Ο συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης

Γράφει ο Δάσκαλος-Συγγραφέας

 Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Ο Αντώνης Σαμαράκης είναι από τους πλέον πολυδιαβασμένους Έλληνες συγγραφείς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Η εμφάνισή του στα γράμματα φάνηκε ότι θα έχει ανοδική πορεία από την πρώτη του συλλογή διηγημάτων «Ζητείται Ελλάς» που εκδόθηκε το 1954. Η ικανότητα του έγκειται στο ότι ξέρει πως να κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Ακόμη η ευελιξία του να παρουσιάζει με το δικό του τρόπο τα κοινωνικά μηνύματα τον έκαναν αγαπημένο συγγραφέα των Ελλήνων. Ο κόσμος του, ο ψυχικός του κόσμος είναι που μας κερδίζει και εγγράφεται βαθιά στη συνείδησή μας. «Είναι ένας κόσμος ταραγμένος από τις δεινές αντινομίες του καιρού μας, βασανισμένος, αμήχανος αλλά γεμάτος ευγένεια και τρυφερότητα…που σέβεται τον άνθρωπο, αποστρέφεται και μισεί την προστυχιά, την υποκρισία και το ψεύδος» (1) .

«Στα έργα του ο απλός άνθρωπος, ο μέσος πολίτης αποκτά δικό του προφίλ και επαναστατεί απρόσμενα» (2). Η ανησυχία και η αγωνία είναι βασικά χαρακτηριστικά των έργων του που καταλήγει όμως στην αισιόδοξη αναζήτηση κάποιας ελπίδας και κάποιας ανθρώπινης καλοσύνης. Σε ένα κόσμο που τα προβλήματα αυξάνονται αντί να μειώνονται ο συγγραφέας ανθίσταται δη μιουργώντας την ανάλογη ταραχή στα λιμνάζοντα  ύδατα. «Οι ταλαιπωρίες του μεταπολεμικού ανθρώπου…συνιστούν τα θέματα που προσπάθησε να παραστήσει ο Α. Σαμαράκης» (3).

«Το πεζογραφικό του ταλέντο είναι στηριγμένο στα απροσδόκητα ευρήματα» (4). Πλάθει τους ήρωες τόσο αρμονικά ώστε να αποκτούν συνείδηση της θέσης τους μέσα στη ζωή και να  υφίστανται ριζικές μεταμορφώσεις στη βιοθεωρία τους. Απέναντι στους ήρωες διατηρεί μια κριτική στάση μαζί με κάποιο σαρκασμό που φτάνει έως το παράλογο εκφράζοντας έτσι την διαμαρτυρία του. Εκείνο που είναι αξιοπρόσεκτο είναι η τεχνική της γραφής του. Είναι εμφανής η προσπάθεια του να  περιγράψει και να μεταδώσει στον αναγνώστη την αγωνιώδη ψυχολογία των ηρώων του με συχνές επαναλήψεις των λέξεων και φράσεων που επανέρχονται στο κείμενο με καταιγιστική συχνότητα. Γι’ αυτό και ο λόγος του είναι συνήθως σύντομος και κοφτός έτσι ώστε τα κείμενα του να έχουν ένα ρυθμό. «Ξέρει πως να το πει αυτό το κάτι, χωρίς  φλυαρία, χωρίς περιττές διακοσμήσεις, αλλά με λίγα και κοφτά λόγια (τι θαυμαστή που είναι η τέχνη της βραχυλογίας) παραστατικά και δραματικά…» (5).

Αυτές οι μορφολογικές επιλογές του Α. Σαμαράκη δημιουργούν μια άμεση δραστική οικειότητα με τα πρόσωπα και τα γεγονότα του έργου του. Πραγματοποιείται δηλαδή μια βαθιά κατάδυση που στην επιστροφή στην ανάδυση θα φέρει τη δίκαιη δικαίωση της ανθρώπινης πλευράς. « Το μυστικό της επιτυχίας του Α. Σαμαράκη είναι η πρωτοτυπία του στην υπόθεση και την πλοκή σε συνδυασμό με την απλή και άμεση διατύπωση, ελεύθερη από περίτεχνη επεξεργασία…» (6). Ο Αντώνης Σαμαράκης «δίνει το κάτι το άλλο που δεν είχαμε συνηθίσει» (7). Κατέχει την «ώριμη τέχνη ενός προικισμένου πεζογράφου που θα μπορούσε μόνο να πετύχει» (8). «Μας δίνει μια φιλάρεσκη και ουσιαστική αφηγηματική πεζογραφία, η οποία μας συγκινεί βαθύτατα». (9).

Συμπορευόμενος με τη νεώτερη γενιά των συγγραφέων του πολέμου κατέκτησε δίκαια « μια ιδιότυπη θέση μοντέρνου πεζογράφου» (10). Γιατί είναι ένας από τους πεζογράφους που εμφανίζεται σαν σταυροφόρος που έχει πάρει όρκο να χτυπάει μέχρι τελευταίας πνοής τους μισητούς εχθρούς του ανθρώπου και της ανθρωπιάς δηλαδή τον πόλεμο τον ολοκληρωτισμό και τον εκμηδενισμό της προσωπικότητας. Ακριβώς αυτή η διάθεση σύμπραξης και συμμετοχής είναι που αποτελεί τη μονήρη απάντηση του εξεγερμένου ατόμου απέναντι στον παραλογισμό της  απρόσωπης εξουσίας ή απέναντι στην απάνθρωπη κρίση των επιστημονικών επιτευγμάτων.

Βιβλιογραφία

(1) Ε.Π. Πανούτσος (1954) Ένας διηγηματογράφος. Εφημερίδα  «Το Βήμα» 30/9/1954.

(2) M. Prinzinger (1998) Μια συνομιλία με τον Α. Σαμαράκη, περιοδικό Χρονικά, νο 10, σ.6, Βερολίνο-Γερμανίας.

(3) M.Vitti (1978) Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ.379, εκδ. Οδυσσέας

(4) Α.Σαχίνης (1979) Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, σελ.121, εκδόσεις Κωνσταντινίδη ,Θες/νίκη.

(5) Ε.Π. Πανούτσος, βλέπε εφημ. «Το Βήμα» 30/9 1954

(6) Λ.Πολίτης (1958) Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, σ.353

(7) Μ.Δ. Μιράσγεζη (1982) Νεοελληνική Λογοτεχνία Β΄τόμος, σελ.574, Αθήνα

(8) Β.Βαρίκας (1961) Κριτική για το «Αρνούμαι», εφημ. «Το Βήμα» 3/12/61

(9) Α.Σαχίνης (1965) Είκοσι χρόνια νεοελληνικής πεζογραφίας : 1945-1965, σελ. 193-204 εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

(10) Μιχ. Περάνθης (1986) Ελληνική Πεζογραφία τόμος πέμπτος, σελ. 579, εκδόσεις έργων Περάνθη.