Πώς έφτιαχναν το φημισμένο μπλε χρώμα στην αρχαία Αίγυπτο;

Το χρησιμοποίησαν οι Έλληνες στον Παρθενώνα και οι Ρωμαίοι στην Πομπηία

Πρόκειται για την αρχαιότερη γνωστή τεχνητή χρωστική ουσία που χρησιμοποιήθηκε από τον άνθρωπο. Το αρχαιότερο εύρημα είναι 5.000 ετών και βρίσκεται σε έναν τάφο κατά τη βασιλεία του Ka-se, του τελευταίου Φαραώ της 1ης Δυναστείας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι συνδέεται με την 4η Δυναστεία περίπου 4.500 χρόνια πριν.

Το αιγυπτιακό μπλε χρησιμοποιήθηκε ευρέως στη ζωγραφική, σε αγάλματα, σε τάφους και σε σαρκοφάγους. Χρησιμοποιήθηκε επίσης σαν λούστρο σε κεραμικά είδη, το γνωστό Αιγυπτιακό σμάλτο. Για τους Αιγύπτιους το μπλε χρώμα είναι το χρώμα του ουρανού και κατ´ επέκταση του σύμπαντος. Συμβόλιζε επίσης το νερό και τον Νείλο. Ήταν το χρώμα της ζωής, της γονιμότητας και της αναγέννησης.

Ο μπλε ιπποπόταμος της Αιγύπτου. Βρετανικό Μουσείο.

Το αιγυπτιακό μπλε (irtiu, sbedj) παραγόταν συνδυάζοντας

τα οξείδια σιδήρου και χαλκού με το πυρίτιο και το ασβέστιο

Από το Αφγανιστάν στο χαλκό

Οι Αιγύπτιοι είχαν έναν ημιπολύτιμο λίθο, το lapis lazuli, που το έκαναν εισαγωγή από την περιοχή του σημερινού Αφγανιστάν και πολλές φορές τον άλεθαν για να φτιάξουν τη χρωστική ουσία. Επειδή όμως ήταν σχεδόν είδος πολυτελείας έψαχναν τρόπο παρασκευής συνθετικής χρωστικής ουσίας. 

Έτσι κατέληξαν στο χαλκό. Το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα προκύπτει από το βασικό συστατικό του, τον χαλκό και ποικίλει από το ανοιχτό γαλάζιο μέχρι το βαθύ μπλε ανάλογα με την επεξεργασία. Αν είναι χοντροκομμένος τότε το χρώμα που βγαίνει είναι πλούσιο, σκούρο μπλε, ενώ αν έχει τριφτεί καλά βγαίνει ένα απαλό γαλάζιο. Στη συνέχεια ένα μείγμα από ασβέστιο, χαλκό, άμμο, σόδα ή ποτάσα θερμαίνεται στους 850- 950 βαθμούς Κελσίου.

 

Κυνήγι στα έλη. Τάφος του Nebamun. Βρετανικό Μουσείο

Ο Ραμσής ο τρίτος.

Από την Αίγυπτο στην Ελλάδα και την Πομπηία

Η τέχνη και τα μυστικά της χρωστικής ουσίας πέρασαν τα σύνορα της Αιγύπτου. Τη συναντούμε σε όλη τη Μεσόγειο. Βρέθηκε σε πολλά αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά αντικείμενα, σε αγάλματα στον Παρθενώνα και σε τοιχογραφίες στην Πομπηία. Παρά την ευρεία χρήση της, η μπλε αυτή χρωστική ουσία έπαψε σταδιακά να χρησιμοποιείται μετά το τέλος της Ρωμαϊκής εποχής. Τον 19ο αιώνα, το Αιγυπτιακό μπλε ήρθε πάλι στο προσκήνιο. 

Οι ανασκαφές στην Πομπηία αποκάλυψαν ότι πολλές τοιχογραφίες είχαν αυτή την ουσία και αυτό κίνησε την περιέργεια των επιστημόνων να ερευνήσουν την ακριβή σύσταση της ουσίας. Πειράματα έδειξαν ότι είχε μία μοναδική ιδιότητα να αντανακλά υπέρυθρες ακτίνες όταν πέφτει πάνω του κόκκινο φως. Αυτό δεν είναι ορατό με γυμνό μάτι επειδή η ανθρώπινη όραση δεν μπορεί να διεισδύσει στις υπέρυθρες ακτίνες. 

Επίσης, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το αιγυπτιακό μπλε χωρίζεται σε nanosheets (ελάχιστη μορφή ύλης) χίλιες φορές πιο λεπτά από την ανθρώπινη τρίχα. Γι΄αυτό οι μοναδικές του ιδιότητες κάνουν το αιγυπτιακό μπλε κατάλληλο για πολλές εφαρμογές στη σύγχρονη επιστήμη, όπως στις τηλεπικοινωνίες και τη βιοϊατρική. Όλα αυτά είναι ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά φαίνεται ότι η αρχαιότερη χρωστική ουσία στον κόσμο έχει λαμπρό μέλλον.

http://www.mixanitouxronou.gr/pos-eftiachnan-to-fimismeno-ble-chroma-stin-archea-egipto-pou-chrisimopiisan-i-ellines-ston-parthenona-ke-i-romei-stin-pompiia/

Με πληροφορίες από  webexhibits &  britishmuseum...

http://www.webexhibits.org/pigments/indiv/overview/egyptblue.html

http://www.britishmuseum.org/explore/highlights/articles/e/egyptian_blue_on_objects.aspx