Η ανακάλυψη του Ασκληπιείου του Ιπποκράτη στην Κω

Γράφει ο Δημήτρης Καμπουράκης

Πως ένας Γερμανός εκμεταλλεύτηκε τις γνώσεις και το αρχαιολογικό ένστικτο ενός ντόπιου,τον Ιάκωβο Ζαρράφτη, ώστε να ανακαλύψει το περίφημο Ασκληπιείο του Ιπποκράτη στην Κω. Δεν του το αναγνώρισε ποτέ, έδρεψε μόνος του την δόξα της ανακάλυψης.

Το 1902, έφθασε στο τουρκοκρατούμενο ακόμα νησί της Κω, ένας Γερμανός αρχαιολόγος και καθηγητής, ο Ρούντολφ Χέρζογκ. Είχε μαζί του έγγραφη άδεια της Υψηλής Πύλης να κάνει ανασκαφές στο νησί για ν’ ανακαλύψει το περίφημο Ασκληπιείο του Ιπποκράτη, του πιο διάσημου θεραπευτηρίου του αρχαίου κόσμου. Σήμερα μπορούμε να δούμε τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου λίγο πιο πάνω και αριστερά όπως μπαίνει κανείς με πλοίο στο λιμάνι της Κω. Τότε όμως δεν υπήρχε ούτε ίχνος του.

Το Ασκληπιείο δούλευε για πέντε ολόκληρους αιώνες, από τον 3ο π.Χ, μέχρι τον 2ο μ.Χ., προσέλκυε αρρώστους απ’ όλα τα μέρη του τότε γνωστού κόσμου, αλλά μετά καταστράφηκε από σεισμό. Τα κτίρια έπεσαν, τα ερείπια χρησιμοποιήθηκαν για οικοδομικά υλικά ή για την δημιουργία ασβέστη, χώματα σκέπασαν την περιοχή και πάνω τους χτίστηκαν φτωχά αγροτόσπιτα.

Με την αυγή της αρχαιολογίας, διάσημοι επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο άρχισαν να το ψάχνουν, στηριζόμενοι κυρίως σε αναφορές του Στράβωνα. Κάποιος Ρος το 1844 το έψαχνε σκάβοντας στην απέναντι πλευρά του λόφου απ’ αυτήν που πραγματικά ήταν το θεραπευτήριο, ενώ ο Ολιβιέ Ραιγιέ προσδιόρισε την τοποθεσία του με βάση την λογική.

 Έψαχνε πολύ κοντά στο λιμάνι, λέγοντας ότι θα είχε χτιστεί σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορούν να πηγαίνουν οι άρρωστοι που έφταναν με πλοίο. Τέλος, κάποιος Άγγλος ονόματι W. Paton έφτασε πολύ κοντά σκάβοντας γύρω από την Παναγιά την Ταρσού (Παναγιά του Άλσους), δεν το βρήκε όμως.

Ο Χέρζογκ απέρριψε την πιθανότητα να βρίσκεται το Ασκληπιείο χαμηλά δίπλα στο λιμάνι, επειδή εκεί υπήρχαν υπολείμματα αρχαίου νεκροταφείου και όπως ήταν γνωστό, στα ασκληπιεία δεν επιτρεπόταν ούτε να αφεθεί να πεθάνει άνθρωπος, ούτε να γεννήσει γυναίκα.

Ο Γερμανός καθηγητής όμως, είχε πάρει για βοηθό του έναν ντόπιο, τον Ιάκωβο Ζαρράφτη, γνώστη της περιοχής, λάτρη της ιστορίας και αυτοδίδακτο αρχαιολόγο. Ο Ζαρράφτης πίστευε ότι το Ασκληπιείο ήταν ακριβώς στην θέση που τελικά βρέθηκε, όμως δεν μπορούσε να πείσει τον Γερμανό να σκάψουν εκεί. Κάποια στιγμή, πρότεινε στον Γερμανό να του δώσει μερικούς εργάτες να σκάψει μόνος του εκεί που ήθελε και αν οι προσπάθειες του αποδεικνύονταν άκαρπες, θα πλήρωνε αυτός τα μισά μεροκάματα.

Μερικές μέρες αργότερα, μεσημέρι, ο Χέρζογκ κατέβηκε από την πλαγιά που έσκαβε και πήγε στην σκηνή που είχαν στήσει για το φαγητό. Πέρασε μπροστά από το σημείο που έσκαβε ο Ζαρράφτης, τον κορόιδεψε φωνάζοντας του «Ιάκωβε, να ο Ασκληπιός, πιάστον απ’ τα γένια» και κάθισε για φαγητό.

Την στιγμή που άνοιγε ένα μπουκάλι κρασί, άκουσε την κραυγή του Ζαρράφτη. Έτρεξε και τον είδε να κρατά μαζί με τρεις ακόμα εργάτες μια βαριά μαρμάρινη πλάκα που την έριξαν στα πόδια του.

Γεμάτος αδημονία ο Γερμανός, δεν περίμενε να φέρουν νερό για να την πλύνουν, αλλά έριξε πάνω της το κρασί που κρατούσε. Μόλις διάβασε την επιγραφή που αποκαλύφθηκε, αγκάλιασε τον Ζαρράφτη και φώναξε, «Ιάκωβε, εδώ είναι το Ασκληπιείο».

Μισή ώρα αργότερα, ο Χέρζογκ πήρε ένα καΐκι, πέρασε απέναντι στην Αλικαρνασσό απ’ όπου έστειλε θριαμβευτικό τηλεγράφημα στο Βερολίνο ότι ανακάλυψε το Ασκληπιείο του Ιπποκράτη.

Την επομένη μέρα, όλες οι εφημερίδες της Ευρώπης ανάγγελλαν το χαρμόσυνο γεγονός, ο Χέρτζογκ έγινε διάσημος, τα συγχαρητήρια και οι τιμητικοί τίτλοι έπεφταν βροχή, συγκεντρώθηκαν χρήματα για την συνέχεια της ανασκαφής, αλλά με τον κακόμοιρο τον Ζαρράφτη δεν ασχολήθηκε κανείς.

Ο Γερμανός οικειοποιήθηκε και το ένστικτο και τη δουλειά και την ανακάλυψη του Έλληνα. Ο Ζαρράφτης σκοτώθηκε το 1933 στον μεγάλο σεισμό που συντάραξε την Κω, δίχως η προσφορά του να αναγνωριστεί διεθνώς.

Μόνο στην Ελλάδα γίνεται μνεία για την ουσιαστική βοήθεια που προσέφερε στην αποκάλυψη του Ασκληπιείου, στην διεθνή αρχαιολογική βιβλιογραφία το όνομα του απουσιάζει εντελώς. Τουλάχιστον οι Ιταλοί που κατείχαν τα Δωδεκάνησα από το 1911, ήξεραν την προσφορά και τις γνώσεις του, οπότε τον είχαν διορίσει έφορο αρχαιοτήτων στο νησί του, Κάτι ήταν κι αυτό.

Δημήτρης Καμπουράκης για το newsit.gr

https://ellinondiktyo.blogspot.com/2020/01/blog-post.html#more