Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας. Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία

Tο πλούσιο εικονογραφικό έργο του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου σε μία έκθεση

Το Μουσείο Μπενάκη εγκαινιάζει την Τετάρτη 18 Απριλίου 2018 στην Πινακοθήκη Γκίκα την έκθεση «Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας. Ζωγραφίζοντας για τα βιβλία».

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει μία έκθεση αφιερωμένη σε μία σημαντική πτυχή του έργου του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου, Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, τα εξώφυλλα βιβλίων, τις προμετωπίδες και τις εικονογραφήσεις κυρίως ποιητικών έργων που φιλοτέχνησε από το 1937 μέχρι το 1992.

Η στενή σχέση του Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα με το βιβλίο αναδύεται όχι μόνο από τη μεγάλη βιβλιοθήκη του, που διατηρείται σήμερα στο σπίτι του στην οδό Κριεζώτου 3 (Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα), αλλά και από το δικό του συγγραφικό έργο, που περιλαμβάνει πολλά ανέκδοτα διηγήματα, θεωρητικά κείμενα για την τέχνη και μεταφράσεις. Ο Γκίκας δεν περιορίστηκε στη σχεδίαση συνθέσεων, αλλά συχνά συμμετείχε έμπρακτα στη συνολική παραγωγή των εκδόσεων, εκφέροντας άποψη για τον σχεδιασμό του εξωφύλλου, αναζητώντας τους κατάλληλους μεταφραστές, δουλεύοντας πάνω στα τυπογραφικά δοκίμια και ενσωματώνοντας πρωτότυπα χαρακτικά σε βιβλία και περιοδικά, κατά το γαλλικό πρότυπο των πολυτελών εκδόσεων εκτός εμπορίου.

 

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας Εικονογραφημένο χειρόγραφο για την ποιητική συλλογή Nous avons του Réne Char Γκουάς σε χαρτι και χαρτόνι Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα ©2018 Μουσείο Μπενάκη

Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις ενότητες: Ποίηση, πεζογραφία-θέατρο, λογοτεχνικά περιοδικά και ανέκδοτες εικονογραφήσεις. Σε όλες τις ενότητες οι εκδόσεις συνοδεύονται από προσχέδια, μακέτες, τυπογραφικά δοκίμια με ιδιόχειρες σημειώσεις, αλληλογραφία με τους εκδότες ή τους ποιητές και αποσπάσματα του Γκίκα για τις εικονογραφήσεις του, που όλα μαζί φανερώνουν την εντατική ενασχόλησή του με το βιβλίο, ως εικονογράφου και σχεδιαστή εκδόσεων.

ΠΟΙΗΣΗ

Το κύριο ενδιαφέρον του Γκίκα υπήρξε η ποίηση. Σε συνέντευξή του το 1975, αναφέρει: «Δεν είμαι ποιητής, με την έννοια ότι γράφω στίχους, αλλά με ενδιαφέρουν οι στίχοι των ποιητών να τους διαβάζω. Πολλές φορές με εμπνέουν στη ζωγραφική μου». Ήδη το 1937 κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή Μια δέσμη αχτίδες στο νερό του Αναστάσιου Δρίβα, με προμετωπίδα ένα πρωτότυπο χαρακτικό του καλλιτέχνη. Αργότερα πραγματοποιεί προμετωπίδες για τον Σεφέρη και τον Ελύτη ενώ εικονογραφεί πλήρως την Οδύσεια του Νίκου Καζαντζάκη (1958), τα Ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη (1966), και την Αμοργό του Νίκου Γκάτσου (1969). Το 1972 κυκλοφόρησε στο Μιλάνο από τον Αλέξανδρο Ιόλα το πολυτελές λεύκωμα Λυρικά, που εικονογραφεί αρχαία ελληνικά ποιήματα με επτά έγχρωμες λιθογραφίες του Γκίκα και με αρχαιοπρεπές δέσιμο.

Γιώργος Σεφέρης, The King of Asine and Other Poems, John Lehmann, Λονδίνο, 1948. Προμετωπίδα του Ν. Χ. Γκίκα με πορτραίτο του Γ. Σεφέρη Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Βιβλιοθήκη

James Merrill, The Black Swan and other Poems, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1946 Εξώφυλλο του Ν. Χ. Γκίκα Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Βιβλιοθήκη

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ – ΘΕΑΤΡΟ

Η πιο στενή συνεργασία του Γκίκα με εκδοτικούς οίκους ήταν εκείνη με τον «Ίκαρο», με τον οποίον πραγματοποίησε δέκα τρεις εκδόσεις. Αναφέρονται ενδεικτικά: το Λεύκωμα Ινδία (1959), στο οποίο για πρώτη φορά εικονογραφεί τα κείμενά του, τις προσωπικές του εντυπώσεις από το ταξίδι του στην Ινδία το 1958, χωρισμένες σε πέντε ενότητες (Καλκούτα, Μπενάρες, Βομβάη, Τζαϊπούρ, Κατμαντού-Νεπάλ) και συνοδευόμενες από δώδεκα σχέδια με σινική μελάνη, το Δάφνης και Χλόη του Λόγγου (1970) για το οποίο εκτός από το εξώφυλλο φιλοτεχνεί και τέσσερα σχέδια, τα διηγήματα της Λητούς Κατακουζηνού, με εξώφυλλα και εικονογραφήσεις που σχεδιάζει από το 1948 μέχρι το 1977. Ενώ και για άλλους εκδοτικούς οίκους εικονογραφεί διηγήματα του Πέτρου Χάρη, της Μαργαρίτας Λυμπεράκη, του Νέστορα Μάτσα κ.α. Το 1977 κυκλοφορεί η Λυσιστράτη του Αριστοφάνη με πενήντα σχέδια και μια βινιέτα στο εξώφυλλο.

Λητώ Κατακουζηνού, Απ’ το δείλι ως την αυγή, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1957. Εξώφυλλο του Ν. Χ. Γκίκα Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Βιβλιοθήκη

Λόγγος, Δάφνης και Χλόη, μτφρ. Ρόδη Ρούφου, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1970. Εξώφυλλο και τέσσερα σχέδια του Ν. Χ. Γκίκα Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Βιβλιοθήκη

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας Προσχέδιο για τη Λυσιστράτη του Αριστοφάνη, 1977 Σινική μελάνη σε χαρτί, 10,5 x 21,8 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα ©2018 Μουσείο Μπενάκη

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας Όργανα και χορός στο Κατμαντού, σχέδιο για το λεύκωμα Ινδία, 1958 Σινική μελάνη σε χαρτί, 38 x 46 εκ. Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα ©2018 Μουσείο Μπενάκη

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ

Ξεχωριστή κατηγορία εικονογράφησης αποτελούν τα λογοτεχνικά περιοδικά, για τα οποία ο Γκίκας είτε σχεδίασε τα εξώφυλλα είτε χρησιμοποίησε παλαιότερα σχέδιά του για προμετωπίδες ή εικονογράφηση. Ήδη από το 1935 επιμελήθηκε και σελιδοποίησε, μαζί με τον Δημήτρη Πικιώνη, το περιοδικό Το 3ο Μάτι, ενώ το 1939 το τεύχος της Νέας Εστίας που ήταν αφιερωμένο στα πενηντάχρονα του Δημοτικισμού, κυκλοφόρησε με μια αυθεντική λιθογραφία του. Τα εξώφυλλα των περιοδικών, Αιξωνή, Φιλολογική Κυριακή, Griffon κ.α. παρουσιάζονται μαζί με τα προσχέδια εικονογράφησής τους.

Περ. Νέα Εστία, τόμ. 26ος, τχ. 309, Αθήνα, 1 Νοεμβρίου 1939. Προμετωπίδα μια πρωτότυπη λιθογραφία του Ν. Χ. Γκίκα με τίτλο Ο Θρίαμβος του Δημοτικισμού. Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα, Βιβλιοθήκη

ΑΝΕΚΔΟΤΕΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ

Η τελευταία ενότητα της έκθεσης αφορά ορισμένα σχεδιάσματα εκδόσεων, που για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιήθηκαν, όπως τα ποιήματα Ρουμπαγιάτ του Ομάρ Καγιάμ (1971) και το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη (1964-1965). Προσχέδια, αλληλογραφία με τους εκδοτικούς οίκους, δημοσιεύσεις και κείμενα του καλλιτέχνη, μαρτυρούν την απόπειρα έκδοσης των συλλογών αυτών και καταδεικνύουν τη σημασία τους.

 

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας Προσχέδιο για την ανέκδοτη εικονογράφηση για το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη, 1964-1965 Μολύβι σε ρυζόχαρτο Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα ©2018 Μουσείο Μπενάκη

Η έκθεση συνοδεύεται από ομότιτλη έκδοση με κείμενα, επιλογή φωτογραφικού υλικού και κατάλογο των εικονογραφήσεων του Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, ενώ κατά τη διάρκειά της θα πραγματοποιηθούν παράλληλες εκδηλώσεις.

Η έκθεση αποτελεί μέρος των δράσεων της ΑΘΗΝΑΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 2018.

Επιμέλεια έκθεσης: Ιωάννα Μωραϊτη

Σχεδιασμός έκθεσης: Παύλος Θανόπουλος

Την Παρασκευή 28 και το Σάββατο 29 Απριλίου 2018 η είσοδος στην έκθεση θα είναι ελεύθερη.

Μουσείο Μπενάκη / Πινακοθήκη Γκίκα ©2018 Μουσείο Μπενάκη

Ταυτότητα Εκδήλωσης

Ημερομηνία:

Από:18-4-2018  Εως: 21-7-2018

Εγκαίνια: Τετάρτη 18 Απριλίου 2018, 20.00

Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο: 10:00 - 18:00

Τοποθεσία:

Πινακοθήκη Γκίκα, Κριεζώτου 3, Αθήνα

Eισιτήρια:

€ 7 | € 5 | Ελεύθερη είσοδος στις 28/04/2017 & 29/04/2017

Πληροφορίες / Κρατήσεις:

www.benaki.gr | #GhikaPaintingForBooksBM | https://athens2018.gr

https://www.culturenow.gr/nikos-xatzikyriakos-gkikas-zografizontas-gia-ta-vivlia/