και μικρογραφιών. Από τους πιο παραγωγικούς ζωγράφους της εποχής του, κατόρθωσε παράλληλα να δημιουργήσει ένα εντελώς προσωπικό ύφος χωρίς όμως να απομακρύνεται από τα βασικά στοιχεία της βυζαντινής παράδοσης.  Η επινοητικότητά του τον οδήγησε σε εντελώς νέες εικαστικές επινοήσεις, ιδιαίτερα στις μικρογραφίες του.

Ο πατέρας του ήταν κάτοχος σημαντικής περιουσίας και ιδιοκτήτης του ναού του Αγίου Μάρκου των Ρωμαίων.

Ο Γεώργιος Κλόντζας πρέπει να γεννήθηκε τη δεκαετία του 1530 στον Χάνδακα, και εκεί έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του. Το 1562 νυμφεύθηκε την Εργίνα Πανταλέου και απέκτησε τρεις γιους που αργότερα έγιναν ζωγράφοι. Το 1566 μαθαίνουμε από ένα έγγραφο πως ανέλαβε να εκτιμήσει μια εικόνα του νεαρού τότε Δομήνικου Θεοτοκόπουλου.

Δευτέρα Παρουσία (96χ127 εκ.)

από το http://eib.xanthi.ilsp.gr/gr/icons.asp

Θεωρείται από τα σημαντικότερα έργα του Γ. Κλόντζα. Γύρω από τον πύρινο ποταμό που καταλήγει στην Κόλαση, οργανώνεται όλη η παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας. Στο μέσο και ψηλά παριστάνεται ο Ιησούς – Κριτής, πλασιωμένος από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και την Παναγία.

Κάποια -όχι όλα- από τα έργα του Γεωργίου Κλόντζα περιέχουν ανορθογραφίες στις επιγραφές των ονομάτων, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο -ιδιαίτερα μορφωμένος- Κλόντζας ανέθετε συχνά σε βοηθούς του τις επιγραφές των εικόνων του. Είναι γνωστό ότι ο Κλόντζας διατηρούσε εργαστήριο στο οποίο εκτός από τους γιους του που ήταν όλοι ζωγράφοι δούλευαν και άλλοι τεχνίτες.

Τρίπτυχο με τη Δευτέρα Παρουσία, την Ανάσταση, το «Επί Σοι Χαίροι»

από το http://www.onassis.gr/enim_deltio/46_09/event_3.php

Με τη βοήθεια του Πανδέκτη, ας παρακολουθήσουμε μια χρονιά (1587) από τη ζωή του Γ. Κλόντζα:

Τον Απρίλιο αγόρασε οικία στην ενορία της Αγίας Μαρίας της Οδηγήτριας από την κόρη του ζωγράφου Πιέρο Πολίτη.

Στις 2 Ιουνίου παρέδωσε τις εικόνες που είχε ζωγραφίσει για τον επίσκοπο Καρπάθου, λαμβάνοντας το υπόλοιπο της αμοιβής του (η προκαταβολή ήταν 4 τζεκίνια).

Τον Αύγουστο λόγω κωλύμματος στην οικία που είχε αγοράσει, αναγκάστηκε να την αδειάσει.

Τον Σεπτέμβριο αγόρασε το εργαστήριο ζωγραφικής που μέχρι τότε ενοικίαζε στην κεντρική πλατεία του Αγίου Μάρκου στον Χάνδακα, έναντι 120 δουκάτων.

Τον Οκτώβριο εγκατέλειψε το εργαστήριό του γιατί το αγόρασε η βενετική στρατιωτική διοίκηση του Χάνδακα.

Τον ίδιο χρόνο (δεν ξέρουμε τον ακριβή μήνα) σύναψε δεύτερο γάμο με την κυρία Λία Βιτζημανοπούλα (όπως αναφέρεται σε μεταγενέστερα έγγραφα). Από τον γάμο αυτό απέκτησε τέταρτο γιο που έγινε κι αυτός ζωγράφος.

Γ. Κλόντζας: λεπτομέρεια από τη «Δευτέρα Παρουσία»

από το http://www.mlahanas.de/Greeks/Medieval/Icons/GeorgiosKlontzasTheSecondComing1.html

Γ. Κλόντζας: «Η Λειτουργία των Δικαίων και τα μαρτύρια της κόλασης»

Σεράγεβο, Ναός των Αγίων Αρχαγγέλων

από το http://ionkeftiu-cretanbull.blogspot.gr/2010/10/cretan-icons-in-bosnia.html

Γεώργιος Κλόντζας: «Η Μνηστεία της Αγίας Αικατερίνης»

Άρτα, Ναός Αγίου Δημητρίου

από το ιστολόγιο: ΘΗΣΑΥΡΟΣ ΓΝΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΥΣΕΒΕΙΑΣ

Ο Κλόντζας παίρνει ένα θέμα διαδεδομένο μόνο στη δυτική τέχνη, προσπαθώντας να το εντάξει στην ορθόδοξη παράδοση, γεγονός που δείχνει την ισχυρή προσωπικότητά του και τις μεγάλες του ικανότητες.

πηγές:

Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ

Μανόλης Χατζηδάκης: Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση

http://www.scribd.com/doc/123493319/%CE%88%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CE%96%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%AC%CF%86%CE%BF%CE%B9-%CE%BC%CE%B5%CF%84%CE%AC-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%86%CE%BB%CF%89%CF%83%CE%B7-%CE%9C-%CE%A7%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%B7%CE%B4%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82

Π. Βοκοτόπουλος: Ένα τρίπτυχο τέχνης Γ. Κλόντζα στο Βουκουρέστι

http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0CDQQFjAB&url=http%3A%2F%2Fwww.deltionchae.org%2Findex.php%2Fdeltion%2Farticle%2Fdownload%2Fvol45_33%2F492&ei=1ZGAUazHA-ic0AX17oHoBQ&usg=AFQjCNE4yBdltepbaTQjWbV5-W2M9vs4gA&sig2=9xoQkyTmTBRKgi49Jcp52g&bvm=bv.45921128,d.d2k

Πανδέκτης: Έλληνες ζωγράφοι μετά την Άλωση

Nativity scenes (triptych, central part)

http://pandektis.ekt.gr/pandektis/handle/10442/163813

Πηγή άρθρου: https://logomnimon.wordpress.com/2013/05/02/%CE%B3%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%BB%CF%8C%CE%BD%CF%84%CE%B6%CE%B1%CF%82/

Περισσότερα στοιχεία για τον Γεώργιο Κλόντζα

Ismailites' story

Λόγιος, βιβλιογράφος, ζωγράφος εικόνων και μικρογραφιών, καταγόμενος από αστική οικογένεια της Κρήτης, που είχε το παρωνύμιο Χριστιανόπουλος. Από τους πιό παραγωγικούς ζωγράφους της εποχής του, κατόρθωσε, περισσότερο από άλλους συγχρόνους συναδέλφους του, να δημιουργήσει προσωπικό ύφος, χωρίς να αποστεί στα βασικά στοιχεία από τη βυζαντινή παράδοση. Το ύφος του κλιμακώνεται από το πιό ακαδημαϊκό κρητικό έως το πλησιέστερο προς τον ιταλικό μανιερισμό, προφανώς ανάλογα με τον παραγγελιοδότη του. Πρέπει να σημειωθεί ιδιαίτερα η ικανότητα του καλλιτέχνη για εικαστικές επινοήσεις, που όχι μόνο εμπλουτίζουν τις παραδοσιακές εμβληματικές εικόνες, αλλά και δημιουργούν εντελώς καινούριες συνθέσεις, σχεδόν ιστορικού χαρακτήρα, όπως παρατηρείται συχνά σε φορητές εικόνες αλλά και σε μικρογραφίες. Έγγραφα των Αρχείων της Βενετίας δίνουν στοιχεία για την οικογενειακή και οικονομική του κατάσταση. Ο πατέρας του Ανδρέας ήταν κάτοχος σημαντικής περιουσίας στο Ηράκλειο και ιδιοκτήτης του ναού του Αγίου Μάρκου των Ρωμαίων.

Joy be on Thee (part of triptych with the oikoi of Akathistos Hymn, saints and other themes)

Η γέννηση του Γ.Κ. πρέπει να τοποθετηθεί στη δεκαετία του 1530 στο Χάνδακα, όπου θα έζησε και το μεγαλύτερο μέρος, άν όχι όλη τη ζωή του. Το 1562 νυμφεύθηκε την Εργίνα Πανταλέου και απέκτησε τρεις γιούς, μελλοντικούς ζωγράφους, τον Νικολό*, τον Μανέα* και τον Λουκά*. Το 1564 ο κυρ Γεώργιος Κλόντζας σγουράφος μνημονεύεται για πρώτη φορά ως μάρτυρας σε νοταριακό έγγραφο και το Δεκέμβριο του 1566 ανέλαβε να εκτιμήσει, μαζί με τον παπα-Ιωάννη de Frossega, μία εικόνα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου*. Το 1567 ο maistro Giorgi Cloza depentor υπέγραψε σε νοταριακό έγγραφο. Στον Zorzi Cloza dito Cristianopoullo καταγράφηκε το 1569 η προίκα που έλαβε από τη σύζυγό του και το 1576 ο κύρ Γεώργιος Κλόντζας σγουράφος του ποτε κυρ Ανδρέα μνημονεύεται ως μάρτυρας σε νοταριακό έγγραφο, ενώ στις 5 Ιουλίου 1581 υποχρεώθηκε με διαταγή τουΔούκα να πληρώσει ένα χρέος 144 υπερπύρων για ένα βαρέλι κρασί, που είχε πάρει το 1579, και να επιστρέψει το σκαρί, ένα σφαλιστάρι (=τρίπτυχο), που είχε αναλάβει να ζωγραφίσει με αγίους, αλλά τελικά δεν το ζωγράφισε. Το 1582 υπέγραψε ως μάρτυρας mastro Giorgio Cloza quondam Andrea pitor και το 1583 πλήρωσε φόρο στη βενετική διοίκηση για τον οικογενειακό ναότου Αγίου Μάρκου των Ρωμαίων. Το 1586 ανέλαβε να ζωγραφίσει σε ύφασμα την Προβατική Κολυμβήθρα και μία άλλη παράσταση, προορισμένες για την καθολική μονή του Αγίου Αντωνίου στο Χάνδακα η αμοιβή του θα ήταν 25 τζεκίνια. Έγγραφα του 1587 μας πληροφορούν για τις οικονομικές και άλλες δραστηριότητες του έτους: τον Απρίλιο αγόρασε το τρίτον μέρος των οικιών των ευρισκομένων εις την ενορίαν της Αγίας Μαρίας της Οδηγήτριας από την κόρη του ζωγράφου ποτε Πιέρο Πολίτη*. Στις 2 Ιουνίου παρέδωσε τις εικόνες που είχε ζωγραφίσει για τον επίσκοπο Καρπάθου, λαμβάνοντας το υπόλοιπο της αμοιβής του (η προκαταβολή ήταν 4 τζεκίνια). Από έγγραφα της 6ης Ιουνίου και της 1ης Αυγούστου πληροφορούμεθα ότι, επειδή υπήρχε κώλυμα σχετικά με την προαναφερθείσα οικία που είχε αγοράσει στο Χάνδακα, υποχρεώθηκε να την αδειάσει.

Joy be on Thee, view of Mount Sinai, Resurrection, Descent into Hell, Slaughter of the infants, external face, triptych

Τον Σεπτέμβριο (πάντα του 1587) ο ζωγράφος αγόρασε το εργαστήριο ζωγραφικής που ενοικίαζε έως τότε στην κεντρική πλατεία του Αγίου Μάρκου στο Χάνδακα, έναντι 120 δουκάτων. Και το εργαστήριο όμως αυτό αναγκάσθηκε γρήγορα να εγκαταλείψει, διότι, σύμφωνα με έγγραφο της 17ης Οκτωβρίου του ίδιου έτους, το αγόρασε η βενετική στρατιωτική διοίκηση του Χάνδακα. Τον ίδιο χρόνο ο Κλότζας φαίνεται να έχει συνάψει δεύτερο γάμο με την κυρά Λία Βιτζημανοπούλα, που αναφέρεται και σε μεταγενέστερα έγγραφα. Από το γάμο αυτό απέκτησε έναν τέταρτο γιό ζωγράφο, τον Γιακουμή*, ο οποίος έγινε μοναχός με το όνομα Ιγνάτιος, και το 1618 είναι ιερομόναχος και εφημέριος στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Σκαλωτού. Την 28η Ιουνίου 1595 ο ζωγράφος υπέγραψε ως μάρτυρας σε έγγραφο μισερ Γεώργης Κλότζας σγουράφος του ποτε Άντρεα.

Nativity scenes (triptych, central part)

Σύμφωνα με νοταριακές πράξεις, στις οποίες αναφέρονται οι γιοί του, ο θάνατός του πρέπει να τοποθετηθεί στους πρώτους μήνες του έτους 1608. Από τα περισσότερα από πέντε δεκάδες έργα που σημειώνονται εδώ, έχουν υπογραφή μόνο δεκατέσσερα. Από τα ανυπόγραφα, όσα έχουν αποδοθεί με τρόπο πειστικό σε αυτόν, δημιουργείται το πρόβλημα, γιατί ο καλλιτέχνης δεν τα υπέγραψε. Υπάρχει ακόμη ένας κύκλος έργων, τα οποία αποδίδονται συνήθως στο εργαστήριο που θα διατηρούσε στο Ηράκλειο, αλλά δεν έχομε συγκεκριμένη μαρτυρία για συνεργάτες, ούτε για μαθητές του. Οι γιοί του, που αναφέρονται στα έγγραφα ως ζωγράφοι, θα μπορούσαν ενδεχομένως να είχαν εργασθεί κοντά του διαδοχικά, μόνο μετά το 1585 περίπου -χρονιά που ο μεγαλύτερος θα ενηλικιώθηκε, εφόσον ο ζωγράφος παντρεύτηκε στα 1562- δηλαδή μόνο για τις δύο τελευταίες δεκαετίες της ζωής του και μάλιστα χωρίς την παρουσία του δεύτερου γιου του μετά το 1591. Επειδή όμως δεν υπάρχει ως τώρα έργο με την υπογραφή ενός από τους ζωγράφους γιους του (βλ. Μανέας Κλό(ν)τζας), μπορεί να υποτεθεί ότι αυτοί οι δύο, όχι μόνο υπήρξαν συνεργάτες το σύντομο αυτό διάστημα, αλλά και ότι θα συνέχισαν και μετά το θάνατο του πατέρα τους να εργάζονται με τους ίδιους τρόπους. Αυτό το ενδεχόμενο εξηγεί εν μέρει και το πλήθος των ανυπόγραφων έργων, κυρίως τριπτύχων, αλλά και την άνιση ποιότητά τους.

Πηγή: http://openarchives.gr/view/610912