Τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο δεν εἶναι ξενόφερτο ἔθιμο.

Ρ/Σ «ΑΓΙΑ ΜΕΤΕΩΡΑ»

Ἴσως λίγοι γνωρίζουν τὰ ὅσα θὰ παραθέσουμε παρακάτω, ὅσον ἀφορᾶ στὸ ἔθιμο τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου. Τὸ νὰ μὴ γνωρίζουν κάποιοι τὰ ἱστορικὰ στοιχεῖα τοῦ ἐθίμου αὐτοῦ σαφῶς καὶ δὲν εἶναι κακό. Κακό, ὅμως, καὶ μάλιστα μεγάλο εἶναι ὅταν ἐλαφρᾷ τῇ καρδίᾳ καὶ ἀπερίσκεπτα, βαφτίζουν Ὀρθόδοξα Βυζαντινὰ ἔθιμα ὡς Βαυαρικὰ-βαρβαρικά!- ἢ καὶ ὅ,τι ἄλλο νομίζει κανείς.

Ἡ ἰδέα γιὰ τὸ στολισμὸ ἑνὸς δέντρου κατὰ τὰ Χριστούγεννα δὲν εἶναι ξενόφερτη, ὅπως θεωροῦν πολλοί.

Ἂς πάρουμε ὅμως τὰ πράγματα ἀπὸ τὴν ἀρχή.

Στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα ὑπῆρχε παρόμοιο ἔθιμο, μόνο ποὺ τὸ φυτὸ δὲν ἦταν ἔλατο, ἀλλὰ ἡ Εἰρεσιώνη. Ἡ Εἰρεσιώνη ἦταν κλάδος ἀγριελιᾶς (κότινος) στολισμένος μὲ γιρλάντες ἀπὸ μαλλὶ λευκὸ καὶ κόκκινο καὶ τοὺς πρώτους φθινοπωρινοὺς καρποὺς (σύκα, καρύδια, ἀμύγδαλα, κάστανα, δημητριακά, κ.λπ., ἐκτός τοῦ μήλου καὶ τοῦ ἀχλαδιοῦ). Ἀποτελοῦσε ἔκφραση εὐχαριστίας γιὰ τὴ γονιμότητα τοῦ λήξαντος ἔτους καὶ παράκληση συνεχίσεως τῆς γονιμότητας καὶ εὐφορίας κατὰ τὸ ἑπόμενο καὶ ἦταν ἀφιερωμένη στὴν Ἀθηνᾶ, τὸν Ἀπόλλωνα καὶ τὶς Ὧρες (Εὐνομία, Δίκη, Εἰρήνη).

Τὸ διάστημα 22 Σεπτεμβρίου – 20 Ὀκτωβρίου, παιδιὰ τῶν ὁποίων καὶ οἱ δύο γονεῖς ζοῦσαν, περιέφεραν τὴν Εἰρεσιώνη στοὺς δρόμους τῆς πόλης τῶν Ἀθηνῶν τραγουδώντας κάλαντα ἀπὸ σπίτι σὲ σπίτι, παίρνοντας τὸ φιλοδώρημά τους ἀπὸ τὸν νοικοκύρη ἢ τὴ νοικοκυρὰ καὶ ὅταν ἔφθαναν στὸ σπίτι τους, κρεμοῦσαν τὴν Εἰρεσιώνη πάνω ἀπὸ τὴν ἐξώπορτά τους, ὅπου ἔμενε ἐκεῖ μέχρι τὴν ἴδια ἡμέρα τοῦ νέου ἔτους, ὁπότε, ἀφοῦ τοποθετοῦσαν τὴ νέα, κατέβαζαν τὴν παλιὰ καὶ τὴν ἔκαιγαν. Ἄλλα παιδιὰ κρεμοῦσαν τὴν Εἰρεσιώνη πάνω ἀπὸ τὴν θύρα τοῦ Ἱεροῦ τοῦ Ἀπόλλωνος.

Πρόγονος, λοιπόν, τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου εἶναι ἡ Εἰρεσιώνη, μέσῳ τῆς ὁποίας μεταδόθηκε τὸ ἔθιμο τοῦ στολισμένου δέντρου στοὺς βόρειους λαοὺς ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες ταξιδευτές, οἱ ὁποῖοι ἐλλείψει ἐλαιοδένδρων, στόλιζαν κλαδιὰ ἀπὸ τὰ δέντρα ποὺ εὐδοκιμοῦσαν σὲ κάθε τόπο.

Δὲν θὰ μείνουμε, ὅμως, στὸ τί ἔκαναν οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες, ἁπλὰ τὸ ἀναφέρουμε ὡς ἀκόμα ἕνα στοιχεῖο γιὰ νὰ καταλάβουμε κατὰ τὴ λαικὴ ἔκφραση, ὅτι “ὅταν οἱ Ἕλληνες ἔρχονταν, οἱ ἄλλοι λαοὶ πήγαιναν”.

ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΚΑΙΡΟ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ

Tὸ Χριστουγεννιάτικο δένδρο καὶ μάλιστα ὡς μετεξέλιξη τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς «Εἰρεσιώνης», ὄχι μόνο δὲν ἀπαγορευόταν στὸ Βυζάντιο, ἀλλὰ ἀντιθέτως κατὰ τὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων «…κατὰ διαταγὴν τοῦ ἐπάρχου τῆς (κάθε) πόλεως, οὐ μόνον καθαρισμὸς τῶν ὁδῶν ἐγένετο, ἀλλὰ καὶ στολισμὸς διαφόρων κατὰ διαστήματα στηνομένων στύλων μὲ δενδρολίβανα, κλάδους μύρτου καὶ ἄνθη ἐποχῆς (Φαίδωνος Κουκουλέ, Τακτικοῦ Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν καὶ Ἀκαδημαϊκοῦ «Βυζαντινῶν Βίος καὶ Πολιτισμὸς» τ. Ϛ´, σελ. 152).

Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἕνα ἐπίλεκτο Βασιλικὸ Καβαλλαρικὸ (Ἰπποτικὸ) Τάγμα τῆς βυζαντινῆς ἀνακτορικῆς φρουρᾶς τὸ ὁποῖο –μεταξὺ ἄλλων– συμμετεῖχε μὲ τελετουργικὸ ρόλο σὲ ἐπίσημες αὐτοκρατορικὲς τελετὲς – μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τῆς τελετῆς τῶν Χριστουγέννων – ἦταν ἐκεῖνο τῆς «Ἑταιρείας», τὸ ὁποῖο διαιρεῖτο σὲ «Μικρή», «Μεσαία» καὶ «Μεγάλη Ἑταιρεία». Τὴ «Μικρὴ Ἑταιρεία» τὴν ἀποτελοῦσαν ἀλλόθρησκοι!!!… (π.χ. ἐθνικοί, εἰδωλολάτρες, μουσουλμάνοι κλπ). Τὴ «Μεσαία Ἑταιρεία» τὴν ἀποτελοῦσαν ἀλλόδοξοι ἢ/καὶ ἀλλοεθνεῖς Χριστιανοὶ (π.χ. Σκανδιναυοί, Γερμανοί, Ρῶσοι, Ἄγγλοι κλπ). [Σημειῶστε το αὐτό, θὰ μᾶς χρειαστεῖ παρακάτω] Τὴ «Μεγάλη Ἑταιρεία» τὴν ἀποτελοῦσαν «Ρωμαῖοι», δηλαδὴ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ (Ρωμιοί).

 Ἀργότερα, ὅταν ἦρθε ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ ἡ σκλαβιὰ τῶν Ἑλλήνων, ὅπως ὅλοι καταλαβαίνουμε, οἱ Ἕλληνες μόνο δέντρα καὶ ἔθιμα δὲν μποροῦσαν νὰ ἔχουν. Ἔτσι σιγὰ σιγὰ τὸ ἔθιμο αὐτὸ χάθηκε ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ πέρασε στὶς κεντροβόρειες Εὐρωπαϊκὲς χῶρες. Ἀπὸ ποιούς;  Ὅπως εἴπαμε πιὸ πάνω, προφανέστατα ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ἀποτελοῦσαν τὴ μεσαία τάξη τοῦ Αὐτοκρατορικοῦ τάγματος, οἱ ὁποῖοι κατάγονταν ἀπὸ ἐκεῖνες τὶς χῶρες.

Ἀργότερα, ὅταν ἡ Ἑλλάδα ξαναστεκόταν στὰ πόδια της, σιγὰ σιγὰ τὸ ἔθιμο αὐτὸ ξαναγύρισε, παρουσιάζοντάς το οἱ ξένοι ὡς δικό τους καὶ νομίζοντάς το οἱ Νεοέλληνες ὡς ξενόφερτο!

Σώζονται ἀκόμα καὶ σήμερα κάποια βυζαντινὰ χειρόγραφα ποὺ παρουσίαζαν μέσα στοὺς βυζαντινοὺς ναούς, ὀρειχάλκινα δέντρα στολισμένα μὲ διάφορα ἀσημένια καὶ χρυσὰ στολίδια. Ἐπίσης, ὑπάρχει ἕνα τροπάριο ποὺ λέμε κατὰ τὴν προσκομιδὴ καὶ ἀναφέρεται στὸ δέντρο τῆς ζωῆς. «Ἑτοιμάζου Βηθλεέμ· ἤνοικται πᾶσιν ἡ Ἐδέμ. Εὐτρεπίζου Ἐφραθά, ὅτι τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ἐν τῷ σπηλαίῳ ἐξήνθησεν ἐκ τῆς Παρθένου. Παράδεισος καὶ γὰρ ἡ ἐκείνης γαστήρ, ἐδείχθη νοητός, ἐν ᾧ τὸ θεῖον φυτόν· ἐξ οὗ φαγόντες ζήσομεν, οὐχὶ δὲ ὡς ὁ Ἀδάμ  τεθνηξόμεθα. Χριστὸς γεννᾶται, τὴν πρὶν πεσοῦσαν ἀναστήσων εἰκόνα».

Τὸ Χριστουγεννιάτικο δέντρο, λοιπόν, συμβολίζει τόσο τὸ ξύλο τῆς γνώσεως, ὅσο καὶ τὸ ξύλο τῆς ζωῆς – τὸ δέντρο ἀπὸ τὸ ὁποῖο δὲν δοκίμασε ὁ Ἀδὰμ καὶ δὲν εἶναι ἄλλο ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ Χριστό! Τὸ δέντρο αὐτὸ οἱ Βυζαντινοί, τὸ εἶχαν σὰν σύμβολο λοιπὸν καὶ ὄχι γιὰ νὰ τὸ λατρεύουν, ὅπως πολὺ λανθασμένα νομίζουν μερικοί.

Ἄλλη μία μαρτυρία γιὰ τὴν ἑλληνικότητα τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου εἶναι καὶ αὐτὴ σὲ κείμενο τοῦ Παύλου Σιλεντιάριου (τοῦ 563 περίπου) «Ἔκφρασις τῆς Ἁγ. Σοφίας Κων/πόλεως» καὶ στὴν «Ἔκφρασιν τοῦ ἄμβωνος τῆς Ἁγ. Σοφίας», ὅπου περιγράφονται  ἀναλυτικὰ τὰ φῶτα τοῦ τέμπλου καὶ τοῦ ἄμβωνα τοῦ μεγάλου Ναοῦ. Στὸ ἐπιστύλιο τοῦ τέμπλου ὑπῆρχαν μεταλλικὰ δένδρα σὲ σχῆμα κώνου (πυρσόμορφα δένδρα) ὅμοια μὲ λεπτόφυλλα κυπαρίσσια, ποὺ ἀντὶ γιὰ καρποὺς εἴχανε φῶτα σὲ σχῆμα κωνοειδὲς καὶ βεβαιώνεται ἀκόμα ἡ χρήση φωτεινῶν τεχνικῶν δένδρων (δενδρόμορφα πολυκάνδηλα) σὲ ὅλο τὸ Ναό.

Ἐπίσης ἂς θυμηθοῦμε τὰ χιλιοτραγουδισμένα μας κάλαντα καὶ τὸν ἐπίμαχο στίχο  «Ἀρχιμηνιὰ κι ἀρχιχρονιὰ ψηλή μου ΔΕΝΔΡΟΛΙΒΑΝΙΑ…» Ἡ δενδρολιβανιὰ ἦταν τὸ δέντρο ποὺ στόλιζαν παλαιότερα καὶ τὸ ὁποῖο ἀντικαταστάθηκε μὲ τὴν Ἐλάτη, ἐπειδὴ τὰ κλαδιὰ τῆς Ἐλάτης μοιάζουν πολὺ μὲ αὐτὰ τοῦ Δενδρολίβανου.

Ἀπὸ τὴν Ἐλάτη ἀντικαταστάθηκε, ἐπίσης, ἐπειδή, μὲ τὸ σχῆμα ποὺ ἔχει, δείχνει πρὸς τὸν οὐρανό, δηλαδὴ πρὸς τὸν Θεό… καὶ ἐπίσης αὐτὸ τὸ δέντρο μένει καταπράσινο καὶ ζωηρὸ ἀκόμα καὶ μέσα στὸ καταχείμωνο δείχνοντάς μας, πὼς κοντὰ στὸν Θεό, στὸν Χριστὸ δὲν ἔχουμε νὰ φοβηθοῦμε τίποτα, ὅσες δυσκολίες καὶ ἂν περάσουν ἀπὸ τὴ ζωή μας.

Φτάνοντας στὸ σήμερα, βλέπουμε τὸ δέντρο νὰ δεσπόζει ἀκόμα σὲ κάθε Ἱερὸ Ναό. Πολλοὶ θὰ ἀναρωτηθοῦν! Δέντρο σήμερα στοὺς Ἱεροὺς Ναούς; Ναὶ πολὺ καλὰ διαβάσατε καὶ ἂν τὴν ἑπόμενη φορὰ ποὺ ἐπισκεφτεῖτε κάποια ἐκκλησία, κοιτάξετε τὸν κεντρικὸ πολυέλαιο, θὰ τὸ διαπιστώσετε. Τὸ δέντρο, λοιπόν, σώθηκε μὲ τὴν μορφὴ τῶν πολυελαίων καὶ μᾶς μαρτυρᾶ πὼς αὐτὸ τὸ ἔθιμο προϋπῆρχε πολὺ πρὶν τὸ ἀνακαλύψουν οἱ ὄψιμοι “κατασκευαστὲς ἐθίμων”. Ἐπίσης, ἂς τοὺς θυμίσουμε πώς, ὅταν ἐκεῖνοι κατοικοῦσαν ἀκόμα στὰ δέντρα, ἐμεῖς εἴχαμε Μινωικὸ καὶ Μυκηναϊκὸ πολιτισμὸ καὶ ξέραμε, πρὶν ἀπὸ 2500 χρόνια, πὼς ἡ Γῆ δὲν εἶναι ἐπίπεδη, ἀλλὰ σφαιρική.

Γι᾽ αὐτὸ ἂς χωνέψουν πώς, ὅ,τι καὶ νὰ κάνουν, ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ μακαριστὸς π. Ἀθανάσιος… θὰ εἶναι πάντα τὸ ΔΕΥΤΕΡΟ ΧΕΡΙ. Τὸ πρῶτο θὰ εἴμαστε ἐμεῖς!

Τὸ σημεῖο ποὺ πρέπει, ὅμως, νὰ προσέξουμε ἐμεῖς οἱ χριστιανοὶ εἶναι, ὅτι δὲν πρέπει νὰ ἐπικεντρώνουμε τὴν ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων γύρω ἀπὸ τὸ δέντρο. Ἐπίκεντρο τῆς ἑορτῆς εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ τὸ δέντρο εἶναι ἁπλὰ ἕνας συμβολισμός.

Καταλήγουμε λοιπόν, πὼς λέμε “ναὶ” στὸ ἑλληνικότατο ἔθιμο τοῦ Χριστουγεννιάτικου δέντρου, ἀλλὰ λέμε ὄχι στὸ νὰ γίνεται αὐτὸ τὸ ἐπίκεντρο τῆς ἑορτῆς ἀγγίζοντας ἔτσι τὰ ὅρια τῆς εἰδωλολατρίας ποὺ αὐτὴ -ναὶ- εἶναι ξενόφερτη.

 Ὅσον ἀφορᾶ στὸ στόλισμα τοῦ καραβιοῦ, θὰ θέλαμε νὰ τονίσουμε τὸ γεγονός, πὼς μετὰ τὴν ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἐπειδὴ πρώτη ἀπελευθερώθηκε ἡ νησιωτικὴ  Ἑλλάδα, δὲν ὑπῆρχαν δένδρα ἱκανὰ γιὰ νὰ κοποῦν καὶ νὰ στολιστοῦν σὲ ναοὺς ἢ σὲ σπίτια ἔτσι  στόλιζαν τὸ καραβάκι ὡς τὸ μόνο παραδοσιακὰ ἑλληνικό.

Κλείνοντας αὐτὸ τὸ ἄρθρο θὰ θέλαμε νὰ τονίσουμε πὼς χρειάζεται μελέτη καὶ προσοχή, πρὶν χαρακτηρίσουμε ἕνα ἔθιμο ἢ μία παράδοση ξενική, γιατί μὲ τὸ ἴδιο σκεπτικὸ π.χ ἂν κάποια στιγμὴ μᾶς ἐπιστραφοῦν τὰ κλεμμένα  μάρμαρα τοῦ Παρθενώνα, τότε θὰ ποῦμε πὼς τὰ μάρμαρα δὲν εἶναι ἑλληνικὰ ἀλλὰ Βρετανικά, Ὀθωμανικὰ κλπ. Ἄλλωστε οἱ ἐχθροί μας πάντοτε ζητοῦσαν μικρὲς ἀφορμὲς γιὰ νὰ δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα.

Εὐχὲς γιὰ καλὰ Χριστούγεννα – Ρ/Σ «Ἅγια Μετέωρα».

 https://christianvivliografia.wordpress.com/

http://paterikos.blogspot.gr/2016/11/blog-post_21.html