ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο ΛΟΓΟΣ: Το σπήλαιο Cosquer είναι μία κιβωτός της προϊστορικής τέχνης.

Δευτέρα 13 Νοεμβρίου 2017

Το σπήλαιο Cosquer είναι μία κιβωτός της προϊστορικής τέχνης.

IRENE D' ATHENES

Η Κυανή Ακτή κρύβει μια υποθαλάσσια δίοδο που οδηγεί σε ένα μαγευτικό σπήλαιο διακοσμημένο με σπουδαία έργα προϊστορικής τέχνης.

Το 1985 ένας έμπειρος δύτης, ο Henri Cosquer, κατά τη διάρκεια μιας κατάδυσης του στην ακτή μεταξύ Μασσαλίας και Κασί ανακάλυψε τυχαία το άνοιγμα μιας υποθαλάσσιας σήραγγας. Κολυμπώντας μέσα της αντιλήφθηκε πως αν ήθελε να την εξερευνήσει εις βάθος θα έπρεπε να επανέλθει κατάλληλα προετοιμασμένος.

'Ετσι, για την επόμενη βουτιά του στην είσοδο που κρυβότανε 37 μέτρα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας στην περιοχή του Cap Morgiou, χρησιμοποίησε κατάλληλο εξοπλισμό και τεχνικές σπηλαιοκατάδυσης. Έπειτα από μία διαδρομή 175 μέτρων αναδύθηκε σε μία αίθουσα σπηλαίου όπου η απεικόνιση ενός χεριού τράβηξε την προσοχή του. Έβγαλε μερικές φωτογραφίες και καταδύθηκε ξανά.

Όταν αργότερα είδε τις φωτογραφίες -ναι, την εποχή εκείνη δεν είχες εικόνα του τι αιχμαλώτισε ο φακός παρά μόνο μετά την εμφάνιση του φιλμ- ανακάλυψε πως δεν ήταν ένα το χέρι αλλά υπήρχαν και άλλα δύο στην συγκεκριμένη λήψη, ενώ σε άλλες φωτογραφίες εμφανίζονταν κι άλλα σχέδια αμυδρά. Ο Cosquer επισκέφθηκε κι άλλες φορές τις αίθουσες αυτές πριν δηλώσει επίσημα την ανακάλυψη του το 1991, οπότε χαρακτηρίστηκε εθνικό μνημείο και επιτέλους ενημερώθηκε η κοινή γνώμη για αυτά το μοναδικής σημασίας προϊστορικό εύρημα.

Δύτης στο βυθισμένο τμήμα του σπηλαίου.

Τμήμα μαύρου αλόγου, ανατολική ζώνητης μεγάλης αίθουσας

Το σπήλαιο συνολικά έχει μία επιφάνεια περίπου 60 μέτρων, 100 αν υπολογιστούν και τα βυθισμένα τμήματα του, ενώ η χαρτογράφηση του έχει αποκαλύψει και την ένα μεγάλο και δυσπρόσιτο βάραθρο. Διαθέτει δύο σχετικά εύκολα προσβάσιμες αίθουσες με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, όπου διασώζονται και οι δεκάδες ζωγραφιές και χαραγμένες μορφές, οι οποίες σύμφωνα με τις μεθόδους χρονολόγησης με άνθρακα χωρίζονται σε δύο περιόδους.

Η πρώτη περίοδος ήταν περίπου 29.000 χρόνια πριν από την σημερινή εποχή και η δεύτερη περίοδος περίπου 19.000 χρόνια πριν.

Αν αναρωτιέστε πως είχαν πρόσβαση στην σπηλιά αυτοί οι προϊστορικοί μας πρόγονοι οφείλω να σας πως ότι ζούσαν στην εποχή των παγετώνων, όταν το επίπεδο της θάλασσας ήταν τουλάχιστον 120 μέτρα χαμηλότερα από σήμερα και η ακτή βρισκόταν κατά προσέγγιση 6 χιλιόμετρα πιο μακρυά απ' ότι σήμερα.

Το σπήλαιο διαθέτει δύο σχετικά εύκολα προσβάσιμες αίθουσες με σταλακτίτες και σταλαγμίτες όπου διασώζονται εκατοντάδες ζωγραφιές και χαραγμένες μορφές ζώων, γεωμετρικά σχήματα και ανθρώπινες παλάμες.

Λεπτομέρεια από το φάτνωμα των αλόγων όπου διακρίνεται και μία χαραγμένη μέδουσα πάνω στον λαιμό του αλόγου.

Ένας βίσωνας εκπληκτικής ομορφιάς, ζωγραφισμένος σε μαύρο.

Οι απεικονίσεις που ζωγράφισαν και χάραξαν οι κάτοικοι του σπηλαίου καλύπτουν σχεδόν κάθε σπιθαμή του. Βρίσκονται στα τοιχώματα, στην οροφή, ακόμα και στους σταλακτίκτες και σταλαγμίτες. Μερικούς μάλιστα τους είχαν κόψει επί τούτου.

Κατά πάσα πιθανότητα είχαν διακοσμήσει και όλη την σήρραγα που οδηγεί στις αίθουσες αλλά τα έργα αυτά χάθηκαν όταν οι πάγοι έλιωσαν και τα ύδατα πλημμύρισαν την είσοδο της σπηλιάς.

Στην πλειοψηφία τους οι προϊστορικές αυτές ζωγραφιές αναπαριστούν ζώα, τα περισσότερα από τα οποία κοιτάζουν προς τα αριστερά. Έντεκα είδη θηλαστικών έχουν ζωγραφιστεί και χαραχτεί στα τοιχώματα του σπηλαίου με διαφορετική συχνότητα, γεγονός που πιθανά μαρτυρά την αξία και το δέος με το οποίο αντιμετωπίζονταν τα ζώα αυτά.

Από τις 500 περίπου αναπαραστάσεις τα 63 είναι άλογα και ιπποειδή, και ακολουθούν αίγαγροι, Ίβηξ των Άλπεων και αντιλόπες (33), 24 βίσωνες και βόνασοι, ελάφια, άλκες, μεγάκεροι και άλλα είδη. Εκείνο όμως που καθιστά το σπήλαιο Cosquer μοναδικό, είναι η απεικόνιση θαλασσίων ζώων στις βραχογραφίες.

Πιγκουίνοι, φώκιες, ψάρια και μέδουσες πλέουν μακάρια στις επιφάνειες του, αγνοώντας το πέρασμα του χρόνου και την αλλαγή του κλίματος. Παρέα τους βρίσκεται και μία ανθρώπινη μορφή που κείτεται σκοτωμένη.

Απεικόνιση είδους αρκούδας με κόκκινη χρωστική.

Ελάχιστα σημεία δεν είναι καλυμμένα από ζωγραφιές και σκαλίσματα των προϊστορικών κατοίκων της σπηλιάς.

Αρχαιολόγοι επί τω έργω.

Από τις 500 περίπου αναπαραστάσεις τα 63 είναι άλογα και ιπποειδή.

Το φάτνωμα των αλόγων, στην μεγάλη αίθουσα του σπηλαίου.

Επιπλέον των θηλαστικών και των ψαριών οι αρχαιολόγοι ταυτοποίησαν και περισσότερα από 200 γεωμετρικά σχήματα. Ορθογώνια, τρίγωνα, σπείρες συνδέονται με τις ζωικές μορφές αλλά και με τις πολυπληθείς ζωγραφιές (σε αρνητικό ή θετικό) ανθρώπινων χεριών.

Ζωγραφισμένα σε κόκκινο ή μαύρο χρώμα με την τεχνική του στένσιλ, όπως κάνουν ακόμα και σήμερα τα παιδάκια που βάζουν το χέρι τους στο χαρτί και χαράσσουν το περίγραμμα του, αμέτρητα χέρια κοσμούν τις αίθουσες του σπηλαίου. Ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως τα χέρια δεν είναι ίδια κι απαράλλαχτα. Υπάρχουν συνολικά έξι μοτίβα των οποίων η διαφορά έγκειται στο ποια δάχτυλα διαθέτουν όλες τις φάλλαγγες και ποια είναι ακέραια. Αξίζει να σημειωθεί εδώ πως κανένα απολύτως δεν εμφανίζει έλλειψη φάλαγγας στον αντίχειρα.

Πρόκειται για σύμβολα προστασίας που τοποθετούνταν σε χώρους με διαφορετικές λειτουργίες για την ομάδα των ανθρώπων που ζούσε εκεί; Τα στένσιλ ήταν στην ουσία κάποιου είδους σήμανση προκειμένου να προειδοποιούνται άλλοι για τυχόν απόκρημνα και επικίνδυνα σημεία;

Και τι συνέβαινε με τις φάλαγγες που έλειπαν; Ήταν κάποιου είδους τελετουργικοί ακρωτηριασμοί, απώλειες λόγω ατυχημάτων ή στοιχείο κωδικοποίησης της οπτικής επικοινωνίας των προϊστορικών ανθρώπων;

Άλογο με διογκωμένη κοιλιά, ζωγραφισμένο σε μαύρο, κάτω αίθουσα της δυτικής ζώνης.

Πιγκουίνοι ζωγραφισμένοι σε μαύρο, 26εκ και 27εκ.

Λεπτομέρεια της σύνθεσης με τους πιγκουίνους.

Σκαλιστό άλογο στην κορυφή του ρήγματος των βισόνων. Μαζί είναι χαραγμένα και μία ελαφίνα κι ένας αίγαγρος.

Η συντριπτική πλειοψηφία των ζωγραφιών απεικονίζει θηλαστικά.

Παρά την πρόοδο στα τεχνολογικά μέσα και τις διαρκείς εργασίες έρευνας και τεκμηρίωσης των αρχαιολόγων, το σπήλαιο Cosquer εξακολουθεί να κρύβει ακόμα πολλά μυστικά. Μπορεί μεγάλο μέρος των ευρημάτων να έχει αλλοιωθεί από την θάλασσα και σπουδαία στοιχεία να έχουν χαθεί για πάντα, αλλά αυτή η περιχαρακωμένη κρύπτη εξακολουθεί να είναι ένα μαγικό μέρος με τεράστια σημασία για όσους θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα τον προϊστορικό άνθρωπο και να εκτιμήσουν την παλαιολιθική τέχνη.